پیشرفت ایده ای ورشکسته است - مجله سرگرمی

به گزارش شرق به نقل از blog.pmpress.org، کرونا همچنین اهمیت کار بازتولیدی و نقش زنان در این بخش پنهان از اقتصاد سرمایه داری را آشکار کرد. بازتولید اجتماعی نیروی کار به تمام فعالیت هایی اشاره دارد که در آن واحد، حیات هر روزه و توان کار کردن نیروی کار را بازتولید می کند.

در گفت و گوی پیش رو، سیلویا فدریچی، نویسنده و فعال فمینیست برجسته چپ، درباره مسائل مختلفی از قبیل تشدید بحران بازتولید اجتماعی در سایه بحران کرونا و نظام سرمایه داری نولیبرال، نقش کار خانگی و کار عاطفی، کارگران مهاجر، تکنولوژی های تازه، شرایط محیط زیست و استراتژی های جنبش فمینیستی بحث می کند. فدریچی می گوید چشم انتظار جنبشی از زنان است که در آن کسانی که برای مزد کار می کنند و آن ها که بدون مزد کار می کنند، شانه به شانه هم برای آرمانی مشترک مبارزه کنند. به زعم او بحران کووید 19 می تواند فرصتی باشد برای چنین چیزی.

همه گیری اخیر بیش از پیش آشکار کرد که شیوه زیست سرمایه دارانه برای بیشتریت مردم تا چه میزان ناعادلانه است. این همه گیری بحران سیستم است، هم به لحاظ انباشت مادی و هم انباشت نمادین؛ استثمار حیات انسانی و غیرانسانی و پیامد های بی رحمانه آن. در مارس 2020 و در هنگام تعطیلی های سراسری این توهم به وجود آمده بود که دستگاه سرمایه دارانه تولید و مصرف متوقف شده است.

در بحبوحه آن اختلال و آشفتگی آغازین، لازم بود که سرمایه داری شیوه هایی برای عملکرد خود از نو ابداع کند و ما هم باید در بستر کنونی فاصله گذاری اجتماعی - یعنی با صدمه ای که به پیوند های اجتماعی خورده و با توجه به شیوه های تازه ایجاد پیوند ارتباطاتی - شیوه های بیانی تازهی بیابیم. آیا به نظر شما ما یک تغییر پارادایم را از سر می گذرانیم؟ و اگر چنین است به چه سمت و سویی؟

فکر نمی کنم در حال تغییر یا تجربه یک تغییر پارادایمی باشیم. پارادایمی که بر دگرگونی اقتصاد و حیات اجتماعی و تغییرات قابل پیش بینی پیش رو حاکم است، بخشی از فرایندی طولانی است که در تمامی مراحل نولیبرال سرمایه داری معمول بوده است: تحلیل رفتن مستمر سیاست هایی که به زندگی و بازتولید زندگی مردم امنیت می بخشد و آن ها را ارتقا می دهد.

آنچه شاهدش هستیم، تداوم و تشدید همان قسم حملاتی است که سال های سال در جریان بوده است. مثلا بحران معروف وام های مسکن در سال 2008 را در نظر بگیرید که با انتقال ثروتی بزرگ از اقشار پایین برای نجات طبقه سرمایه دار همراه بود. چیزی که شاهدش هستیم سرمایه داری ای است که سعی دارد از خدمات و منابعی که برای بازتولید زندگی هامان در اختیار داریم، بکاهد و آن ها را تحلیل ببرد و در مقابل شکل هایی از کار را عرضه کند که استثمارگرانه ترند.

واضح است که بسیاری از مشاغل از نو سازماندهی خواهند شد تا در خانه [مثلا به صورت دورکاری]انجام شود؛ چرا که با این کار از هزینه ها کاسته می شود و بخش زیادی از هزینه تولید از جیب خود کارگران خواهد رفت [مثلا هزینه استفاده از رایانه]. فرایند دیگری که شاهدش هستیم، این است که بسیاری از زنان دارند به خانه بازگردانده می شوند. سال هاست که بسیاری از خدمات اجتماعی قطع شده یا از بودجه آن ها کاسته شده است. حال بر عهده زنان است که از بچه ها مراقبت کنند.

