چرا دیگر مسابقه تلویزیونی محبوب نداریم؟ - مجله سرگرمی

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران، در تاریخ رسانه آمده است که اولین مسابقات رسانه ای جهان اصلا در رادیو برگزار شده است. حتی اولین مسابقه تلویزیونی جهان یعنی هجی که در سال 1983 و از شبکه بی بی سی هم پخش می شده تقلید یا الگوبرداری از یک برنامه رادیویی بوده است. جالب است بدانید موضوع اولین مسابقه تلویزیونی جهان، هجی کردن واژه ها بوده است. با نگاهی به سابقه شبکه های تلویزیونی متوجه می شویم که بیشترین حجم برنامه های تلویزیون های جهان متعلق به مسابقات تلویزیونی است. این مسابقات تلویزیونی یکنواخت و شبیه به هم نبوده است.

از مسابقات آسان و صرفا سرگرم نماینده بوده تا پرسش های سخت و مراحل سخت که در بعضی از آن ها فقط یک چیزی به عنوان یادبود برنامه به برندگان داده می شد. پرسش هایی شبیه به بازپرسی، حدس زدن مشاغل افراد، سوالات سنگین علمی، معما، محتوای غنی فرهنگی و تخصصی از محتوا ها و موضوعات این مسابقات بودند و گاهی در این مسابقات، رقابت هدف اصلی برنامه بود و گاهی ارتقای سطح دانش جامعه، قصد برنامه سازانش بود. با اینکه بسیاری از مردم کشور خودمان ممکن است اولین تصویرشان از یک مسابقه تلویزیونی مسابقه هفته مرحوم نوذری باشد، اما بد نیست بدانید که نام نخستین مسابقه تلویزیونی در ایران، نقاب سیاه در سال 1340 بود و فردی به نام علی تابش طراحی و اجرای آن را برعهده داشته است. مسابقات تلویزیونی در ایران ابتدا مبتنی بر اطلاعات عمومی بوده و این رسم پس از پیروزی انقلاب و در دهه 60 هم ادامه داشته است. کم کم و با توجه به تحولات صداوسیما در دهه 70، این مسابقات وارد رقابت های فیزیکی و تحرک بیشتر شرکت نمایندگانش شد و جوایز هم رنگ و لعاب و تعداد بهتر و بیشتری داشتند.

آرام آرام پای اسپانسر ها به این مسابقات باز شد و گاهی یک شرکت نماینده قید شغلش را می زد و به وسیله شرکت در مسابقات و به دست آوردن جوایز امرارمعاش می کرد. مسابقات تلفنی در دهه 70 در اوج محبوبیت بودند و شبکه ها پر بودند از این مسابقات. این مسابقات تلفنی صرفا اطلاعات عمومی نبودند و حتی شرکت نماینده از داخل خانه می توانست نشانه گیری کند یا بازی های دیگری را هم تجربه کند. دهه 80 شاهد افول مسابقات تلویزیونی در صداوسیما بودیم و از اواخر دهه 80 و دهه 90 مجدد این مسابقات مورد اقبال برنامه سازان و مردم نهاده شد. اگر در دهه 60 هدف برنامه سازان از ساخت مسابقات تلویزیونی معین بود و می خواستند به دانش و اطلاعات مخاطبان اضافه نمایند، اما در دهه های بعدی خبری از معین هدف نبود و در دهه 90 صرفا توجه به پرکردن وقت مردم و همچنین کنداکتور تلویزیون بیشتر شد. عده ای معتقدند مسابقات تلویزیونی یک کارکرد معین دارد و آن هم سرگرمی است و گروهی دیگر نقش های دیگری را برای این برنامه ها قائل هستند.

