نگاهی به زندگی و فیلم های الیا کازان به بهانه زادروز این کارگردان بزرگ - مجله سرگرمی

این کارگردان و نویسنده، به خاطر پیروزیت های تئاتری اش، به ویژه با نمایش نامه های تنسی ویلیامز و آرتور میلر، برای فیلم های تحسین شده اش از جانب منتقدان و نیز برای نقشش در توسعه یک سبک انقلابی در بازیگری که واقیعت های روانشناسی و رفتاری را دربرمی گرفت، شناخته می گردد.

شهرت او به عنوان یکی از پیروز ترین و تاثیرگذارترین کارگردانان تئاتر و فیلم آمریکایی دهه 40، 50 و اوایل دهه 60 میلادی به دلیل همکاری او در سال 1952 با کمیته فعالیت های غیرآمریکایی (HUAC) تیره و تار شد چراکه او در شناسایی هنرمندان همکار خود به عنوان اعضای حزب کمونیست مشارکت داشت.

کازان پس از تکمیل تحصیلات در کالج هنری ییل به کار حرفه ای در تئاتر روی آورد. از اوایل دهه 1940 با کارگردانی در تئاترهای برادوی (نیویورک) به عنوان هنرمندی خلاق و صاحب سبک به شهرت رسید. در صحنه گردانی تئاتر به میزانسن رئالیستی و اجرای طبیعی گرایش داشت. کازان به ویژه در معرفی آثار نمایشنامه نویسان معاصر آمریکا مانند تنسی ویلیامز، تورنتون وایلدر و آرتور میلر نقش مهمی داشت.

پنج نمایشنامه او جایزه پولیتزر دریافت کرده اند. آثاری چون:

پوست دندانهای ما، اتوبوسی به نام هوس، مرگ فروشنده و گربه روی شیروانی داغ.

بعضی از آثار هالیوودی شاخص او اتوبوسی به نام هوس، گربه روی شیروانی داغ، شرق بهشت، زنده باد زاپاتا، در بارانداز، شکوه علفزار، رود وحشی و چهره ای میان جمعیت هستند

پیروزیت کازان در ابتدا زمانی حاصل شد که او در سال 1942 تئاتر پوست دندانهای ما اثر تورنتون وایلدرز را به روی صحنه برد و جایزه منتقدین نیویورک را به دست آورد. در سینما اوایل کار خود را با آرتور میلر آغاز نمود و به اتفاق او تیمی را تشکیل دادند و کازان فیلم تمام پسران من را کارگردانی نمود، سپس با مرگ فروشنده به کار خود ادامه داد که منتقدین آن را طوفانی تئاتری، ویرانگر و هیجان انگیز توصیف کردند.

همکاری او با تنسی ویلیامز در سال 1947 با اتوبوسی به نام هوس آغاز شد و بعدها با گربه روی شیروانی داغ، و پرنده شیرین جوانی به خوبی ادامه پیدا کرد. کارل مالدن که بازیگر بعضی از فیلم های کازان بوده زمانی گفته است که: الیا کازان مدتی با هنرپیشه ها قدم می زند تا هنرپیشه ها متوجه شوند که او دقیقا چه کاری را از آنها می خواهد و بتوانند در موقع فیلمبرداری و یا سر صحنه تئاتر احساس و درک خودشان را به کار ببرند. مالدن همچنین می گوید: اگر او شما را استخدام می کرد بیشتر از آنچه خود شما درباره خودتان بدانید راجع به شما می دانست.

اولین فیلم کازان در مقام کارگردانی نهالی در بروکلین می روید نام داشت که جایگاه او را به عنوان کارگردانی مستعد در صنعت سینمای آمریکا تثبیت کرد.

زمانی که کازان در مقابل کمیته فعالیتهای غیرامریکایی در دوران مک کارتیسم (اشاره به تندروی سناتور مک کارتی و جریانی به اصطلاح ضدکمونیستی او در آمریکا) حاضر شد و اسامی کسانی را که با او در سالهای 1930 عضو حزب کمونیست بودند لو داد، به عقیده خیلی ها، موقعیت خودش را خراب کرد و وجههٔ خود را از دست داد. اما سال های بعد کازان بر این مسأله پافشاری نمود که او هیچگونه گناهی در مورد آنچه که دیگران آن را خیانت می نامند، نداشته است و نیز گفته بود که: غم و غصه ای معمولی در صدمه زدن به مردم وجود دارد، اما من بیشتر از آنکه به کسی صدمه بزنم، خودم صدمه دیدم.

