15 صحنه سینمایی برتر در فیلم های دهه گذشته - مجله سرگرمی

هر بار که فیلمی را دیدن می کنیم و تیتراژ خاتمهی آن جلو چشمانمان می گذرد، لحظاتی از آن در فکرمان مرور می گردد. لحظاتی که به دلایل مختلف تأثیری بیشتر از سایر دقایق فیلم روی ما گذاشته و تبدیل به تعیینه شاخص آن شده است. تمام فیلم هایی که دوست داریم از چندین صحنه تشکیل شده اند. برخی از این صحنه ها خوب و درست و دیدنیی اند و برخی معمولی و فراموش شدنی که احتمالا تنها هدفشان پیش برد داستان بوده. لحظاتی که برای همیشه با ما می مانند ترکیبی دست نیافتنی دارند و خیلی وقت ها هرگز تکرار نمی شوند.

خیلی از فیلم ها را با همین لحظات به یاد ماندنی می شناسیم. صحنه هایی که با ترکیب درست تصویر و صدا و موسیقی، اثری ماندگار در فکر و خاطره ما ثبت می کنند که تا سالیان سال آن فیلم را با همان صحنه به یاد می آوریم. حتی شاید داستان و جزئیات مختلف یک فیلم را به کل فراموش کنیم، ولی صحنه ای که در تار وپود مغز ما حک شده باشد هرگز فراموش نخواهد شد.

مسلما فهرست پیش رو تمام فیلم های مهم و دیدنی دهه گذشته را پوشش نداده است و همان طور که از نام پیداست، می خواهیم تنها 15 صحنه ماندگار از آثار سینمایی دهه گذشته را مرور کنیم.

15. ریزش بهمن - فورس ماژور (Force Majeure)

• محصول: 2014
• کارگردان: روبن اوستلوند
• بازیگران: یوهانس کونکه، لیزا لوون کونگسلی، کریستوفر هیویو
• امتیاز راتن تومیتوز: 94%

همه مشغول خوردن ناهار هستند و از چشم انداز ها طبیعی لذت می برند. کم کم متوجه بهمنی می شوند که انگار میلیون ها کیلومتر با آن ها فاصله دارد، پس با خیال راحت به دیدنی آن می نشینند. ولی چیزی نمی گذرد که می فهمند برخلاف تصورشان، این بهمن مهیب میلیون ها کیلومتر با آن ها فاصله ندارد و چند ثانیه دیگر بهشان می رسد. کم کم نگرانی آزاردهنده ای شکل می گیرد و مادر خانواده داستان اِبا (که گویا تنها والد مسؤولیت پذیر ماجراست) با ترس و اضطراب به بهمن در حال ریزش نگاه می کند.

پدر این خانواده توماس، انگار در جهانی دیگری سیر می کند و با بی خیالی می گوید: بهمنش تحت کنترل است. این پدر و همسر همیشه بی خیال که انگار تمام نگرانی ها و مسؤولیت های زندگی را بر دوش زن بخت برگشته رها کرده، با گفتن این جمله رویکرد و فلسفه اش را درباره به زندگی به ما نشان می دهد. بهمن نزدیک و نزدیک تر می گردد و وحشت و هراسی فراگیر به جان آدم های حاضر در صحنه و مخاطب می افتد و همگی برای جانشان فرار می کنند و توماس که انگار غریزه بقا مغزش را روی تمام چیزهای زندگی بسته، چنان از صحنه می گریزد که حتی زن و بچه هایش را فراموش می کند و یک نگاه به پشت سرش نمی اندازد. ولی ابا پشت سر می ماند و خودش را سپر فرزندانش می کند. غیبت توماس در زمان بحران و حادثه، چیزی است که فکر ابا را به خودش مشغول می کند و نسبت به جایگاه و نقش این مرد در زندگیش دچار شک می گردد.

همین صحنه درخشان که هم بامزه است و هم اضطراب آور و تکان دهنده، سنگ بنای جنونی را می گذارد که در ادامه داستان می بینیم. نمایی در این صحنه وجود دارد که برای ثانیه هایی طولانی، تمام تصویر را برف و مه پر کرده است و شاید از خودتان بپرسید لازم بوده این قدر به درازا بینجامد یا نه؟ با دیدن فیلم تا سرانجام متوجه لزوم این نما خواهید شد.

توماس مردی است که فقط به خودش اهمیت می دهد و ابا به نام مادر و همسر این خانواده مجبور است پشت سر او بماند و از بچه ها محافظت کند. بعد از عبور فاجعه و آرام شدن اوضاع، وقتی توماس عادی و بدون ذره ای نگرانی برمی گردد تا سر میزشان بنشیند، خشم و عصبانیت ابا اصلا قابل چشم پوشی نیست و ما به نام مخاطب کاملا او را درک می کنیم. البته توماس کلا متوجه ماجرا نمی گردد و حتی به کار عجیب و غیرمنتظره خودش فکر هم نمی کند.

خط داستانی این کمدی سیاه سوئدی که در زمان خودش سروصدای زیادی به پا کرده بود خیلی بامزه به نظر نمی رسد؛ خانواده ای که تا یک قدمی مرگ زیر بهمن می فرایند و پدری که خودخواه و جان دوست است و زندگی مشترکی که در آستانه فروپاشی است، ولی اگر خوب دقت کنید متوجه می شوید که فیلم فورس ماژور در واقع یک کمدی سیاه بازیگوش است که این موقعیت مرگ وزندگی صحنه بهمن، جرقه شروع بحران هایش را می زند.

14. تو دل زمین غرق شو - برو بیرون (Get Out)

• محصول: 2017
• کارگردان: جوردن پیل
• بازیگران: دنیل کالویا، آلیسون ویلیامز، کاترین کینر
• امتیاز راتن تومیتوز: 98%

یک فنجان چای و قاشق چای خوری و کاترین کینر به خودی خود چیز ترسناک و وحشتناکی به حساب نمی آیند، ولی جوردن پیل به طریقی پیروز شد از ترکیب این ها کابوسی هراس انگیز خلق کند.

فیلم برو بیرون با این صحنه اعجاب آور و غیرمتعارف تبدیل به یکی از بهترین ترسناک های دهه گذشته شد و نام جردن پیل را سر زبان ها آورد. پیل با هوشمندی تمام از مؤلفه های ژانر ترسناک استفاده کرد تا نقدهای تند وتیزش را درباره نژادپرستی و شیوه رفتاری سفیدپوستان نسبت به سیاهان مطرح کند. مکان مغروقی که در فیلم می بینیم (جایی که کاترین کینر با استفاده از مهارت ترسناک و حیرت انگیزش فکر و خودآگاهی قربانیان سیاه پوستش را به پس پرده وجودی اشان می فرستاد) استعاره ای است از طرز تفکر سفیدپوستان نژادپرستی که سیاهان را از انسانیتشان محروم می کردند.