به این ترتیب بسیاری زن ها در خانه کار خواهند کرد و خانه تبدیل خواهد شد به یک کارخانه تمام عیار که زن ها در آن هم خانه داری می کنند، هم از بچه ها مراقبت می کنند و در تکالیف مدرسه یاری شان می کنند و هم به صورت دورکاری شغل بیرون خانه را ادامه می دهند.

پیش از همه گیری هم زنان با این شرایط بحران دست به گریبان بوده اند؛ یعنی هم زمان چندین مسئولیت به دوش می کشیده اند، هم مزدبگیر بوده اند، هم مراقب بچه ها و هم آموزگارشان،، اما همه گیری بحران را وخیم تر کرده است.

زنان دائما فقیرتر شده اند، چون دستمزد شغل هایی که پیدا می کنند، بسیار پایین است. مدت ها است که دارایی شان آب می رود. بحران کووید تأثیراتی فاجعه بار داشته است.

در ایالات متحده دائما بر تعداد کسانی که به غذای کافی دسترسی ندارند، کسانی که از عهده پرداخت اجاره خانه هاشان بر نمی آیند و ممکن است بیرون انداخته شوند، افزوده می شود. اما این ها پیش از این هم وجود داشت. الان سال هاست که بی خانمان ها در خیابان های نیویورک گدایی می کنند. برخی جوان اند و برخی پیر، برخی بی خانمان هستند، اما هنوز شغل دارند. بحران از مدت ها پیش وجود داشته، اما حالا وخیم تر شده است.

نظر به راه حل های مختلفی که به این شدت یافتن سرمایه داری پرداخته اند، به باور ما گرایش های گوناگون فمینیستی در طول تاریخ، چه در راه حل های نظری و چه راه حل هایی که مرتبط با فعالیت های مدنی است، استراتژ ی های متفاوتی را برای به مصاف طلبیدن ایده پیشرفت خلق کرده اند. ایده پیشرفت ایده ای بنیادین در پروژه مدرنیته و لیبرالیسم بوده است. نقش کار زنانه/زنانه شده در شکل گیری پیشرفت به مثابه چارچوب ایدئولوژیک سرمایه داری چه بوده است؟

پیشرفت، ایده ای ورشکسته است. این ایده بخشی از فلسفه روشنگری قرن هجدهم است که مدعی بود توسعه سرمایه دارانه، رفاه را برای جهانیان به ارمغان خواهد آورد. ایده پیشرفت متکی به این فرض بود که حیات اجتماعی که نقطه آغازش فعالیت های مالی است، مطابق با اصول عقلانی و علمی سازمان خواهد یافت.

فرزند انقلاب علمی، صنعت بود که منابع بزرگی را در دسترس قرار داد و تصور می شد تمامی کار های ضروری برای بازتولید را بهبود خواهد بخشید. این متضمن بی ارزش سازی تام و تمام گذشته بشر بود. بهبود چیزی بود که تصور می شد که فقط در آینده رخ می دهد؛ دانش ها و رسوم گذشته به کلی از ارزش تهی شدند.

این ایده که همه پیشرفت ها، ایده های تازه و شکل های بهتر زندگی به نحوی ارمغان آینده است، در اذهان همگی ما جا خوش کرده و نهادینه شده است. اما آنچه از دید ما پنهان بود، دانش هایی بود که مردمان در گذشته کسب کرده و تولید کرده بودند. بی ارزش سازی گذشته، تخریبی را که سرمایه داری متوجه فرهنگ های پیشین، نظام های اجتماعی پیشین و نظام های دانش پیشین کرده از ما پنهان کرده است.

کافی است به شرایط زنان نگاه کنیم تا متوجه شویم ایده پیشرفت با چه دروغ هایی سرپا نگه داشته شده است. تاریخ سرمایه داری - چنانکه بار ها گفته و نوشته ام - با دو سده محاکمه و اعدام ساحرگان آغاز می شود. قرن هجدهم که ظاهرا قرن انقلاب کبیر دموکراتیک است، دورانی است که در آن زنان هیچ حقی نداشتند و این شرایط هم در فرانسه و هم در انگلستان تا قرن نوزدهم ادامه یافت، به خصوص برای زنان متأهل.