هنگامی که در سال 1999 اعضای آکادمی فیلم سینمایی آمریکا، جایزه یک عمر فعالیت هنری را به الیا کازان دادند، باز هم تنش های قبلی تکرار شد و زخم های بسته دوباره سر باز کرد و درگیری بدی نیز به وجود آمد، چنانچه در شب اجرای مراسم اسکار و هنگام توزیع جوایز بعضی حضار از تشویق او خودداری کردند در حالیکه عدهٔ دیگری به گرمی او را تشویق نمودند. مارتین اسکورسیزی (کارگردان) و رابرت دونیرو (بازیگر)، جایزه او را دادند.

رابطه محبت آمیز او با آرتور میلر بعد از جریان مک کارتیسم و گواهی دادن او در برابر کمیته و شهادت او بر علیه میلر باوجود اینکه میلر ماجرا را قبلا بیان کرده بود، از بین رفت و دیگر دوستی آن دو شکل نگرفت. میلر در روزنامه اش طی مقاله ای راجع به کازان نوشت: او به راحتی مرا قربانی کرد و این چهره ای از دوستی بود که تا به امروز ندیده بودم.

کازان به کمیته گفته بود که در سال 1934 به حزب کمونیست ملحق شده و 18 ماه بعد آنها را ترک کرده است. او با گفتن اینکه چه فکر می کرده و حالا چه فکر می کند، خود را تبرئه کرد.

کلیفور اودتز (نمایشنامه نویس)، فوئب براند (هنرپیشه) و پائولا میلر جزو کسانی بودند که کازان آنها را به نام کمونیست معرفی کرد. کازان در دفاع از خودش گفته است که به هرحال آنها نزد کمیته افراد شناخته شده ای بودند و او در واقع افراد از قبل شناخته شده را لو داده بود. اما بعضی هم می گویند نیمی از کسانی که او نامشان را فاش کرده بود، به تمایل و عضویت در جریان های چپ شهره نبودند.

به عقیده گروهی از منتقدین، فیلم در بارانداز به نوعی بر تصمیم کازان برای حضور و شهادت دادن در کمیته بررسی فعالیتهای ضدامریکایی اشاره دارد، چنانچه در فیلم نیز قهرمان داستان (مارلون براندو) سکوتش را می شکند. کازان با فیلم اتوبوسی به نام هوس به اوج شهرت خود رسید. فضای سیاه و تیره و تار فیلم آشکارا یادآور اوضاع و احوال دههٔ 40 است.

فیلم صحنه ای دارد که مأمورین تیمارستان برای بردن بلانش می آیند، بعد از این فیلم بود که کمیته بررسی فعالیتهای ضدآمریکایی، کازان را تهدید کردند و او را به طرفداری از کمونیسم متهم نمودند و همین امر باعث شد تا او در ماه آوریل سال 1952 با این کمیته همکاری کند و وجههٔ حرفه ای خود را از دست بدهد.

او پس از این اتفاق سعی کرد تا به نوعی کار خود را جبران نماید و با ساخت فیلم زنده باد زاپاتا! زندگی مبارزی را به تصویر کشید تا شاید بتواند اندکی از سرزنش های موجود بکاهد. حتی دو سال بعد که او فیلم در بارانداز را ساخت، تلاش کرد تا بلکه بتواند جواب کسانی که او را متهم به آدم فروشی کرده بودند، بدهد. هرچند که به دلیل وجود نگاه خاص و ویژه ای که فیلم به اتحادیه های کارگری داشت منتقدین رادیکال، او و فیلمش را به شدت یر سوال بردند و فیلم را به نوعی ادامهٔ خیانت کازان به دوستان کمونیستش دانستند. فیلم در بارانداز با بودجه ای معادل 900 هزار دلار ساخته شد و با وجود تمامی تبلیغات منفی موجود، توانست حدود 9 میلیون دلار بفروشد.

بعدها کازان با ساخت فیلم شکوه علفزار باعث شد که منتقدین آن را به نوعی واکنش دوباره کازان به شخصیت های نمایشی بدانند که دوست دارند همیشه به مقصد اصلی شان دست یابند.

البته این واکنش منتقدان شاید به خاطر دادگاه های مک کارتی و اتهام هایی بود که دوستان سابقش به او نسبت داده بودند. دو سال بعد نیز فیلم آمریکا آمریکا را ساخت، که فیلم بیشتر به موضوع غربت می پردازد.

داستان به نوعی همان زندگی واقعی کازان و خانواده اش است. آخرین فیلمی که الیا کازان ساخته است مربوط می گردد به سال 1976 و فیلم آخرین قارون یا مقتدر که علیرغم برخورداری از بازیگران صاحب نام فیلم بسیار بدی بود. هرچند که کازان نتوانست به موقعیت و پیروزیت های قبلی اش دست یابد. اما او فیلم هایی در کارنامه خود دارد که سالیان سال در تاریخ سینما باقی می ماند.