خود پیل در این باره گفته است: مکان مغروق یعنی ما آدم هایی بودیم که به حاشیه رانده شدیم. فرقی ندارد چقدر فریاد بکشیم و داد بزنیم، سیستم باز هم صدای ما را خفه می کند. در مهم ترین و تأثیرگذارترین صحنه اولین تجربه کارگردانی او هم چنین حسی به بیننده منتقل می گردد؛ وقتی مادر دوست دختر کریس او را با شیوه ای عجیب هیپنوتیزم می کند تا خاطره ای تراژیک را به یاد بیاورد و دوباره تجربه کند، روح کریس دست و پا بسته و آسیب پذیر در اختیار این زن قرار می گیرد و او هم روحش را مثل آب خوردن از او جدا می کند، مثل کسی که بارها این کار را کرده است.

تنش موجود در صحنه و بین دو بازیگر فلج کننده و وحشتناک است. دنیل کالویا هم زمان که به خاطر اتفاق دلخراش گذشته اش زجر می کشد، باید عذاب و هراس شکنجه حال حاضرش را هم نشان دهد. در مقابل کاترین کینر با سردی و سنگدلی خالص پاسخش را می دهد که هراس موجود در موقعیت را چند برابر می کند.

13. فلج مغزی جوردن بلفورت - گرگ وال استریت (The Wolf of Wall Street)

• محصول: 2013
• کارگردان: مارتین اسکورسیزی
• بازیگران: لئوناردو دی کاپریو، مارگو رابی، جونا هیل
• امتیاز راتن تومیتوز: 79%

جوردن بلفورت (لئوناردو دی کاپریو) این سرما یه دار طماع که هیچ چیز به اندازه پول و جمع کردن آن برایش اهمیت ندارد و شیفته مصرف روان گردان هاست، در طول فیلم گرگ وال استریت اسکورسیزی و طی نریشن های بامزه اش درباره مراحل مختلف اثرگذاری قرص آرام بخشی می گوید که او برای تفریح مصرف می کند: مرحله مورمور شدن پوست، مرحله لکنت زبان، مرحله ای که بزاق از دهان آویزان می گردد؛ و مرحله فراموشی. اما وقتی در یکی از بدترین زمان های ممکن تصمیم می گیرد این قرص را مصرف کند، به شکلی غیرمنتظره متوجه مرحله پنجم و کشف نشده ای می گردد که اصلا خوشایند نیست؛ مرحله فلج مغزی.

بلفورت که 20 میلیون دلار از پول های دستکاری شده بازار بورس را بدون هیچ مسئله ای به یک حساب بانکی غیرقابل ردیابی در سوییس منتقل کرده، به همراه همسایه/همدستش دانی (جونا هیل) نفری سه تا از این قرص های تاریخ گذشته می اندازد بالا. ولی خیلی زود عیششان خراب می گردد چون کاشف به عمل می آید بلفورت باید با سرعت هرچه تمام تر خودش را به یک تلفن عمومی برساند. قهرمان داستان ما هم بی خبر از اثر مرگبار دارویی که تازه مصرف کرده، سوار بر لامبورگینی سفیدش راهی می گردد و در گفت وگویی کوتاه با تلفن عمومی، به او خبر می دهند که در تلفن خانه اش شنود کار گذاشته اند. بلفورت می خواهد هرچه زودتر به خانه برگردد که اثر دارو خودش را نشان می دهد و او دچار فلج مغزی می گردد.

به هر جان کندنی هست خودش را به خانه می رساند و در کمال شگفتی می بیند دانی دارد با تلفن صحبت می کند. درگیری مضحک و غریبی بین این دو شکل می گیرد و در نهایت یکی مجبور می گردد به آن یکی تنفس دهان به دهان بدهد. کل صحنه شبیه یک خواب خنده دار و عجیب است که با منطق زندگی عادی و روزمره جور در نمی آید.

دی کاپریو همیشه به نام یکی از بهترین بازیگران جهان شناخته می گردد (او و جونا هیل برای نقش آفرینی اشان در گرگ وال استریت نامزد اسکار شدند) ولی هیچ وقت او را برای اجرای کمدی های موقعیت نمی شناختیم. اعتماد متقابلی که بین دی کاپریو و مارتین اسکورسیزی طی پنج همکاری شکل گرفت منجر به خلق چنین لحظات شگفت انگیزی شد که در کارنامه هردوی آن ها ماندگار خواهد بود.

12. مصاحبه /بازپرسی فردی کوئل - مرشد (The Master)

• محصول: 2012
• کارگردان: پل توماس اندرسون
• بازیگران: واکین فینیکس، فیلیپ سیمور هافمن، ایمی آدامز
• امتیاز راتن تومیتوز: 84%

مرشد پل توماس اندرسون فیلمی غریب و تجربه ای منحصر به فرد است که تلاش و تقلای آدم های گمگشته در جست وجوی معنا را روایت می کند، تلاشی بی خاتمه که هرگز به نتیجه تعیینی نمی انجامد و همه را سرگشته تر و گمراه تر از قبل رها می کند.

در این صحنه 7 دقیقه ای، لنکستر داد (با بازی مثل همیشه درخشان فیلیپ سیمور هافمن) که رهبر کاریزماتیک فرقه ای شبیه به ساینتولوژی است برای اولین بار فردی کوئل (واکین فینیکسی که به شکلی نگران کننده در نقش غرق شده) را برای عضویت در فرقه بررسی می کند و طی مصاحبه ای که به بازپرسی می ماند، سؤالاتی را از او می پرسد. فردی کوئل مردی بی هدف و دردمند است که از سر بدمستی و بی حواسی سر از کشتی لنکستر در آورده است و حالا انگار در جهتی قرار گرفته که از ابتدا در سرنوشتش بود.

لنکستر داد نام این مصاحبه و سؤال و جوابش را فرآیند جذب اعضا گذاشته، ولی بیشتر شبیه اعترافی اجباری است، اعترافی ترسناک که مردم و روح و روانشان را جلو او خلع سلاح می کند تا او بتواند به راحتی عقاید و ایده هایش را درون مغزشان بکارد. صرف نظر از ماجرا و ایده شکل گیری این صحنه، ما تصاویری را شاهد هستیم که در آن دو تن از عظیم ترین هنرمندان سینما جلو دوربین و یکی از بهترین کارگردان های جهان پشت دوربینش حاضر بوده اند و چیز عجیبی را خلق کرده اند که با هر بار دیدنش فکرهای نوی در موردش خواهید داشت.

در این صحنه از نماهای عظیم و چشم نوازی که مثلا در خون به پا خواهد شد (There Will Be Blood) دیدیم خبری نیست، اندرسون تصمیم گرفته با نماهای بسته و کلوزآپ های خفقان آور به استقبال ماجرای شکل گیری رابطه مرید و مرادی دو شخصیت اصلیش برود تا حسی از تنگا و خفگی به مخاطبانش منتقل کند، انگار فردی کوئل هیچ راهی به جز بودن در کنار این مرد ندارد و تمام تصمیم های زندگیش به حضور در این مکان خلاصه شده است. اندرسون در این صحنه سعی در خودنمایی ندارد، تمام نماها ساده و بی تکلف اند و به سیاق معمول گفت وگوهای دو نفره ضبط شده است. عظمت و تأثیرگذاری صحنه در اجرای فیلیپ سیمور هافمن و واکین فینیکس؛ و ایده هایی است که بینشان مطرح می گردد و دریافتی که ما به نام مخاطب از حرف هایشان می کنیم. اندرسون تمرکزش را از روی گوینده این افکار برداشته و کاری کرده تا دیدنگران فیلم موضوعیت پیدا کنند، انگار آن ها هستند که این صحنه را جلو می برند و گفت وگوی دو نفر را مدیریت می کنند.