در انگلستان زنان متأهل، به لحاظ حقوقی شخص محسوب نمی شدند. نظام femme couverte (زن پوشیده) را داشتیم که به این خاطر پوشیده بود که یک مرد، یک عضو خانواده، یا یک آموزگار او را نزد حکومت کنندگی می کرد. نمی توانست مثل زنان قرون وسطی مستقیما به دادگاه مراجعه کند؛ تبدیل به یک آدم صغیر شده بود و باید تحت قیمومت یک مرد باشد.

چنانکه ویرجینیا وولف و دیگر نویسندگان فمینیست افشا کرده اند، زنان همیشه از دموکراسی کنار گذاشته شده اند. این البته در مورد زنان و مردان سیاه پوست بیشتر صدق می کند. عصر پیشرفت، عصر برده داری بود، عصری بود که میلیون ها آفریقایی به بردگی کشیده شدند.

چکیده پیشرفت، زراعت بزرگ مقیاس در آمریکا بود که کار بردگان بنیان اقتصادش را شکل می داد. همان طور که سی ال آر جیمز در ژاکوبین های سیاه یادآور می شود، مروجان و پشتیبانان انقلاب فرانسه، بورژوا هایی بودند که با تجارت برده ثروت ها اندوخته بودند و به تبع آن چنان اعتماد به نفسی یافته بودند که اشرافیت را به مصاف بطلبند و سهم خود را از قدرت طلب کنند. پیشرفت مفهومی است که باید رد کنیم و نقاب از آن برداریم؛ چرا که پیشینه بسیار مخربی داشته است.

در امتداد همین خط فکری شاهد بوده ایم که کار مزدی یا بی مزد مبتنی بر یک سازوکار بسیار پیچیده سامان دهی سلسله مراتبی است. به نظر شما فمینیست ها در نشان دادن این موضوع چه نقشی داشته اند یا چگونه با به چالش کشیدن ایده پیشرفت، تعریفی مجدد از سلسله مراتب های مستقر به دست داده اند؟

فمینیست ها هم همچون دانش پژوهان یا فعالان مدنی ای که ازمنظر استعمارشدگان یا ازمنظر تاریخ برده داری و نژادپرستی نهادی به موضوع می نگرند، نشان داده اند سرمایه داری جایگاه اجتماعی زنان را ارتقا نبخشیده است. اگر زنان در دو سده گذشته حقی کسب کرده اند، به خاطر مبارزات خودشان است، نه روشنگری طبقه سرمایه دار.

صرف این واقعیت که توسعه سرمایه دارانه با فتح سرزمین ها، استعمار، تجارت برده و دو سده محاکمه ساحرگان آغاز شد، ایده پیشرفت را برای زنان یا هر جمعیت دیگری به چیزی پوچ بدل می کند. به این ها که گفتم باید بی ارزش سازی کار بازتولیدی را هم اضافه کنید و همچنین غارت محیط زیست، خط مشی نظامی گری مستمر و ایجاد سلسله مراتب کار و رژیم های تبعیض آمیز کار که بیگاری را به اشکال متفاوت بسیار بازتولید و تحمیل کرده اند.

همچنین نباید از یاد برد تلاش های بزرگ طبقه سرمایه دار را برای منزوی کردن مردم، فردی کردن استثمار، دامن زدن به نوعی فرهنگ بی اعتمادی که دیگری در آن دشمن محسوب می شود؛ این ها همگی در فلج کردن ما به لحاظ سیاسی نقش داشته اند.

در اروپای فئودال، سرف ها کارگران زمینداران بودند؛ آن ها البته در انقیاد بودند، اما در عین حال در عوض خدمتی که می کردند، از حق استفاده از زمین و سایر حقوق مرسوم که آن ها را از دسترسی مستقیم به ابزار تولید، زمین و منابع بهره مند می کرد، برخوردار بودند.