الیا کازان در 28 سپتامبر سال 2003 در 94 سالگی درگذشت.

فیلم آخرین مقتدر - The Last Tycoon

کارگردان : الیا کازان

فیلمنامه نویس : هارولد پینتر، برمبنای رمانی نوشته ف. اسکات فیتس جرالد.

آهنگساز(موسیقی متن) : موریس ژار.

هنرپیشگان : رابرت دنیرو، رابرت میچم، تونی کورتیس، ژان مورو، جک نیکلسن، دانلد پلیزنس، اینگرید بولتینگ، ری میلاند، دانا اندروز، ترزا راسل، پیتر استراس، جان کارادین و آنجلیکا هیوستن

دوران بحران اقتصادی. مونرو استار (دنیرو)، سرپرست تولید یک کمپانی فیلم سازی است. اگرچه رئیس کمپانی، پت بریدی (میچم) از استار خوشش نمی آید اما دخترش، سسیلیا (راسل) او را می پرستد. شبی در یک مهمانی، زلزله ای رخ می دهد و وقتی جمعیت وحشت زده بیرون می ریزند، استار خوشش نمی آید اما دخترش، سسیلیا (راسل) او را می پرستد. شبی در یک مهمانی، زلزله ای رخ می دهد و وقتی جمعیت وحشت زده بیرون می ریزند، استار متوجه دو دختر می گردد که یکی از آنان ناگهان همسر متوفایش، مینا را به یادش می آورد. در اینجا رودریگز (کورتیس)، هنرپیشه مشهور فیلم های رُمانتیک به سراغش می آید و از ناتوانی خود می نالد. دکتر استار نیز نگران احتمال ابتلای او به یک بیماری مرگبار است.

روز بعد استار رد دختر را می گیرد و تلفنی با او قرار می گذارد، اما می فهمد که در واقع با دختر دومی، ادنا (هیوستن) قرار گذاشته است. استار به زودی به کاتلین (بولتینگ) می رسد و از شباهت زیادش با مینا گیج می گردد. او کاتلین را به یک مجلس پایکوبی می برد و با بی اعتنائی به سسیلیا بازار شایعات را داغ می کند و روز بعد نیز با او به ویلای ساحلی نیمه کاره اش می رود که در آنجا کاتلین اعتراف می کند اما با هم ارتباط برقرار می کنند. استار نامه ای از کاتلین دریافت می کند که خبر از ازدواج قریب الوقوعش دارد. او به تعقیب کاتلین ادامه می دهد، در حالی که از دست سسیلیا فرار می کند، با یک نویسنده سخت گیر انگلیسی، باکسلی (پلیزنس) سروکله می زند و کارگردان فیلمی با شرکت رودریگز و هم بازی او، دیدی (مورو) را می کند. صبح روز بعد بریدی به او می گوید که مدتی برای استراحت کمپانی را ترک کند و استار ، درمانده و ناامید از به دست نیاوردن کاتلین دور می گردد.

فیلم آمریکا، آمریکا - America, America

سال تولید : 1964

کارگردان : کازان، برمبنای کتابی نوشته خودش.

فیلمنامه نویس : کازان، برمبنای کتابی نوشته خودش.

هنرپیشگان : استاتیس گیاللیس، فرانک وولف، هاری دیویس، النا کارام، گریگوری رزاکیس، کاترین بالفور و لیندا مارش.

ترکیه، سال 1896.جوانی یونانی به نام استاوروس (گیاللیس) و وارتان (وولف)، دوست ارمنی او، پیوسته رویای فرار به آمریکا را در سر یم پرورانند. وارتان به دست ترک ها کشته می گردد و استاوروس عاجزانه از مادر بزرگ خود می خواهد تا پول سفر به آمریکا را به او بدهد. اما پدر مخالفت می کند و او را نزد پسرعمویش در قسطنطنیه می فرستد. استاوروس در آن جا سخت کار می کند و هم چنان قصد رفتن به آمریکا را دارد، اما پسر عمو می خواهد که او با تومنا (مارش)، دختر یکی از تاجران ثروتمند ازدواج کند. استاوروس نمی پذیرد و پس از آشنائی با سوفیا (بالفور)، همسر یک تاجر آمریکائی، با کشتی راهی آمریکا می گردد و با فداکاری دوست ارمنی واکسی اش (رزاکیس)، سرانجام به سرزمین رویاهایش می رسد…

فیلم رود وحشی - Wild River

سال تولید : 1960

کارگردان : الیا کازان

هنرپیشگان : مونتگامری کلیفت، لی رمیک، جو وان فلیت، آلبرت سالمی، جیمز وسترفیلد و باربارا لودن.