تغییر کارکرد ها براساس زمان

علیرضا سبط احمدی، هم در حوزه سریال سازی تهیه نماینده بوده و هم در مسابقات تلویزیونی. سبط احمدی درباره تقسیم بندی دوره های زمانی و کارکرد مسابقات تلویزیونی به فرهیختگان می گوید: طبیعتا رسانه ملی و تلویزیون هر کشوری به اقتضای تفکر، اندیشه و ذهنیت بیننده ها و مردم خود تغییر می نماید. مسلما این هم یک نوع به روزرسانی است یعنی در دهه 60 نگاه و تفکری بود که شرایط آن موقع، آن را می طلبید و الان نگاه متفاوت شده است. این تقسیم بندی را از دو نوع می توان نگریست؛ یکی نگاه اقتصادی و دیگری نگاه فرهنگی است. در دهه 60 و 70 چیزی به نام مشارکت، اسپانسر و بحث اقتصادی نداشتیم. در دهه 80 و 90 است که براساس قانون گذاری مجلس مصوب شده که بخشی از هزینه های تلویزیون به وسیله مشارکت و یاری های اقتصادی از بیرون تامین گردد. سبط احمدی درباره تفاوت این برنامه ها از نظر اقتصادی می گوید: این جهت برنامه سازی علی الخصوص برنامه هایی از جنس مسابقه که بیشترین درصد مشارکت اقتصادی را می تواند جذب کند، متفاوت می گردد. یک زمانی صرفا تلویزیون در دهه 60 و 70 برنامه می ساخت و برای مخاطب بود و بودجه به وسیله بودجه عمومی تامین می شد و به وسیله ممیزی مصوب بودجه گرفته می شد. الان مصوب شده که بیش از 50 درصد به وسیله مشارکت جذب گردد. مشارکت وقتی وسط می آید بخش خصوصی یا دولتی می خواهد نگاه خود را در این برنامه بگنجاند و با هدف اقتصادی کار کند و او هم هدف گذاری اقتصادی و فرهنگی خودش را دارد.

این تهیه نماینده تلویزیون درباره تاثیر این تقسیم بندی ها ادامه می دهد: این نگاه و تقسیم بندی هدف برنامه را متمایز می نماید. در دهه 60 و 70 صرفا هدف ما فرهنگی بود، بخشی سرگرمی و بخشی اهداف معینی بود که دنبال می شد. الان بخشی از این هدف گذاری این شده که هدف مشارکت را تامین کنیم. اینجا می گردد که قدری جذابیت بصری و ساختاری متفاوت می گردد و بخشی هم متوجه این است که باید هدف مشترکی که با اسپانسر جلو می رویم، تامین گردد. مسابقه ها با وجود اینکه بالاترین جذب مشارکت را دارند، اما از نظر هزینه فراوری به نسبت خیلی از برنامه های دیگر همچون فیلم و سریال هزینه فراوری کمتری دارند. مثلا دکوری برای 52 قسمت، 80 قسمت و 100 قسمت می زنند و هزینه های جاری عظیم دیگری ندارند. این امر تلویزیون را به این سمت می برد که بتواند تعداد مسابقه بیشتر با جذابیت بیشتر و جذب مشارکت بیشتر را کار کند. وقتی این اتفاق رقم می خورد کمتر به هدف معینی که در رسالت صداوسیما گنجانده شده، پرداخته می گردد.

مسابقات کشور های دیگر

از سبط احمدی درباره پخش مسابقات تلویزیونی در کشور های دیگر پرسیدیم و پاسخ داد: در تلویزیون های کشور های مختلف مثلا کشور ترکیه یا کشور های اروپایی و ... بیشتر این مسابقات دیده می شوند و در تقسیم بندی به اینگونه است که بخشی از این مسابقات اطلاع رسانی عمومی است. در شبکه های ترکی هم نگاه کنید آن ها مسابقات زیادی دارند. در هر شبکه ای که دارند 3-2 مسابقه برای سنین مختلف می سازند. به وسیلهی این می تواند برای نوجوانان و بچه ها مشارکت عمومی را به همراه داشته باشد و کودک و نوجوان را به مشارکت، آموزش فیزیکی و حرکتی ترغیب کند. این تهیه نماینده درباره تفاوت مسابقات آن ها با مسابقات داخلی ما می گوید: الان مسابقات ما اغلب به صورت پرسش و پاسخ است. به وسیله این امر امتیازدهی می گردد یا کمتر دیدیم کار های فیزیکی انجام دهند یا حرکات بدنی انجام دهند یا کار ها و اقداماتی که فعال تر باشد. به دلیل محدودیت هایی که داریم نمی توانیم این سری مسابقات را برگزار کنیم. در کشور های اطراف خود این نمونه ها زیاد است و رویکرد بخش اعظم آن ها آموزشی و سرگرمی است.

زنده باد کپی

بیشتر مسابقات تلویزیونی که از شبکه های داخلی پخش می شوند کپی از برنامه های پیروز خارجی است. در دهه های اخیر کمتر شاهد برگزاری یک مسابقه خلاقانه بوده ایم و با استدلال اینکه نباید چرخ را دوباره اختراع کنیم می فرایند سراغ کپی برداری از مسابقات پیروز خارجی. سبط احمدی درباره تمایل سازندگان و حتی سازمان صداوسیما به کپی برداری از مسابقات پیروز خارجی معتقد است: نه تن ها در تلویزیون ما بلکه در خیلی از بخش های کشور ما بخش تحقیق و پژوهش تقریبا کم شده است. حتی فیلمنامه هایی که در بخش داستان می نویسیم قدری بخش پژوهش در آن گم شده و کمتر به آن توجه می کنیم. بخش تحقیق و پژوهش بخشی است که می تواند آن نوگرایی و مخاطب سنجی و اتفاقات جدید را رقم بزند. بیشتر کار های برنامه های استودیویی یا برنامه های مسابقه و ترکیبی و غیره کپی از روی ماهواره ها و برنامه ساز های خارجی است و فقط می خواهند با تغییر دکور و سوالات، آن مسابقه را ایرانیزه نمایند.