تنها با سرمایه داری است که ما شاهد آغاز جداسازی میان تولید و بازتولید هستیم و فعالیت های بازتولیدی چنان نمود پیدا می کنند که گویی اهمیت اساسی ندارند، کار زن ها چنان برای جامعه بی ارزش است که گویی مستحق هیچ پاداشی نیستند. در عین حال، آن جامعه ای که در نتیجه شکل های جمعی کار و بازتولید پدیدار شد از آن زمان تا به امروز مستمرا تخریب شده است.

با ظهور سرمایه داری، بازتولید زندگی و بازتولید کارگران از یک سو و تولید کالا ها از سوی دیگر، به حاملان روابط اجتماعی متفاوتی بدل شدند؛ به این معنا که کار بازتولیدی، زنانه شد و تولید (اگر مرحله نخست انقلاب صنعتی را مستثنا کنیم) عمدتا حوزه ای مردانه شد.

با ظهور سرمایه داری، تقسیم کار تازهی داریم که مردان و زنان، تولید و بازتولید را مجزا می کرد؛ آن هم به شیوه ای که مجموعه کاملی از سلسله مراتب ها، تقسیم ها و وابستگی ها را به جامعه مردمان تحت ستم وارد کرد. زنان بیش از پیش به مردان وابسته شدند و این یکی از علل افزایش خشونت خانگی بوده است؛ چرا که وابستگی به معنای گیر افتادن در خانه بود. این نظام را من مردسالاری دستمزد نام نهاده ام.

پس با نگاه به ایده پیشرفت و توسعه سرمایه دارانه می توان دید که در انتقال از نظام پیشین به سرمایه داری، زنان عملا خودمختاری خود را از دست دادند (همان خودمختاری محدودی که در قرون وسطی در اروپا و آمریکای لاتین داشت، پیش از فتح سرزمین های آمریکای جنوبی از طریق اروپاییان، یعنی زمانی که این سرزمین ها را بومیان آنجا به نام AbyaYala (سرزمین شکوفایی کامل یا سرزمین خون حیات) می خواندند).

بحثی که در کتاب کالیبان و ساحره: زنان، بدن و انباشت اولیه مطرح می کنم، این است. البته باید در تعمیم دادن ها محتاط بود؛ مثلا زنان سیاه پوست هیچ وقت نمی توانستند به مزدی که مردان می گرفتند اتکا کنند و چاره ای جز تن دادن به استثمارگرانه ترین شغل ها، مشاغلی همچون خدمتکاری خانگی نداشتند.

به همین علت است که در مبارزات امروزی کارگران خانگی می بینیم که آن ها این نوع کار را به بردگی ربط می دهند. خوب می دانیم که حتی زمانی که زنان در بیرون از خانه شغلی داشتند، این شغل همیشه چیزی حاشیه ای، با مزد کم و اغلب در ادامه خانه داری بود و این آن ها را از منافعی که یک استقلال واقعی می توانست به همراه داشته باشد، بهره مند نمی کرد؛ مرخصی ای در کار نبود، مزایایی در کار نبود.

ارزش زدایی از زنان به نام سوژه های اجتماعی در تمام طول تاریخ سرمایه داری تداوم داشته است و امروزه هم به طرق مختلف ادامه دارد. ریشه این امر را تا حد بسیار زیادی باید در ارزش زدایی از فعالیت های بازتولیدی جست. از رهایی زنان به واسطه مشارکت شان در بازار کار ابراز خشنودی می کنند، اما واقعیت این است که مشاغل بیشتر آن ها دستمزد پایینی دارد و اموراتشان با آن نمی گذرد مگر آنکه وام بگیرند.

همین توضیح می دهد که چرا در آمریکا زنان مزدبگیر بیشترین بار را بابت اقساط وام به دوش می کشند؛ مجبورند مزدشان را وثیقه وام هایشان کنند، آن هم وام هایی که همیشه با بالاترین نرخ بهره همراه هستند. نتیجه آنکه دائما کار می کنند، اما به آن امنیت و استقلالی که می خواهند نمی رسند. چیز هایی که درباره پیشرفت می گویند از تجربه واقعی زنان بسیار دور است.