تنسی، اوایل 1930. مقامات ایالتی قصد دارند در زمین های اطراف دره ای سد بسازند و لازمه این کار تخلیه منطقه از ساکنانش است. چاک گلاور (کلیفت) مأمور این کار می گردد. ناخوشایندترین بخش وظیفه او، تخریب خانه الاگارت (وان فلیت) بیوه زن 80 ساله و جابه جا کردن او است، زیرا پیرزن به هیچ وجه نمی خواهد کاشانه پنجاه ساله اش را ترک کند. مخالفت و خشم مردم منطقه نسبت به گلاور که نسبت به سیاه پوستان نظر مساعدی دارد، بالا می گیرد. در این میان گلاور و کارول (رمیک)، نوه بیوه پیرزن شیفته یکدیگر می شوند…

فیلم چهره ای میان جمعیت - A Face In The Crowd

سال تولید : 1957

کارگردان : کازان

هنرپیشگان : اندی گریفیث، پاتریشا نیل، آنتونی فرانسیوزا، والتر ماتا، لی رمیک، چارلز اروینگ و هوارد اسمیت.

مارشا جفریز (نیل) و دستیارش مل میلر (ماتا)، خواننده ای محلی به نام لونسام رودز (گریفیث) را کشف و به برنامه ای تلویزیونی دعوت می کنند. به زودی لونسام با اجرای چندین برنامه، به شهرت فراوانی می رسد و طرفداران بسیاری پیدا می کند. با این همه کم کم، تمایلات خود بزرگ بینی و سودجویانه اش را آشکار می کند. در این جا جفریز و میلر سعی می کنند چهره پنهان او را رسوا کنند…

فیلم بیبی دال - Baby Doll

سال تولید : 1956

کارگردان : الیا کازان

هنرپیشگان : کارل مالدن، کارول بیکر، ایلای والاک، میلدرد داناک، لونی چاپمن و نوآ ویلیامسن.

بیبی دال (بیکر) زنی با رفتارهای بچگانه و بی ملاحظه است که با شوهر سرد و بی احساسش، آرچی (مالدن) زندگی می کند. سیلوا واکارو (والاک)، تاجری فرصت طلب، از راه می رسد و می کوشد تا از بازیگوشی و ساده دلی بیبی دال در جهت رسیدن به منافع خویش استفاده کند…

یکی از بهترین آثار کازان. ویلیامز چند نمایش نامه تک پرده ای اش را ترکیب کرد تا فیلم نام را بنویسد. بیبی دال در زمان نمایش به خاطر شخصیت در آن واحد معصوم و اغواگر بیبی دال، با بازی حیرت آور بیکر، مورد حمله اخلاق گرایان کاتولیک قرار گرفت. فیلم برداری سیاه و سفید کوفمن، که در محل های واقعی در میسی سیپی انجام شد، فوق العاده است و به تصویر آشنای ویلیازم از جنوب آمریکا تجسم عینی می بخشد. این نخستین فیلم بیکر بود که به رغم تداوم فعالیتش تا جند دهه بعد، هرگز نتوانست خاطره طراوت آن را تجدید کند. این نخستین فیلم والاک نیز بود.

فیلم شرق بهشت - East Of Eden

سال تولید : 1955

کارگردان : الیا کازان

هنرپیشگان : جولی هریس، جیمز دین، ریموند ماسی، ریچارد داوالوس، برل آیوز، جو وان فلیت، آلبرت دکر و هارولد گوردون.

دره پربرکت سالیناس کالیفرنیا، سال 1917. آدام تراسک (ماسی)، زارع کاهوکار صادق و مذهبی، دو پسر جوان دو قلمرو به نام های کال (دین) و آرون (داوالوس) دارد. آرون، پسری سازگار و دل نشین، رابطه ای پایدار با دختری به نام آبرا (هریس)، برقرار کرده است و می کوشد تا کسب و کار پدر را رونق و گسترش بدهد. در عوض کال، غمگین و ناراحت، مدام برای خودش و خانواده مشکل می سازد و تصور می کند که پدرش، آرون را بیشتر از او دوست دارد. با این ترتیب، خانواده به سوی فروپاشی و تراژدی سوق داده می گردد…

امتیاز عمده این اقتباس دیدنی از رمان پرآوازه استاین بک، حضور دین است. او در این نخستین نقش سینمائی خود جوانی رمانتیک و یاغی را به تصویر می کشد که (در کنار نقش جیم در یاغی بی هدف، نیکلاس ری، نیکلاس ری ـ 1955) به زودی برای چند نسل تبدیل به یک شمایل می گردد. خود فیلم نیز بعدها برای بسیاری از فیلم های دهه 1960 سینمای آمریکا (و حتی اروپا و آسیا) به لحاظ برخورد با مسئله ضد قهرمان به صورت الگو درمی آید.