هم زمان که لنکستر سعی می کند درون روح و روان فردی نفوذ کند، دوربین اندرسون روی چهره فیلیپ سیمور هافمن فوکوس کرده. هافمن هم تک تک اعضای چهره اش را به کار می گیرد تا پیچیده ترین احساسات بشری را به نمایش بگذارد، در چهره هافمن ترکیبی غریب از کنجکاوی و تحریک احساسات می بینیم. انگار از دیدنی واکنش های فردی هم متعجب است هم هیجان زده. لنکستر تشنه ارواح مریض و سرگشته ای مثل فردی است؛ فردی با شخصیت شکننده و زخم خورده اش او را تغذیه می کند. در این صحنه است که فردی و لنکستر متوجه می شوند چقدر به یکدیگر احتیاج دارند و چطور روان پیچیده و به هم ریخته اشان با هم مرتبط است و مثل دو نیمه گمشده به هم چفت می شوند.

11. اولین پرواز سوپرمن - مرد پولادین (Man of Steel)

• محصول: 2013
• کارگردان: زک اسنایدر
• بازیگران: هنری کویل، ایمی آدامز، مایکل شنون
• امتیاز راتن تومیتوز: 56%

هر چیزی دلتان می خواهد درباره زک اسنایدر بگویید، ولی او کارگردانی است که همیشه دوست دارد فیلم هایش خوش رنگ و دیدنیی از آب در بیایند و دیدنگرانش حظ بصری ببرند. آدم به شدت متواضعی هم هست و ادعاهای عجیب وغریب ندارد و همیشه نسبت به فیلم هایی که ساخته کم لطفی می کنند.

مرد پولادین قرار بود نقطه شروعین جهان سینمایی دی سی یا آن طور که خودشان می گویند جهان سینمایی پیشرفته دی سی باشد و آن تجربه ای را رقم بزند که مارول با انتقام جویان و جهان سینمایی اش زد. ولی خیلی چیزها خوب پیش نرفت و پفراینده این جهان زک اسنایدر بعد از کش و قوس های فراوان به خاتمه خودش نزدیک شده. ولی این دلیل نمی گردد بیخیال نکات مثبت مرد پولادین شویم.

صحنه ای که در آن برای اولین بار پرواز سوپرمن را با لباس مشهورش می بینیم واقعا تجربه سینمایی چشم نوازی است. کلارک کنت (هنری کویل) بعد از صحبت با شبح/پروجکشن پدرش (راسل کرو) و پی بردن به ماهیت و هویت واقعیش، لباس مخصوصش را می پوشد و قدم در کوهستانی برفی می گذارد. چه جایی بهتر از این برای چنین صحنه ای پیدا می کنید؟

نمای دست سوپرمن که روی زمین مشت می گردد، لانگ شات هایی از قدم برداشتن او روی برف و پس زمینه ای که از کوهستان برفی می بینیم ما را برای خلق یک حماسه آماده می کند. هر چه نباشد قرار است اولین پرواز سوپرمن را ببینیم، قوی ترین مرد زمین و ابرقهرمان شکست ناپذیر جهانی دی سی. سوپرمن بعد از چند تلاش نیمه پیروز، سرانجام یاد می گیرد که پرواز کند و اوج بگیرد و از جو زمین بیرون می رود و ما به همراه او تصاویری می بینیم خیره کننده، دیدنیی و سحرانگیز که با موسیقی هانس زیمر تکمیل شده است.

10. لحظات پیش از پرتاب آپولو 11 - اولین انسان (First Man)

• محصول: 2018
• کارگردان: دیمین شزل
• بازیگران: رایان گاسلینگ، کلیر فوی، کایل چندلر
• امتیاز راتن تومیتوز: 87%

نمونه ای از ترکیب درست موسیقی و تصویر و حس وحال صحنه. در ابتدا نیل آرمسترانگ و فضانوردان همراهش را می بینیم که در راهرویی قدم برمی دارند و موسیقی بی نظیر جاستین هورویتز حسی از دلهره و انتظار را به بیننده منتقل می کند، انگار آشوب و نگرانی درون آرمسترانگ تبدیل به موسیقی شده و حالا ما داریم می شنویمش. این حس تا جایی ادامه دارد که نیل آرمسترانگ و همراهانش سوار بر بالابر می شوند تا به بالای آپولو 11 صعود کنند و اینجاست که ضربه نهایی موسیقی به بیننده وارد می گردد.

از زاویه دید آرمسترانگ، نمایی از آپولو 11 غول آسا می بینیم و موسیقی در همین لحظه اوج می گیرد و حس وحالی کاملا متفاوت منتقل می کند. حسی که فقط هنگام قدم گذاشتن در ناشناخته ها سراغمان می آید. وقتی آرمسترانگ حین صعود به آپولو 11 خیره شده، نمی داند بعد از این سفر چه اتفاق هایی برایش خواهد افتاد. نمی داند در ادامه چه چیزی انتظارش را می کشد. او و همراهانش قرار است پا در سفری بگذارند که تا کنون هیچ انسانی آن را تجربه نکرده. هیچ کتاب و خاطره و تجربه ای روی کره زمین نیست که او را برای ماجراهای پیش رو آماده کرده باشد، هم نگران است هم هیجان زده، هم غمگین است هم خرسند.

قطعه ی11 Launch Appollo که جاستین هورویتز برای این صحنه ساخته، حس وحال غریبی به بیننده منتقل می کند. از آن حس هایی که وقتی انتظار یک سفر هیجان انگیز را می کشید سراغتان می آید، حسی که 4 صبح و لحظات پیش از طلوع آفتاب یک روز پراتفاق یقه ما را می گیرد. اینکه نمی دانیم همه چیز خوب پیش می رود یا نه، نمی دانیم بعد از این سفر آدم خرسندی خواهیم بود یا فجایع دلخراشی پشت سر خواهیم گذاشت. وقتی بالابر اوج می گیرد و آپولو 11 را می بینیم که شبیه هیولایی فرازمینی و عظیم انتظار آرمسترانگ را می کشد، انگار تمام دل آشوبی ها و نگرانی ها و هیجانات او را با تمام وجودمان حس می کنیم.

9. فرار از شهر گاز - مد مکس: جاده خشم (Mad Max: Fury Road)

• محصول: 2015
• کارگردان: جرج میلر
• بازیگران: شارلیز ترون، تام هاردی، نیکلاس هولت
• امتیاز راتن تومیتوز: 97%

همه چیز در این فیلم دیوانه وار جرج میلر در حال حرکت و جنبش است. ماشین ها و تریلی ها و موتورهای آخرالزمانی از گوشه ای به گوشه دیگر این ویرانه می پرند و تصاویر خیره کننده یکی پس از دیگری جلو چشمان مخاطب رژه می فرایند. تک تک صحنه های این فیلم نشان دهنده بهترین ظرفیت های سینماست، تصاویر و اتفاق هایی مهیب و عظیم که با مهارت چشم گیر جرج میلر ساخته شده اند و باید روی عظیم ترین پرده های ممکن و با قوی ترین سیستم های صوتی موجود دیده شوند.