وقتی هر کاری بر پایه تحقیق و پژوهش انجام گردد و برای هر کاری مخاطب سنجی کنیم، احتیاج مخاطب جامعه امروز را می توانیم پیدا کنیم و مسلما می توانیم برنامه ای بسازیم که مخصوص خود ما و برای ما و بیرون آمده از دل تحقیق و پژوهش باشد. از این تهیه نماینده درباره تفاوت تهیه یک سریال با مسابقه تلویزیونی پرسیدیم و پاسخ داد: مسلما در شرایط امروز، ساخت و تهیه سریال سخت تر است، چون سختی مسابقه را یکبار تحمل می کنید و دکور می زنید و امکانات را فراهم می کنید و سوال طراحی نموده و شرکت نماینده ها را پیدا می کنید یعنی سختی ابتدایی دارد و وقتی این جاده خاکی را طی کردید در جاده آسفالت می افتید.

در سریال سخت است و هر روز این جاده خاکی را دارید. هر روز باید مسائل و مسائل روزمره را پیش ببرید؛ دو ژانر متفاوت است. سریال ژانری است که هر روز با سختی خاصی تا انتهای کار روبرو هستید و هر روز با حوادث و اتفاقات خاصی روبه رو می شوید مخصوصا این روز ها که اتفاقات جدیدی رقم می خورد. ولیکن در کار های مسابقه یا برنامه های ترکیبی یکبار کوشش و سختی را دارید تا دکور زده گردد و بعضی مسائل را طراحی کنید و بعد تا انتهای کار می روید. هر چه این طولانی تر گردد راحت تر می گردد و مثل من همواره کار برنامه سازی و فیلمسازی را به کار ساختمان تشبیه می کنم که ابتدا یک پی می کنید و آماده سازی می کنید و بعد تیغه ها را می چینید و سقف را می سازید و بالا می روید.

هدف مسابقات تلویزیونی

داریوش کاردان تا به حال اجرای دو مسابقه جهان 82 و دیگری مسابقه پرحاشیه ثانیه ها را برعهده داشته است و سابقه برنامه سازی در تلویزیون را هم داشته است. کاردان درباره اهداف ساخت مسابقات تلویزیونی به فرهیختگان می گوید: واقعیت این است هر برنامه تلویزیونی دو مسئولیت بیشتر ندارد البته از دید من که به عنوان مخاطب هستم. اول اینکه باید آگاهی من را زیاد کند. این آگاهی بخشی رسانه است که شامل همه رسانه ها اعم از رادیو، تلویزیون، مجله، روزنامه و ... می گردد. بخش دیگر هم سرگرمی است. سرگرمی جزء لاینفک رسانه ها است. واقعا وقتی فردی در شرایط فعلی که بیشتر اعصاب همگی خرد است، به خانه می رسد و به لحاظ معیشت مشکل داریم، گرفتاری های زیاد اقتصادی داریم، به لحاظ کرونا مشکل داریم، بهتر است چیزی باشد که برای فرد سرگرم نماینده باشد یا باعث گردد قدری بخندد حتی افتادن یکی از افراد در مسابقه باعث خنده او گردد. این اشکالی ندارد. تصور من بر این است که غالب این مسابقات از هدف دور شدند. نه اینکه نتوانسته باشند، اما عموما می خواهند برنامه ای بسازند و پخش نمایند و پول آن را دریافت نمایند.

تفاوت با مسابقات خارجی

بسیاری از منتقدان معتقدند که مسابقات خارجی به واسطه هزینه های بالا و استفاده از دوربین های متعدد است که می توانند جذابیت های بصری ایجاد نمایند. کاردان در این خصوص می گوید: خارجی ها از این نوع مسابقات برگزار می نمایند و فرض کنید 60-50 دوربین قرار می دهند و از تمام زوایا این کوشش ها را فیلمبرداری می نمایند. مونتاژ خوبی می نمایند. اینجا به نظر می رسد فقط سرهم بندی است. زرق و برقی به آن می دهند و قدری تبلیغات می نمایند. فکر می کنم بیشتر حالت اقتصادی دارد. شاید کار دست اهلش نیست. به هر حال نتیجه جذاب نیست درحالی که می توان با آن بودجه کار های بهتری انجام داد. به نظرم سهل انگاری و ساده انگاری می گردد و شاید برای گروه کوچکی از جامعه مفید باشد.