فیلم در بارانداز - On The Waterfront

سال تولید : 1954

کارگردان : الیا کازان

هنرپیشگان : مارلون براندو، کارل مالدن، لی ج. کاب، راد استایگر، پت هنینگ، اوا مری سینت، لیف اریکسن و جیمز وسترفیلد.

اتحادیه کارگران باراندازهای نیویورک زیرنظر تبهکاری به نام جانی فرندلی (کاب) اداره می گردد و کارگردان برای گذران زندگی تحت فشارند. چارلی مالوی (استایگر) وکیل متقلب جانی است و برادرش، تری (براندو) که قبلاً مشتزن بوده، در بارانداز می پلکد و خرده فرمایش های جانی را انجام می دهد. تری به دستور جانی، یکی از کارگرها را به پشت بام می کشاند و دو نفر از افراد جانی او را به پائین پرت می کنند و می کشند. تری با ادی (سینت)، خواهر کارگر مقتول آشنا می گردد و احساس گناه می کند. ادی او را با پدر باری (مالدن) آشنا می کند و او به تری می گوید که آن کارگر برای این کشته شده که خلافکاری های جانی و افرادش را افشا نکند. تری با تشویق پدر باری، اعضای اتحادیه را به پلیس لو می دهد و باند تبهکاران متلاشی می گردد…

سومین همکاری براندو و کازان و از پیروز ترین فیلم های هر دو. کار، به دلیل نوعی نگاه خاص به اتحادیه های کارگری مورد انتقاد منتقدان رادیکال قرار می گیرد و حتی امروز، آن را ادامه منطقی خیانت های کازان به فعالان چپ (هم کاری با کمیته بررسی فعالیت های ضد آمریکائی سناتور مکارتی) ارزیابی می کنند. با این همه، فیلم محبوب (با 900 هزار دلار هزینه، 5/9 میلیون دلار فروش می کند) و جریان ساز (برای اولین بار در سینمای آمریکا در صحنه ای تری به کشیش می گوید: برو به جهنم!) است و از بسیاری از بازیگران آن ستاره می سازد. فیلم نامه شولبرگ، فیلم برداری کوفمن و موسیقی متن برنستاین از امتیازهای فیلم به شمار می آیند.

فیلم مردی روی طناب بندبازی - Man On A Tightrope

سال تولید : 1953

کارگردان : الیا کازان

هنرپیشگان : فردریک مارچ، تری مور، گلوریا گراهام، کامرون میچل، ریچارد بون و آدولف منجو.

کارل چرنیک (مارچ)، مالک سیرک چرنیک، با مقامات دولتی در چکسلواکی اختلاف دارد. آنان نمایش های سیرک چرنیک، را فاقد محتوای سیاسی کافی می دانند. کارل زندگی خصوصی پیروزی نیز ندارد و دختر (مور) و همسرش (گراهام) به او علاقه مند و وفادار نیستند. با تشدید فشار پلیس، کارل و چند تن از افراد مورد اعتمادش تصمیم می گیرند از کشور فرار کنند. آنان به بهانه نمایش وارد دهکده ای مرزی می شوند، اما پس از مدتی، کارل که توانسته علاقه و وفاداری همسرش را برانگیزد، کشته می گردد و اجرای نمایش ها بدون او ادامه می یابد…

با آغاز نخستین صحنه فیلم، که طی آن سربازان کمونیست در کار سیرک دخالت می کنند، بلافاصله مهارت و استادی کازان در کارگردانی این نوع ملودرام های پرسخصیت آشکار می گردد، اما فیلم نامه بیش از حد ادبیانه رابرت شروود، از توان واقع گرائی کار آرام آرام می کاهد. گفت وگوهای طولانی در باب مسائل سیاسی نیز گاه وبی گاه از جذابیت دراماتیک صحنه ها می کاهند، هرچند که ماجراها براساس حادثه های واقعی با انگیزه های سیاسی شکل گرفتهظاند. بازی های برتر را هم، نه بازیگران نقش های اصلی، که بازیگران نقش فرعی ارائه می دهند (از جمله بون در نقش یک کمونیست سرسخت می درخشد). تدوین فیلم کار دوروتی اسپنسر است.

فیلم زنده باد زاپاتا! - Viva Zapata!

سال تولید : 1952

کارگردان : الیا کازان

فیلمنامه نویس : جان استاین بک، برمبنای رمان زاپاتای تسخیر ناپذیر نوشته اجکام پیچن.

هنرپیشگان : مارلون براندو، جین پیترز، آنتونی کوئین، جوزف وایزمن، هارولد گوردون، آرنولد ماس و آلن رید.