در این صحنه به خصوص که نقطه شروعی است بر تمام دیوانگی ها و هرج ومرج های ادامه فیلم، سرعت ردیف شدن نماها و صحنه های مهیج و پرتنش به حدی است که بعد از تمام شدن این فصل و دیدن آن توفان سهمگین، به خودمان می آییم و حس می کنیم از کابوسی پساآخرالزمانی بیدار شده ایم. فیوریوسا (شارلیز ترون) جهت وارریگ (تریلی عظیمش) را تغییر می دهد و به دروغ به وار بوی های همراهش می گوید که طبق برنامه پیش می رود. ولی چیزی نمی گذرد که همه به نقشه اش پی می برند و اینجاست که جنون شروع می گردد.

ارتشی از وار بوی ها سوار بر ماشین های جهنمی اشان در پی او می افتند و مکس (تام هاردی) که به نام کیسه خون یکی از وار بوی ها (نیکلاس هولت) به کاپوت ماشینی وصل شده، همچون مخاطب با چشمانی متحیر ناظر هرج ومرجی است که دور و برش می گذرد. فیوریوسا با مهارتی مثال زدنی وار بوی ها را از سر راه برمی دارد و ماشین های دنبال سرش یکی پس از دیگری طعمه انفجار و تصادف و آتش می شوند. فیوریوسا در نهایت به دل توفان مرگبار و عظیم پیش رویشان می زند و این فصل پر افت وخیز و نفس گیر را با صحنه ای عظیم و خیره کننده به خاتمه می رساند.

8. بعدازظهر یک روز کاری - روزی روزگاری در هالیوود (Once Upon A Time In Hollywood)

• محصول: 2019
• کارگردان: کوئنتین تارانتینو
• بازیگران: لئوناردو دی کاپریو، برد پیت، مارگو رابی
• امتیاز راتن تومیتوز: 85%

کوئنتین تارانتینو در خیلی چیزها استاد است و مهارت شگفت انگیزی دارد، ولی شاید استعداد عجیبش در انتخاب آهنگ های متناسب به صحنه و حس و حال و اتمسفر فیلم هایش عجیب ترینشان باشد. هر کدام از فیلم های این کارگردان نابغه سینما پر است از قطعات و آهنگ های دوست داشتنی و شنیدنی که چنان با تاروپود صحنه هایش گره می خورند که غیرممکن است از آن به بعد آهنگ ها را بشنوید و یاد فیلم تارانتینو نیفتید. مثلا صحنه ای که آقای بلوند (مایکل مدسن) در سگ های انباری (reservoir dogs) با جنون همیشگیش می خواهد مأمور پلیس بخت برگشته را شکنجه کند و با آهنگ Stuck In The Middle With You از Stealers Wheel پایکوبیی غریب و وحشتناک را ترتیب می دهد یادتان هست؟ مگر می گردد این آهنگ را جایی بشنویم و فورا به یاد این صحنه نیفتیم؟ یا در پالپ فیکشن (Pupl Fiction) در صحنه ای که مقدمات هروئین زدن وینسنت وگا را می بینیم آهنگ Bullwinkle, Part II از The Centurions پخش می گردد و این آهنگ تا آخر عمر در گوشه فکرمان به نام همان آهنگی که تو پالپ فیکشن موقع هروئین زدن تراولتا شنیدیم ثبت شده است.

حالا در آخرین و تازه ترین فیلم تارانتینو، با آهنگی طرف شدیم که به شکلی غریب حس وحال یک بعدازظهر غم زده و کسل را در خودش جای داده است: California Dreamin از José Feliciano. نسخه اصلی این آهنگ را بری مک گوایر خوانده و بعدها The Mamas & the Papas کاوری هم از آن خواندند، کاوری که بارها و به شکلی دل نشین و با پایکوبی های فی وانگ در چانگ کینگ اکسپرس (Chungking Express) شنیدیم. ولی تارانتینو سراغ این دو نسخه نرفته، نسخه ای که تارانتینو برای این صحنه فیلمش انتخاب کرده لحنی غم انگیز و به شدت حسرت بار دارد که با شنیدنش غمی عجیب تجربه می کنید. غم افتخار و معروفیت از دست رفته ریک دالتون (دی کاپریو) که حسابی کفری است، حسرت داشتن دوستی مثل کلیف بوث، یا حتی ناراحتی از فاجعه ای که انتظار داشتیم پیش بیاید (قتل شارون تیت که به لطف نگاه تارانتینو در این فیلم اتفاق نیفتاد و یک تاریخ از نو نوشته شده را دیدیم).

تمام احساسات جاری در این صحنه، با این آهنگ هم خوانی دارد. وقتی شارون تیت را می بینیم که خرسند و راضی از سالن نمایش فیلمش بیرون می آید و سوز آهنگ به قلبمان نفوذ می کند، به یاد تمام بعدازظهرهای دلگیری می افتیم که در زندگی خودمان تجربه کرده ایم. به این فکر می کنیم که شارون تیت واقعی قبل از اینکه آن فاجعه دلخراش برایش رخ بدهد چه حس وحالی داشته و چطور با شور زندگی قدم برمی داشته و می خندیده و می پایکوبییده. و به رفاقتی فکر می کنیم که دل همه امان برایش تنگ می گردد.

7. وقتی جو برای بث داستان می خواند - زنان کوچک (Little Women)

• محصول: 2019
• کارگردان: گرتا گرویگ
• بازیگران: سیرشا رونان، فلورنس پیو، تیموتی شالامی
• امتیاز راتن تومیتوز: 95%

نسخه گرتا گرویگ از زنان کوچک فیلم واقعا تأثیرگذار و ماندگاری است و قدم بلندی در کارنامه حرفه ای او به تعداد میرود. انگار گرویگ بعد از لیدی برد به یک باره جهشی عظیم کرد و مهارت های کارگردانیش را چندین پله بالاتر برد و از یک داستان بارها تعریف شده اقتباسی منحصربه فرد ساخت که مال خودِ خودش بود و حالا شاید به نام بهترین اقتباس زنان کوچک شناخته می گردد.

درباره داستان عاشقانه جو و لوری و فراز و نشیب های آن زیاد دیده و شنیده و خوانده ایم. ولی یکی از عمیق ترین و دلنشین ترین و غم انگیزترین بخش های فیلم زنان کوچک، داستان بث خواهر کوچک جو است که همیشه با بیماری دست وپنجه نرم می کند و رابطه جو با او لحظات حیرت انگیزی خلق کرده. مثل صحنه ای که جو و بث کنار ساحل نشسته اند و جو برای او یکی از داستان هایش را می خواند.