همان طور که پیش تر گفتم از آغاز کووید 19 دو میلیون زن در آمریکا شغل هایشان را از دست داده اند عمدتا به این خاطر که به خدمات مراقبت از بچه ها دسترسی نداشتند. چاره ای نداشتند، می بایست در خانه می ماندند و در کار های مدرسه هم به بچه ها یاری می کردند. حال برای ادامه اشتغال خود باید از اینترنت استفاده کنند و این خود هزینه دیگری است بر دوش خانواده.

اول از همه باید یک رایانه بخرند، بعد باید به اینترنت دسترسی پیدا کنند. یکی هم باید به بچه ها یاری کند، هم در کار های مدرسه و هم برای فائق آمدن بر افسردگی. تقریبا هر شب در تلویزیون می بینیم که از شوکی که کووید 19 به بچه ها وارد می کند، صحبت می کنند؛ به خاطر چیز هایی که بچه ها درباره مرگ آدم ها می شنوند، به خاطر ترس آدم های اطراف، ماسک زدن و از همه بدتر به این خاطر که هفته ها می گذرد و آن ها همچنان تمام روز را در خانه محبوس اند، نمی توانند مدرسه بفرایند، دوستان شان را ببینند و با بچه های دیگر وقت بگذرانند.

خودتان مجسم کنید که زنان در این شرایط چقدر می بایست کار کنند؛ به شغل شان ادامه دهند، کار های خانه را انجام دهند که بیشتر هم شده است (چون حالا باید دائما بشورند، بسابند و ضدعفونی کنند)، تازه بحث کار عاطفی هم هست.

اینجور وقت هاست که زنان باید دست به کار بشوند و با راه انداختن مباحثاتی ببینند که چه باید کرد. برخلاف آنچه برخی فمینیست ها مدام می گویند، پیداکردن شغلی بیرون از خانه و ملحق شدن به یک اتحادیه صنفی، مشکل را برطرف نمی کند.

کاملا موافقم. در شرایطی که در قرنطینه هستیم کار بازتولیدی -که کاری بود نامرئی - در مرکز توجه قرار گرفته است. به باور ما امکان ندارد رشد کار بازتولیدی و فعالیت های مراقبتی مهار شود؛ بلکه چنان که دیدیم در طی همه گیری در سطوح متعددی رشد داشته است؛ اما اکنون که کار های مراقبتی در مرکز توجه است، شاهد هستیم که واژگان و تأملاتی که جنبش ها و نظریه پردازان فمینیست از جمله خود شما در چند دهه گذشته تولید کرده اند، به طرزی افراطی مورد استفاده دولت های نولیبرال و شرکت های بزرگ قرار گرفته و در عرصه عمومی ترویج داده می شوند. این گفتار مراقبتی که دارد رواج پیدا می کند، با چه خطراتی همراه است؟

آنچه امروزه می بینیم، صرفا تشدید چیزی است که پیش از این هم وجود داشت. این زبان مراقبت که در جنبش فمینیستی خیلی محبوب شده، یاری رسان نیست. ما به تغییری در شرایط مادی زندگی های مان نیاز داریم و نه تجلیل از کار هایی که انجام می دهیم. البته باید بگوییم که کار بازتولیدی کاری است اساسی و ضروری، اما تشویق و تشکر برای پرستاران، کارگران فروشگاه ها و آموزگاران کافی نیست.

باید شاهد تغییری باشیم که وقت زنان را آزاد کند، منابعی را که به آن ها دسترسی دارند، توسعه دهد، ساختار های همکارانه بیشتری خلق شود تا کار بازتولیدی دیگر صرفا شغل زنان نباشد. متأسفانه این کار حتی در گفتار چپ گرایانه هم نادیده گرفته می شود، به حاشیه رانده و کم ارزش تلقی می شود.