مکزیک، سال 1909. دهقانان روستائی به رئیس جمهور پورفیریو دیاس متوسل می شوند تا مانع زمینداران ثروتمندی گردد که زمین های آن ها را به زور تصاحب می کنند. اما او کمکی نمی کند. اندکی پس از آن،مبارزه دهقانان بر علیه زمین داران به رهبری امیلیانو زاپانا (براندو) آغاز می گردد. وقتی مبارزه شدت می گیرد زاپاتا با مادرو (گوردون)، رهبری شورشی که در آمریکا در تبعید به سر می برد، متحد می گردد. آنان دیاس را سرنگون می کنند و مادرو رئیس جمهور جدید می گردد. اما به رغم مقاصد خیرخواهانه مادرو، شرایط برای دهقانان روستائی هیچ تغییری نمی کند و وقتی ژنرال اوئرتا طی یک کودتای نظامی مادرو را سرنگون می کند، شرایط به مراتب وخیم تر می گردد. زاپاتا که اکنون با محبوبه اش، جوزفا (پیترز)، ازدواج کرده، رهبری مبارزه علیه نیروهای اوئرتا را برعهده می گیرد و با غلبه بر او، رهبری کشور را می پذیرد،

گرچه تمایلی به این کار ندارد. عده ای از دهقانان به دیدن زاپاتا در کاخ ریاست جمهوی می فرایند تا از برادر او، اوفمیو (کوئین)، که زمین های شان را تصاحب کرده، شکایت کنند. زاپاتا، رهبر شورشی سابق، به این نتیجه می رسد که قدرت، او (زاپاتا) را از راه به در برده و تباه شده است، پس ریاست جمهوری را رها می کند و به خانه و زندگی اولش باز می گردد. اندکی پس از آن، شورش تازه ای علیه جانشین خود برپا می کند، اما در کمین خیانت گرفتار می آید و کشته می گردد. جسد او را نیز در میدان شهر رها می کنند تا دهقانان عبرت بگیرند و از مقاومت و مبارزه دست بردارند؛ اما مردمی که آن جا جمع شده اند باور نمی کنند رهبرشان کشته شده است…

فیلم تراموائی به نام هوس - A Streetcar Named Desire

سال تولید : 1952

کارگردان : الیا کازان

فیلمنامه نویس : اسکار سال و تنسی ویلیامز، برمبنای نمایش نامه ای نوشته ویلیامز

هنرپیشگان : ویوین لی، مارلون براندو، کیم هانتر، کارل مالدن، رودی باند، نیک دنیس و رایت کینگ.

زنی میان سال و مطلقه (لی) به نیواورلیانز می آید تا نزد خواهرش (هانتر) روزگار بگذراند. اما با شوهرخواهر خشنش (براندو) کنار نمی اید. با این همه به زودی با مردی (مالدن) آشنا می گردد که امیدوار است با او ازدواج کند…

یکی از بهترین نسخه های سینمائی آثار ویلیامز که به یمن کارگردانی کازان و موسیقی جاز نورث فضای پرتنش و تیره و تلخ نیواورلیانز دهه 1940 را باز می سازد. حط روائی فیلم میان شخصیت درنده خو و فاقد حس شفقت استنلی کووالسکی (براندو) و شخصیت ترحم انگیز، روان پریش و مظلوم بلانش دوبوا (لی) دوپاره شده؛ اما بازی هر چهار بازیگر اصلی خیره کننده است ـ

فیلم وحشت در خیابان ها - Panic In The Streets

سال تولید : 1950

کارگردان : الیا کازان

فیلمنامه نویس : ریچارد مورفی و دانیل فوکس، برمبنای دو داستان نوشته ادوارد آنهالت و ادنا آنهالت.

هنرپیشگان : ریچارد ویدمارک، جک پالانس، پل داگلاس، باربارا بل گدس و زیرو موستل.

دکتر کلینتن رید (ویدمارک) پزشک وظیفه شناسی در شهر نیواولیانز است که باید هرچه زودتر جلوی شیوع طاعون را که باعث وحشت مقامات شهر شده اس، بگیرد. عامل انتقال بیماری یک بیگانه غیرآمریکائی است که به طور قاچاقی وارد شهر شده است. بعدها دو تبهکار محلی، بلاکی (پالانس) تندخو و هم دستش ریموند فیچ (ماستل) بیگانه را می کشند. در ابتدا سروان تام وارن (داگلاس) مقید به قوانین، جلوی تلاش های فردی دکتر رید را می گیرد ولی سپس آن دو در جست وجوی بلاکی و فیچ (که اینک خود ناقل طاعون هستند) متحد می شوند.