به ظاهر همه چیز در خوشی می گذرد و جو تلاش می کند خواهر دردمندش را برای لحظاتی شاد کند و بخنداند. بث هم عمیقا از اینکه کنار ساحل نشسته اند و جو یکی از داستان های کوتاهش را برای او می خواند خرسند شده. ولی در همین لحظه حرفی را می زند که انگار جو تمام مدت از آن فرار می کرده. ولی هر چقدر هم جو برای دور شدن از موقعیت دلخراش و واقعیت تکان دهنده تلاش می کند در سرانجام فرقی نخواهد داشت و رنج و غم واقعیت همیشه راهی برای هوار شدن روی سرش پیدا خواهد کرد. بث می گوید: بازم داستان بنویس. حتی وقتی من دیگه نیستم.

جو تحمل شنیدن این را ندارد، حتی نمی خواهد به احتمال مرگ خواهر معصومش فکر کند. تصور روزی که بث دیگر کنارشان نباشد برای او جانکاه و غیرقابل تحمل است و از درون ویرانش می کند، ولی باز هم تمام تلاشش را می کند تا چیزی جلو او بروز ندهد، اشکی نریزد و صدایش نلرزد. به جایش می گوید: من جلوی مریضیت رو می گیرم. اون سری جلوشو گرفتم الانم می تونم. خودش هم می داند این حرف بیش از اینکه مرهمی برای دردهای بث باشد، رنج خودش را می پوشاند. چون بث با مرگش کنار آمده و حتی انتظارش را می کشد، ولی جو هر کاری می کند نمی تواند مرگ بث را به نام یک واقعیت بپذیرد.

6. وداع غم انگیز تونی استارک با پیتر پارکر - انتقام جویان: جنگ ابدیت (Avengers: Infinity War)

• محصول: 2018
• کارگردان: برادران روسو
• بازیگران: رابرت داونی جونیور، تام هالند، جاش برولین
• امتیاز راتن تومیتوز: 85%

در سرانجامی انتقام جویان: جنگ ابدیت تانوس با قدرتی مهارناپذیر و در حالی که دستکش ابدیت را با سنگ های رویش به دست آورده بود، پیروز می شد به هدف همیشگیش برسد و نیمی از حیات را محو و نابود و ناپدید کند. هواداران مارول با چشمانی متحیر نظاره گر از بین رفتن تعدادی از محبوب ترین قهرمان هایشان بودند و همه چیز در شرایط ناجوری قرار گرفته بود. ولی احتمالا مرگ هیچ کدام از قهرمان ها به اندازه پیتر پارکر / مرد عنکبوتی دردناک و تکان دهنده نبود.

بعد از اینکه تانوس آن بشکن ویرانگر و معروفش را می زد، همه می دیدند که چطور عزیزان و دوستانشان پیش چشم های آن ها محو می شوند. هیچ کس نمی داند آیا جزء نیمه به جای مانده خواهد بود یا به همراه بقیه به نابودی کشیده می گردد. شرایطی بغرنج و طاقت فرسا که تحملش برای هیچ کس راحت نیست. همه با نگرانی اطرافشان را نگاه می کنند و منتظر می مانند تا خودشان یا یکی از اطرافیانشان از بین بفرایند. در همین گیر و دار است که پیتر پارکر جوان به تونی استارک می گوید حالش زیاد خوب نیست. صدای پیتر می لرزد و پیداست وقت زیادی ندارد. تونی استارک او را در آغوش می کشد و پیتر وحشت زده و هراسان مدام می گوید نمی خواهد بمیرد و محو گردد، ولی انگار خیلی دیر شده. مرد عنکبوتی روی زمین می افتد و مثل بقیه قربانی ها چیزی جز ذراتی شبیه خاکستر از او باقی نمی ماند. خاکسترهایی که از لای دستان تونی استارک می گذرند و او خسته و درمانده و پر از اندوه شکست به سرنوشت شومشان خیره می گردد.

5. وقتی ادواردو لپ تاپ مارک را به میز می کوبد - شبکه اجتماعی (The Social Network)

• محصول: 2010
• کارگردان: دیوید فینچر
• بازیگران: جسی آیزنبرگ، اندرو گارفیلد، رونی مارا
• امتیاز راتن تومیتوز: 96%

جمله تبلیغاتی این همکاری کم نظیر دیوید فینچر و آرون سورکین گواه خیلی چیزها بود: نمی توان بدون دشمن تراشی 500 میلیون دوست پیدا کرد.

مارک زاکربرگ (جسی آیزنبرگ) برای اینکه فیسبوک را به جایگاه مد نظرش برساند بهای زیادی داد. از ابتدای ماجرا ما او را به نام یک نِرد می شناختیم که دوست چندانی ندارد و تنها کسی که انگار می تواند رفتارهای عجیبش را تحمل کند، ادواردو (اندرو گارفیلد) است و زاکربرگ در سرانجامی داستان کاری می کند که این تنها دوست و رفیق و همدمش را از دست بدهد.

همه می دانیم که مارک زاکربرگ واقعی از تصویرش در این فیلم راضی نبود و روایتش را زیر سوال برد، ولی آرون سورکین که فیلم نامه اش را بر اساس کتاب میلیونرهای تصادفی (The Accidental Billionaires) نوشته بود با دیدگاه و رویکرد جالب و قابل تأملی سراغ بنیان گذار فیسبوک رفت. در صحنه افتتاحیه داستان، مارک را می بینیم که مقابل دوست دخترش اریکا نشسته است و رگباری حرف می زند و چیزهایی می گوید که در نهایت او را به ستوه می آورد و به شکلی غیرمنتظره به رابطه اشان خاتمه می دهد. در ابتدا فکر می کنیم مارک از آن پسرهای بدی است که به عمد قصد آزار دختر را دارد و حرف هایی می زند که او را برنجاند. ولی حالات چهره آیزنبرگ و کلمات و جملاتی که انگار سریع تر از سرعت صوت از دهانش بیرون می ریزند مسئله دیگری را نشان می دهد؛ اینکه او اساسا در ارتباط انسانی مشکل دارد و بلد نیست مقابل آدم های دیگر چطور رفتار کند. برای همین اصلا حواسش نیست حرفی که می زند ممکن است برخورنده باشد و دل کسی را بشکند، مغزش انگار تحت کنترل او نیست و با سرعتی عجیب اطلاعات را پردازش می کند و بیرون می فرستد.

حتما شوخی ها و میم هایی که درباره انسان نبودن مارک زاکربرگ در فضای اینترنت منتشر می شوند را دیده اید. در سخنرانی های مختلف و جاهایی که مجبور شده در مجامع عمومی ظاهر گردد، رفتاری غیرمتعارف نشان داده و همه به شوخی می گویند که او یا ربات است یا آدم فضایی. این نکته ای است که فیلم فینچر رویش دست گذاشته، داستان پسری که نمی داند چطور در جهانی واقعی با آدم های اطرافش برخورد کند و شبکه ای مجازی می سازد که در آن میلیون ها نفر عضو می شوند و با هم ارتباط می گیرند. ولی در این حین تصمیماتی می گیرد که منجر به دشمنی و جنگ و نزاع حقوقی می گردد.