چپ ها همیشه زنان خانه دار، زنانی را که فقط در خانه کار می کنند، زنانی عقب مانده تصور می کرده اند، کسانی که سازمان دادن شان غیرممکن است. ما باید گفتمان مراقبت و بازتولید را از نو مصادره کنیم تا نشان دهیم چه کسانی از آن منتفع می شوند و اینکه عملا چه ثروت هایی از قبل کار ما انباشته شده است.

اگر کار زنان در خانه نبود، طبقه سرمایه دار چگونه می توانست زیرساخت لازم را برای آنکه میلیون ها نفر هر روز سر کار بفرایند، تأمین کند؟ چقدر باید در این امر سرمایه گذاری کند؟ میلیارد ها دلار در هزینه های شان صرفه جویی می شود؛ چون همه کار های لازم را زنان در خانه انجام می دهند؛ هم خانه های شان را تر و تازه و پرانرژی راهی محل کار می کنند تا بار دیگر نیروی کارشان مصرف شود. به خانه که برمی گردند، دوباره باید وصله پینه شان کرد، به لحاظ عاطفی، به لحاظ جنسی و از جنبه های دیگر؛ و بار دیگر روز از نو، روزی از نو. وقتش است که این چرخه را بشکنیم.

این را هم بگویم که استخدام کردن زنانِ دیگر برای آنکه آن ها کار خانه را انجام دهند، راه حل مطلوبی نیست. مبارزه ما باید در این جهت باشد که هیچ زنی مجبور نشود کشور و عزیزانش را برای تأمین مالی خود و خانواده اش ترک کند و در کشور دیگری در خانه ها کارگری کند.

باید مبارزه کنیم تا کارگران خانگی مهاجر شرایط کاری بهتری پیدا کنند و باید این را جا بیندازیم که مبارزه آن ها مبارزه ما هم هست. اما به طور کلی راه حل این نیست؛ چون حتی این گونه هم سلسله مراتب هایی میان زنان برقرار می شود و یک شرایط استعماری شکل می گیرد؛ چرا که امروزه بسیاری از کارگران خانگی را زنان مهاجری تشکیل می دهند که کشورهای شان در نتیجه توسعه روابط سرمایه دارانه و باز مستعمره سازی فقیر شده اند.

چشم انتظار یک جنبش زنان هستم که در آن کسانی که برای مزد کار می کنند و آن ها که بدون مزد کار می کنند، شانه به شانه هم برای آرمانی مشترک مبارزه کنند. بحران کووید-19 می تواند فرصتی باشد برای چنین چیزی.

باید فضا هایی خلق کنیم تا زن ها بتوانند گرد هم آمده و درباره کار هایی که باید انجام دهند، تصمیم گیری کنند؛ تصمیم بگیریم که به چه چیز هایی نیاز داریم، به چه نوع تلاش سازمانی ای نیاز هست برای آنکه بر ثروت اجتماعی، سمت وسوی تازهی را تحمیل کنیم و نگذاریم این ثروت مثلا خرج جنگ یا زندان سازی شود. باید منابعی را که در حال حاضر صرف مقاصد مخرب می شود، در خدمت بازتولید زندگی های مان قرار دهیم.

واقعا همین طور است! سؤال بعدی ام راجع به همین جنبش های کارگران خانگی سازمان یافته است که به تازگی با قدرت بسیار در کشور های مختلف پدیدار شده اند. شما خودتان با برخی از این گروه ها همکاری داشته اید و از کارگران خانگی و کارگران حوزه های مراقبتی پشتیبانی کرده اید؛ مثلا در همین رویداد اخیر چه کسی مراقبِ مراقبت کنندگان است؟ سرمایه داری، بازتولید و قرنطینه کنندگان گروه هایی از هندوراس، کلمبیا و اسپانیا در ذیل چشم انداز ایجاد یک شبکه بین المللی از کارگران خانگی، به بحث و مصاحبه با یکدیگر پرداختند. چالش های عمده پیش روی این سازمان های سیاسی کارگران مراقبتی چه ها هستند؟ و چه ائتلاف هایی را میان این جنبش ها متصور هستید؟

سازمان دهی کارگران خانگی که از Territorio Doméstico با آن آشنا شدم، برای من بسیار الهام بخش بوده است. این زن ها را ستایش می کنم و همیشه هم از آن ها چیز هایی یاد گرفته ام. این آدم ها نشان می دهند که بدون این جنس از کار هیچ چیز دیگری امکان پذیر نیست. آن ها به نوعی آن مبارزه فمینیستی بر سر بازتولید را ادامه داده اند.