فیلمی از دوره اولیه کازان. ترکیبی عجیب از تأثیرات نئورآلیستی (در پرداخت تصویری خشن از جامعه آمریکا و دنیای تبهکار خرده پا) با نشانه هائی از اکسپرسیونیسم و حتی فیلم نوآر (در نمایش محیط در معرض خطر، بیماری و سایه ها). و به وضوح با تأثیراتی از فریتس لانگ در نمایش نیروی شر که سرنوشتی محتوم در کمینش نشسته و لذا ترحم برمی انگیزد. با دو بازیگر متخصص نقش های خشن و سرسخت (ویدمارک و پالانس) و یک تمثیل پردازی سیاسی ماهرانه: آلودگی هائی که از خارج آمریکا می آیند و موش های کثیف انسان نمائی که آن را منتقل می کنند. دیدگاه کازان به گونه ای غیر مستقیم (و شاید مستقیم!) به نفع مکارتیسم عمل می کند.

فیلم پینکی - Pinky

سال تولید : 1949

کارگردان : الیا کازان

فیلمنامه نویس : فیلیپ دان و دادلی نیکولز، برمبنای رمان کیفیت نوشته سید ریکتس سامنر.

هنرپیشگان : جین کرین، اتل باریمور، اتل واترز، ویلیام لوندیگان و کنی واشینگتن.

پاتریشا جانسن (کرین)، زنی جوان سیاه پوستی است که در نیوانگلند پرستاری می خواند، و به دلیل پوست بسیار روشنش (که با سفیدپوستان اشتباه گرفته می گردد) به او پینکی می گویند. دکتر سفیدپوستی به نام آدامز (لوندیگان) به او دل می بندد، اما پینکی به ازدواج با مردی از نژاد دیگر بدبین است و نمی خواهد جذب دنیای سفیدپوستان گردد. اونیوانگلند را ترک می کند و به شهر جنوبی زادگاهش، نزد مادربزرگ پیرش باز می گردد که برای بیوه ثروتمندی به نام ام (باریمور) کار می کند. به زودی نیز خودش به پرستاری از ام می پردازد. تا این که ام می میرد و املاکش را به پینکی می بخشد، اما خانواده اش به دلیل سیاه پوست بودن او به دادگاه شکایت می کنند و مدعی می شوند که او ام را پیش از مرگ فریفته تا اموالش را بالا بکشد. سرانجام دادگاه به نفع پینکی رأی می دهد و او در املاک ام یک مهدکودک و دبستان مخصوص سیاهان به راه می اندازد.

زانوک و کازان که پیش از این فیلمی (قرار شرفتمندانه، 1947) در حمله به یهودستیزی ساخته بودند، حالا نژادپرستی سفیدپوستان آمریکا را مورد انتقاد قرار می دادند. فیلم، بازی های خوبی دارد و در زمان خود شجاعانه نیز خوانده می گردد؛ در حالی که آن قدر فاقد کزندگی هست که محافظه کاری کارگردانش را نتوان تشخیص داد! ابتدا کارگردانی راجان فورد به عهده داشت (زانوک تصور می کرد استاد می تواند شخصیت های سیاه پوست قابل قبولی خلق کند)، اما پس دو هفته فیلم برداری جایش را به کازان سپرد.

فیلم قرارداد شرافتمندانه - Gentlemans Agreement

سال تولید : 1947

کارگردان : الیا کازان

هنرپیشگان : گریگوری پک، دوروتی مک گوایر، جان گارفیلد، سلست هولم، آلبرت دکر، جین وایات و دین استاکول.

فیل گرین (پک) روزنامه نگاری است که قصد دارد با نوشتن مقاله هائی به افشاگری درباره گرایشات ضد سامی گری بپردازد. وقتی او در راه یافتن به عمق این مشکل ناموق می ماند. تظاهر به یهودی بودن می کند تا تجربه ای دست اول از حفاکاری ها و خصومت های متعصبان مذهبی به دست آورد…

فیلم که امروزه کهنه و به شدت احساساتی به نظر می آید، اثز مهمی از لحاظ تاریخی است، زیرا نخستین حمله مستقیم هالیوود به ضد سامی گری به شمار می آید. مشکل اصلی اش بیشتر در ساده انگاری دست مایه و خام دستی کازان است که در این فیلم دوران اولیه اش، درک ضعیفی از رسانه سینما ـ در قیاس با تآتر ـ نشان می دهد. ساخت فیلم اقدام شجاعانه ای در زمان خودش بود و جالب این که تهیه کننده آن ـ زانوک نامدار به خاطر علاقه به مضامین اجتماعی و متعهدانه ـ از معدود سلاطین غیر یهودی هالیوود بود. پک در نقش قهرمان جسور و مبارز متقاعد کننده است و گارفیلد در نقش فرعی، حضور نیرومندی دارد. با این حال امروز جذاب ترین بازی های فیلم، بازی زنان به نظر می آیند، یعنی هولم و مک گوایر. فیلم برداری در مکان های واقعی در نیویورک، حس و حال واقع گرایانه و افشاگرانه فیلم را تشدید می کند.