در این صحنه که مثل همیشه با وسواس و ظرافت عجیب فینچر کارگردانی شده، ادواردو خشمگین و عصبانی و زخم خورده و دل شکسته وارد دفتر فیسبوک می گردد و با قدم هایی محکم و انتقام جو سمت میز مارک می آید. چهره اندرو گارفیلد خبر از غمی غیرمنتظره می دهد که با خشم و عصبانیتی انفجاری تلفیق شده. ادواردو به هیچ نام انتظار نداشت که چنین خنجری از مارک بخورد و سهامش در شرکت به شکلی تحقیرآمیز افت کند. در این حین شان پارکر (جاستین تیمبرلیک) همیشه از خودراضی و اعصاب خرد کن هم کمکی به ماجرا نمی کند و با مزه پرانی های بی موقع و مشمئزکننده اش حال ادواردو را خراب و خراب تر می کند. ادواردو لپ تاپی را که جلو مارک بود بلند می کند و محکم روی میز می کوبد و خرد و خاکشیرش می کند. مارک جا خورده، انگار هنوز هم نمی داند چه کار کرده، انگار مثل همان صحنه ابتدایی با اریکا که متوجه نبود حرف هایش موجب آزار و ناراحتی او شده، الان هم درک نمی کند تصمیمش چقدر به ادواردو ضربه زده و چطور رفاقتشان را ویران کرده است.

وقتی ادواردو پیش از رفتنش با بغض و عصبانیت و چشمانی تهدید آمیز به مارک می گوید که می خواهد همه چیز را از چنگ او در بیاورد، مارک تازه متوجه وخامت اوضاع می گردد. تازه می فهمد که دوست وفادار و صمیمیش را برای همیشه از دست داده و حالا هیچ کاری از دستش بر نمی آید.

4. وقتی کوپر عظیم شدن بچه هایش را می بیند - بین ستاره ای (Interstellar)

• محصول: 2014
• کارگردان: کریستوفر نولان
• بازیگران: متیو مک کانهی، مکنزی فوی، ان هاتاوی
• امتیاز راتن تومیتوز: 72%

این از آن صحنه هایی است که حتی با یادآوری اش هم اشک خیلی ها جاری می گردد. مخاطب یک فیلم بیش از هرچیز باید از نظر حسی درگیر قصه گردد، باید چیزی در فیلم ببیند و با آن ارتباط بگیرد و آدم هایی را بشناسد که سرنوشتشان برای او مهم است. فرقی نمی کند داستانی درباره یک باند مافیایی تعریف می کنید یا ماجرای چند دزد دریایی آب زیر کاه را نشان می دهید، یا حماسه ای عظیم از سفرهای بین ستاره ای می سازید. چیزی که برای مخاطب مهم است، همین حسی است که باید برانگیخته گردد. اگر این مؤلفه مهم و کلیدی رعایت نگردد، حتی عظیم ترین داستان ها و عمیق ترین چالش ها و مضمون های بشری هم جذابیت چندانی نخواهد داشت.

نکته ای که باعث می گردد بین ستاره ای نولان را دنبال کنیم و عمیقا درگیرش شویم، رابطه شگفت انگیزی است که بین پدر و دختر داستان جریان دارد. رابطه ای جهانی که تک تک انسان های روی کره زمین درکش می کنند و برایشان ملموس است. اگر این نکته کلیدی را حذف کنید، اگر مؤلفه ای را که میلیون ها مخاطب را به هم مرتبط می کند و احساساتشان را برمی انگیزد از معادله بردارید، با فیلمی خشک روبرو خواهید شد که هیچ حسی ندارد. حتی اگر قهرمان های قصه عظیم ترین هدف جهان را داشته باشند و بخواهند سیاره ای نو برای بقای نسل بشر پیدا کنند، چون مخاطب از نظر حسی درگیر نشده خیلی اهمیت چندانی نمی دهد و ماجراهای قصه در فکرش ماندگار نخواهد بود.

برای همین است که نولان اصل و اساس داستانش را بر پایه رابطه کوپر (مک کانهی) و مورف (مکنزی فوی در کودکی و جسیکا چستین در عظیمسالی) چیده است. حتی برای ساختن موسیقی متن بی نظیر فیلم، از همین استفاده کرد. هانس زیمر در جایی گفته است که کریستوفر نولان در ابتدا هیچ چیز از داستان فیلم بین ستاره ای برای او تعریف نکرد و فقط متنی درباره رابطه یک پدر با فرزندش به او داد؛ هانس زیمر بر اساس این ایده تم و ستون فقرات موسیقی متن بین ستاره ای را ساخت.

دلیل احساسات عمیق جاری در فیلم همین است. همه ما هنگام دیدنی بین ستاره ای بیشتر از اینکه نگران پیدا کردن خانه ای نو برای نسل بشر باشیم، نگران بازگشت این پدر به آغوش دخترش بودیم. صحنه خداحافظی کوپر با مورف را به یاد دارید که مورف با بازی حیرت انگیز مکنزی فوی چطور به پدرش التماس می کرد که بماند و نرود؟ کوپر در اینجا حرفی به دخترش می زند، می گوید وقتی به سفر دور و درازش می رود زمان برای آن ها متفاوت خواهد گذشت و ممکن است وقتی بازمی گردد، همسن هم شده باشند. ایده ای دیوانه وار که کوپر برای آرام کردن دل دخترش می گوید، ولی فکرش را هم نمی کرد که روزی به واقعیت تبدیل گردد.

وقتی کوپر بعد از اتفاقات مرگبار سیاره اقیانوسی پر از آب که موج های غول آسا داشت و هر ساعتش 7 سال روی زمین می گذشت سرانجام به سفینه اشان بازمی گردد و به دیدنی پیام های ویدیویی می نشیند که فرزندانش در این مدت برای او فرستاده اند، با موقعیتی تکان دهنده رو به رو می شویم. پدری که آخرین بار پسر و دخترش را در کودکی و نوجوانی دیده، حالا باید بنشیند و نظاره گر عظیم شدنشان باشد. البته مورف گویا با او قهر کرده و تا مدت ها پیامی نفرستاده و در ویدیوهای پشت سر هم، پسرش تام را می بینیم که به مردی جوان (کیسی افلک) تبدیل شده و از شرایط نابسامان زمین و زندگی اشان می گوید. ولی این تمام ماجرا نیست، کوپر که با چشمانی اشکبار و انبوهی از احساسات به صفحه خیره شده، برای لحظه ای با سکوت روبرو می گردد و گمان می برد پیام ها به خاتمه رسیده اند. در همین لحظه مورف عظیمسال روی صفحه ظاهر می گردد و حرف هایی می زند که بغض کوپر (و مخاطب) را می شکند. مورف با حسرت و اندوه و دلخوری می گوید که آن روز تولدش است و حالا دقیقا همسن پدرش شده. صحبت های آخرشان را یادآوری می کند که کوپر گفته بود ممکن است وقتی بازمی گردد، مورف همسن او شده باشد، ولی کوپر هنوز برنگشته و در این مدت نتوانسته خبری هم به آن ها برساند.