راز ماندگاری مسابقه هفته

یکی از مسابقاتی که پس از گذشت سال ها هنوز در یاد ها مانده است مسابقه هفته با اجرای مرحوم منوچهر نوذری است. مسابقه ای با دکور ساده که بین عموم مردم با عبارت از کی بپرسم؟ مشهور است.

داریوش کاردان درباره دلایل پیروزیت این برنامه می گوید: مسابقه هفته مرحوم نوذری هنوز در یاد ها می ماند. با امکانات آن موقع واقعا برنامه خوبی بود. چند میز و تریبون و آقای مجری بود. فرمت مسابقه همین است، ولی چرا در یاد ها باقی مانده است؟ چون یک چیز هایی در آن بود که مردم دوست داشتند. الان یک استودیو و سوله را میلیارد ها خرج کنید، ولی حرف درستی در آن زده نگردد، مجری هیجان درستی ایجاد نکند، بیننده زیادی جذب نمی نماید الا کسانی شرکت می نمایند تا تبلت و موبایل ببرند.

مجری و تهیه نماینده برنامه سه ونیم تصریح می نماید: وقتی این صداقت در برنامه نباشد برنامه خوبی نمی گردد. ممکن است تبلیغ کنیم و در فضای مجازی بگوییم و آمار ارائه دهیم، ولی باید بین مردم برویم و بازتاب ها را آنالیز کنیم که چند درصد مردم نگاه می نمایند. متاسفانه من اصلا مسابقات تلویزیون را نگاه نمی کنم و در فضای مجازی گاهی می بینم که فلان مجری این مطلب را عنوان نمود یا فلان هنرپیشه این رفتار را کرد.

باید بین مردم رفت و بازخورد ها را سنجید. اگر مردم اقبال می نمایند که بدون جایزه باشد معین می گردد کار درست است. اگر عده کمی برنامه را به خاطر جایزه دنبال می نمایند معین است که کار درست نیست. مخاطب خود تصمیم می گیرد. اگر در جایی متکلم وحده باشید و هیچ کسی جز شما حرف نزند، خطاست. بار ها به دوستان این را بیان نموده ام، مثل این است که در رستورانی بگویید چه میل دارید؟ شما می پرسید چه چیزی دارید؟ گارسون می گوید فقط تخم مرغ دارم و می توانم نیمرو کنم، چه میل دارید؟ این سوال اشتباه است، چون جز نیمرو گزینه دیگری ندارم.

مشارکت و تحرک در مسابقات

کاردان درباره اصل وجود مسابقاتی که در آن ها تحرک و رقابت فیزیکی حاکم است، می گوید: مسابقات خانوادگی، مسابقات تحرکی و ... در همه جهان وجود دارد البته قبول دارم این مسابقات در ایران قبلا پرسش و پاسخ بود. به تدریج به این رسیدند که تحرک آن بیشتر گردد. من نقش این مسابقات را در تلویزیون بد نمی دانم. اینکه مسابقه ای برگزار گردد تا مردم مجبور باشند در آن مسابقه بدوند مثل مسابقه محله که آقای روشن پژوه اجرا می کرد. این برنامه مفید بود و این باعث شد بچه ها خود در کوچه این بازی ها را انجام دهند و تحرک زیادتر گردد.

این مجری باسابقه درباره نقش مشارکت مردم در این مسابقات و تاثیر دیدن خودشان در برنامه های تلویزیونی می گوید: در برنامه های مختلف این سهیم شدن متفاوت است. وقتی شما سریال نگاه می کنید ممکن است در آن تصویر زندگی خود را نگاه کنید یا فوتبال نگاه می کنید همزادپنداری می کنید. در مسابقات تلویزیونی هم در خانه نشسته اید و می توانید جواب بدهید، خودتان شرکت کنید، خود را بسنجید. همه این موارد وجود دارد، ولی اینکه رسانه ملی متکلم وحده است و تا مادامی که صداقت در طراحی، ساخت، کارگردانی و تهیه نمایندگی برنامه ای نباشد به دل نمی نشیند.

0nlysms.ir: تنها پیامک | مجله موفقیت، پزشکی، خانواده، تکنولوژی، گردشگری، استارتاپ

banoirane.ir: بانوی ایران | مجله خبری و ورزشی بانوان، مجله خانواده