فیلم مکافات عمل - Boomerang!

سال تولید : 1947

کارگردان : الیا کازان

هنرپیشگان : دانا اندروز، جین وایات، لی ج. کاب، آرتور کندی و کارل مالدن.

در شهری کوچک، کشیش کلیسای محلی، در خیابان مورد حمله قرار می گیرد و بر اثر شلیک گلوله ای کشته می گردد. تحقیقات پلیس در این زمینه به نتیجه ای نمی رسد و سرانجام مردی بی گناه را به عنوان بازداشت می کند. هنری هاروی (اندروز)، داستان شهر، می کوشد تا از مظنون بی گناه رفع اتهام کند، اما با اعتراض روبه رو می گردد…

هاروی گرچه نمی تواند حقیقت را به اثبات برساند، اما به یک پیروزی اخلاقی دست می یابد. او نخستین فرد میان قهرمانان کازان است که برای تحقق ایده آل ها و برقراری عدالت و آزادی سرسختانه مبارزه می کند. کازان فیلم نامه مورفی را به شیوە ای نیمه مستند به تصویر می کشد تا در این دومین ساخته خود، انعکاس مستقیم واقعیت را به نمایش بگذارد. او داستان خود را با نگاه تیز، قاطعانه و متمزکز بر شخصیت ها و درون مایه انباشته می کند و تماشاگران را وامی دارد که از قهرمانش جانبداری کنند.

فیلم دریای علف - The Sea Of Grass

سال تولید : 1947

کارگردان : الیا کازان

هنرپیشگان : کاترین هپبرن، اسنسر تریسی، ملوین داگلاس، فیلیس تاکستر، رابرت واکر، هاری کاری و رابرت آرمسترانگ.

کلنل جیمز بروتن (تریسی)، میلیون ها هکتار چراگاه سرسبز و دامداری وسیعی دارد و آغاز واگذاری زمین های غرب به کشاورزان برای او اصلاً خوشایند نیست. لوئی کامرون (هپبرن) با جیمز ازدواج می کند و برای او دختری به دنیا می آورد، اما بالاخره از چشم انداز خالی علفزارها و دیدگاه ای ارتجاعی شوهرش به ستوه می آید و به دنور می رود. آن جا با پریس چمبرلین (داگلاس) که وکیلی خوش آتیه است، آشنا می گردد و از او صاحب پسری می گردد. لوئی واقعیت زندگی گذشته خود را به شوهرش می گوید و او بردبارانه می پذیرد. با این همه،: حرف های مردم هر دو را آزار می ٔهد و لوتی شوهرش را رها می کند. سال ها بعد، پسر لوتی (واکر) کشته می گردد و دختر او، که حالا بزرگ شده، لوتی و جیمز را دوباره به یکدیگر می رساند.

فیلم درختی در بروکلین می روید - A Tree Grows In Brooklyn

سال تولید : 1945

کارگردان : الیا کازان

هنرپیشگان : دوروتی مک گوایر، جون بلوندل، جیمز دان، لوید نولان، جیمز گلیسن، روت نلسن، جان الکساندر و پگی آن گارنر.

در اوایل قرن بیستم، یک خانواده فقیر ایرلندی در بروکلین نیویورک زندگی سختی را می گذرانند. پدر (دان)، پیشخدمتی دائم الخمر اما مهربان و همسرش (مک گوایر)، زنی مؤمن و مذهبی است. دختر آنان، پیوسته تلاش می کند تا به آینده بهتری دست یابد و حداقل از زندگی در آپارتمان های اجاره ای محقر نجات پیدا کند. اما درست پیش از آن که سومین فرزند خانواده متولد گردد، پدر می میرد و زندگی باز هم سخت تر می گردد…

در این ملودرام، شخصیت دختر خانواده به عنوان قهرمان اصلی روایت در کانون توجه کازان قرار گرفته است. اما او در نخستین تجربه کارگردانی خود قصد ندارد به بررسی قطعی جامعه شناختی درباره فقر شهر بپردازد. جدیتی که در لحن فیلم وجود دارد، این احساس را برمی انگیزد که گوئی کازان خاطرات خود را بازگو می کند، اما در هر حال، تصویر او گوشه ای از واقعیت روزمره در آن سال های آمریکاست. در مجموع، اگرچه بعضی از صحنه ها بسیار کشدار هستند و گفت وگوها کلیشه ای جلوه می کنند و از درخت اشاره شده در عنوان فیلم هم هیچ خبری نیست، نخستین اثر کازان جذاب و صمیمی از کار درآمده است.

banima.ir: قدرت گرفته از سیستم مدیریت محتوای بانیما