حجم احساساتی که در این صحنه جاری است تکان دهنده و عظیم است. کوپر هم باید با گذر زمان کنار بیاید و عظیم شدن فرزندانش را بعد از تنها چند ساعت هضم کند، هم با حسرت و اندوه بدقولی به دخترش روبه رو گردد.

3. لبخند خونین - جوکر (Joker)

• محصول: 2019
• کارگردان: تاد فیلیپس
• بازیگران: واکین فینیکس، رابرت دنیرو، برت کولن
• امتیاز راتن تومیتوز: 68%

جوکر تاد فیلیپس لحظات ماندگار و تأثیرگذار کم ندارد. تقریبا تمام صحنه ها و سکانس های فیلم جوری ساخته شده اند که در فکر مخاطب حک می شوند. از صحنه پایکوبی آرتور جلو آینه بگیرید تا گفت وگویش با دنیرو در برنامه تلویزیونی، جوکر پر است از لحظه هایی که با هدایت تاد فیلیپس و فیلم برداری خیره کننده لارنس شر و موسیقی هیلدور گودنادوتیر از همه مهم تر نقش آفرینی جنون آمیز واکین فینیکس، تبدیل به اثری ماندگار و به یادماندنی شده است. کمتر کسی پیدا می گردد که فیلم را دیده باشد و مقهور و مسحور اتمسفر تکان دهنده آن نشده باشد.

جوکر نمونه درست و کامل یک فیلم خوب است. فیلمی که تمام اجزایش در خدمت خلق یک تجربه سینمایی منحصربه فرد برای مخاطبان قرار گرفته. با دیدنش حس می کنید که همگی با عشق و علاقه از تمام توانشان مایه گذاشته اند تا فیلمی دیدنیی و درجه یک بسازند و پاداش این زحماتشان را هم با فروش خیره کننده یک میلیارد دلاری و درخشش واکین فینیکس و هیلدور گودنادوتیر در اسکار گرفتند.

فصلی که بعد از کشته شدن رابرت دنیرو در فیلم می بینیم یکی از عجیب ترین تجربه های سینماست. آرتور فلک پشت ماشین پلیس نشسته و به ویرانی شهر نگاه می کند و اصلا سعی در پنهان کردن شوق و شعفش ندارد. انگار حالا تمام شهر در غم و خشم او شریک شده اند و توفان و سیلی به پا کرده اند که حالا حالاها خاموش شدنی نیست. صحنه مورد نظر ما وقتی شکل می گیرد که یکی از هوادارن جوکر به ماشین پلیس می کوبد و او را آزاد می کنند و جوکر زخمی و خونین برمی خیزد و با دیدن انبوه جمعیت دور و برش لبخندی از خون روی لبش می کشد.

همه چیز با غمی حماسی تصویر شده. نوع چینش صحنه و لحن موسیقی به ما می فهماند که فیلم قصد ندارد لحظه برخاستن جوکر را به نام یک عمل قهرمانانه و عظیم نشانمان دهد. برعکس، همه چیز نشان از تهدید و ناراحتی و حسرت و اندوه دارد. موسیقی این صحنه (Call Me Joker) اصلا لحن یک موسیقی حماسی را ندارد که بخواهد خیزش یک قهرمان را نشانمان دهد، این موسیقی و این صحنه قرار است هشدار و غم عظیم جاری در داستان را نمایان کند. همه می دانیم که از دل این خشم فروخورده و نارضایتی های سرکوب شده چه موجودی سر برآورده و چطور مردم شهر فردی را به نام قهرمان خود برگزیده اند که بعدها به نام شاهزاده جنایت گاتهام و مأمور هرج ومرج شناخته می گردد.

پایکوبی آرتور روی ماشین و در میان هرج ومرج و شهر آتش گرفته از سر شوق و خرسندی نیست، پایکوبی دیوانه وار مردی است که حالا دیگر به ته خط رسیده و می خواهد همه جا را به ویرانی بکشد. آن لبخند ترسناکی که با خون روی صورتش می کشد، نقطه شروع شکل گیری یک ضدقهرمان هرج ومرج طلب است که حالا حمایت مردم زجرکشیده را هم پشت سرش دارد. وقتی آدم هایی مثل آرتور فلک مدام نادیده گرفته شوند و زیر بار جامعه بی رحم و تاریک و سیاه بمانند، انفجارشان اجتناب ناپذیر خواهد بود.

2. روبروه آریادنی با بدترین کابوس کاب - اینسپشن (Inception)

• محصول: 2010
• کارگردان: کریستوفر نولان
• بازیگران: لئوناردو دی کاپریو، ماریون کوتیار، تام هاردی
• امتیاز راتن تومیتوز: 87%

وقتی در سکانس های اولیه فیلم، سایتو از دام کاب درخواست اجرای عملیات اینسپشن و کاشتن ایده ای در فکر کسی را مطرح می کند، آرتور (جوزف گوردون لویت) فوری نسبت به آن گارد می گیرد و می گوید که اجرای یک الهام و تلقین و کاشت واقعی و اصیل غیرممکن است چون فکر سوژه همیشه متوجه ردپای ایده می گردد و نمی توان جوری ایده ای را در فکر فرد کاشت که گمان کند کاملا از آن خودش است. اما دام کاب (دی کاپریو) با شنیدن این پیشنهاد به فکر رفته، پیداست چیزی روانش را آزار می دهد و انگار خاطره اتفاقی ناگوار از پس چشمانش بیرون آمده و چهره اش را درگیر کرده است. کاب می داند که یک تلقین و الهام و اینسپشن واقعی شدنی است، می داند چون خودش قبلا به شکل پیروزیت آمیزی اجرایش کرده، پیروزیتی دلخراش و جان کاه که تبعاتش هرگز دست از سرش بر نمی دارد.

کاب در جواب آریادنی که می گفت چرا همسر در گذشته اش مال را در طبقات رویاهایش زندانی کرده، می گوید در جهانی خواب و رویا، مال هنوز زنده است و می تواند با او صحبت کند. ولی ماجرا پیچیده تر از این حرف هاست. احساس گناهی که کاب از مرگ همسرش می کند، نیرویی مهیب و سهمگین به او تحمیل کرده که تمام لحظات زندگیش را مختل می کند. تصویر مال که در خواب و بیداری او را احاطه کرده و رهایش نمی کند، نشانه و یادگار دردناکی است که از تصمیم او به جا مانده، تصمیمی که منجر به خودکشی و مرگ همسر دوست داشتنی اش شد.

در این صحنه، آریادنی که شبانه و بدون اجازه کاب وارد رویای شخصی او شده، بالاخره فرصت پیدا می کند تا به پایین ترین و درونی ترین طبقه این کابوس تمام نشدنی راه پیدا کند. فکر در هم ریخته و پر از آشوب کاب خاطرات همسرش را به شکلی طبقه بندی کرده که با یک آسانسور پر سر و صدا بتواند هر وقت که می خواهد به لحظات مختلفش دست پیدا کند. در ردیف دکمه های این آسانسور طبقه ای هست که با نام B یا زیرزمین معرفی شده؛ وقتی آریادنی می خواهد آن دکمه را بزند کاب مانعش می گردد، گویی از افشا شدن چیزی به شدت هراس دارد. بالاخره آریادنی دور از چشم کاب پیروز می گردد به این آسانسور غریب برود و دکمه زیرزمین را بزند و با تلخ ترین کابوس کاب رو به رو گردد.

البته کابوس کاب همچون پازل و معمایی تکه تکه است که هربار قطعه ای از آن را می بینیم و این صحنه شاید کلیدی ترینشان باشد. آریادنی وارد اتاق هتلی به هم ریخته می گردد که گوشه و کنارش وسایل شکسته و وارونه افتاده ، نشانه ای از یک درگیری سنگین. کمی که جلوتر می رود، مال متوجه حضور او می گردد. مال با چشمانی اشکبار و ناامید و خشمگین، به او خیره شده و می پرسد آنجا چه کار می کند و تا آریادنی از همه جا بی خبر بخواهد جوابی دهد، حرفی به غایت عجیب و رازآلود تحویلش می دهد. مال که تهدید آمیز دور آریادنی قدم برمی دارد می گوید: بذار برات یه معما تعریف کنم. فکر کن منتظر یه قطاری، قطاری که تو رو به دوردست ها می بره. امیدواری ببرتت به جایی که می خوای، ولی مطمئن نیستی به همون سمت میره یا نه. با این حال اهمیتی برات نداره. حالا بهم بگو، چطور ممکنه برات اهمیتی نداشته باشه؟

وقتی در ادامه قطعات دیگر این کابوس تکمیل می گردد و می فهمیم مال از کدام قطار و از چه چیزی حرف می زده، این صحنه ابعادی عمیق تر و ناراحت کننده تر پیدا می کند. متوجه می شویم که چرا کاب این خاطره غم انگیزش را در پایین ترین طبقه فکرش دفن کرده و چرا قولی که در سرانجامی این معمای منتظر یه قطاری به مال داد و نتوانست عملیش کند، مثل خوره روح و فکر و روانش را می خورد.

1. آواز خواندن دورف ها - هابیت: یک سفر غیرمنتظره (The Hobbit: An Unexpected Journey)

• محصول: 2012
• کارگردان: پیتر جکسون
• بازیگران: مارتین فریمن، ایان مک کلین، ریچارد آرمیتاج
• امتیاز راتن تومیتوز: 64%

آهنگ و موسیقی نقشی مهم و پررنگ و کلیدی در جهان عظیم و حیرت انگیز تالکین ایفا می کند. در کتاب سیلماریلیون که شبیه انجیل سرزمین میانه است می خوانیم که ایلوواتار خالق جهان، با خواندن آواز و آهنگ خلق جهان و موجودات زنده اش را شروع می کند و تأثیر موسیقی بر همه چیز عیان و تعیین است.

موسیقی مستقیما با ناخودآگاه همه ما در ارتباط است. خیلی وقت ها شده که با شنیدن یک نوای به خصوص یا قطعه ای از یک خواننده حس وحالمان به طور کلی دگرگون شده، انگار تحت تأثیر جادویی فرازمینی قرار می گیریم که کنترلی رویش نداریم، جادویی باستانی و بسیار قدرتمند که ریشه در تاریخ بشر دارد. پس وقتی در اولین قسمت هابیت بیلبو بگینز جوان تحت تأثیر آهنگ بی نظیر دورف ها تصمیمش را می گیرد تا به ماجراجویی هیجان انگیزی قدم بگذارد که هیچ کس از خاتمه آن با خبر نیست، کاملا دلیلش را درک می کنیم.

بیلبو بگینز آدم منظم و تر و تمیز و محتاطی است که اصلا دل خوشی از ماجراجویی و کارهای خطرناک ندارد، کارهایی که به قول او باعث می شوند سر شام دیر برسیم. حد نهایی خواسته هایش همین است که کتاب هایش را بخواند و به زندگی روزمره اش برسد و جلو در خانه اش بنشیند و چپق بکشد. حتی فکرش را هم نمی کرد روزی گندالف خاکستری دم خانه اش ظاهر گردد و بدون اطلاع او درش را نشانه گذاری کند تا شبش سیزده دورف برای جلسه ای مهم روی سرش هوار شوند. وقتی سرانجام می فهمد هدف این نشست غیرمنتظره چیست و گندالف چه نقش مرگباری را برای او در نظر گرفته است، به هیچ نام زیر بار نمی رود و قبول نمی کند از حاشیه امن منزل و شایر خارج گردد. حتی صحبت های گندالف که از دلاوری های نسل قبلی او می گوید هم تأثیری روی بیلبوی مبادی آداب و آرام نمی گذارد و به نظر می رسد او تصمیمش را گرفته و نمی خواهد در سفر دور و دراز دورف ها برای بازپس گیری سرزمین مادری اشان اره بور از زیر چنگال ناماگ اژدها شرکت کند.

ولی در همین حین اتفاقی می افتد، اتفاقی عجیب که ریشه در همان جادوی مرموز و غیرقابل توضیح موسیقی دارد. تورین سپربلوط شروع به خواندن آوازی می کند و بقیه دورف ها هم کم کم با او دم می گیرند. آهنگی که تورین با آن لحن و قامت کاریزماتیکش می خواند، چنان اتمسفر گیرا و تأثیرگذار و تکان دهنده ای دارد که با شنیدنش خود ما هم حس می کنیم دلمان می خواهد همراه سیزده دورف سفر کنیم تا تنهاکوه را به دست آوریم. حسی از دلاوری و قهرمان باوری و ماجراجویی درونمان به جوش وخروش می افتد، حسی که انگار مدت ها در اعماق دل هایمان پنهان شده بود و حالا سر برآورده. متن آهنگ و ملودی بی نظیری که فیلم پیتر جکسون برای آن خلق کرده حجت را برای همه تمام می کند. دیگر لازم نیست گندالف درباره مزیت های ماجراجویی روده درازی کند و بی تعداد دلیل و برهان برای بیلبو بیاورد، یک نما کافی است تا با بفهمیم نظر بیلبو کاملا برگشته؛ وقتی می بینیم غرق در فکر و با چهره ای که اشتیاق و شعف رفتن به دوردست ها را فریاد می زند در گوشه ای نشسته و آهنگ شگفت انگیز دورف ها را گوش می دهد.

این صحنه یکی از تأثیرگذارترین لحظات سه گانه هابیت است و پیتر جکسون با هنرمندی تمام پیروز شده چیزی را که در کتاب می خوانیم به تصویر بکشد و آهنگ دورف ها را به بهترین شکل ممکن به گوش ما و بیلبو برساند. همین بخش در کتاب هابیت به این صورت آمده است:

وقتی این صحنه را در فیلم ببینید، تمام حس های درونی بیلبو بگینز برایتان ملموس و قابل درک می گردد. می فهمید که چرا صبح روز بعد به یکباره انگار آدم دیگری شده و دوان دوان و خرسند در پی دورف ها می رود. جادوی موسیقی کار خودش را کرده است.

منبع: indiewire

بانیما: قدرت گرفته از سیستم مدیریت محتوای بانیما