بسیاری فمینیست ها در دهه 80 این مبارزه را رها کردند و در عوض تلاش شان را متمرکز کردند بر دسترسی پیدا کردن زنان به آن بخش هایی از بازار کار که مختص به مردان هستند. جنبش فمینیستی دین بزرگی به سازمان های کارگران خانگی دارد؛ چون این سازمان ها دارند فضایی را می گشایند که برای تک تک زنان اهمیت اساسی دارد. آن ها باب مذاکره با دولت و کارفرما ها را بر سر مسئله کار خانگی مجددا باز کرده اند.

درست آن است که جنبش فمینیستی مبارزه آن ها را مبارزه خود بداند و از آن حمایت کند؛ آن را وهله ای مهم برای بازتعریف کار خانگی بداند و در ارتباط با کارفرماها، ورق را برگرداند و نشان شان دهد که برای آنکه اصلا بتوانند به فعالیت مالی شان ادامه دهند تا چه میزان مدیون زنان هستند. فکر می کنم برای جنبش فمینیستی امروزی بسیار مهم است که به این مبارزه بپیوندد و از آن پشتیبانی کند و ببیند چگونه می تواند برای بازارزش گذاری امر بازتولید، طرح یک برنامه گسترده را بریزد.

البته نه بازارزش گذاری ای که صرفا به حرف باشد؛ بلکه با تغییر دادن شرایط مادی به گونه ای که استقلال ما را افزایش داده و انزوایی را که کار بازتولیدی امروزه تحت آن انجام می گیرد، درهم بشکند. باید از نمادسازی هایی مثل روز مادر که هیچ وقت تغییری در زندگی زنان ایجاد نکرده است، خبرنگارانی کنیم.

باید تأکید کنم که منظورم از بازارزش گذاری بازتولید تجلیل از کار خانگی، آن هم به گونه ای که امروزه شاهدش هستیم، نیست. در کانون توجه قرار دادن بازتولید به این معناست که به منطقی روی آوریم متفاوت با منطقی که محرک نظام سرمایه داری است. در این منطق بهزیستی ما جایگاهی مرکزی در زندگی و در کنش اجتماعی خواهد داشت.

منظور من این است که زندگی های مان را بازارزش گذاری کنیم و سر باز بزنیم از اینکه زندگی های مان تابع و منقاد انباشت ثروت سرمایه دارانه باشند.

این یک حرکت راهبردی (استراتژیک) در مبارزه فمینیستی است که در پی برابری با مردان یا یافتن جای پای بهتری در نظام سرمایه داری نیست؛ بلکه خواهان تغییر دادن روابط قدرت است و مهم ترین نکته اینکه بازتولید را چیزی بس گسترده تر از کار خانگی ببینیم. بازتولید، خانه را به مزارع، به تربیت بچه ها و مراقبت از محیط زیست، مراقبت بهداشتی و درمانی و مقابله با مسموم سازی خاک و آب مرتبط می کند.

در طول گفت وگوی مان شما اشاراتی هم به سایر شیوه های اندیشیدن داشتید. رشدزدایی (مهار رشد) یک شیوه اندیشیدن به آینده جامعه و رابطه آن با فناوری و طبیعت است. فکر می کنید آیا می توان با نگاه به گذشته تاریخی (از منظر زنان) شیوه های دیگری یافت که الهام بخش یک رشدزدایی مترقی باشند؟

نمی شود به گذشته بازگشت. در عین حال باید با برخی واقعیت های بسیار مهم رودررو شد. به نام نمونه اگر به فناوری امروزی از جمله اینترنت نگاهی بیندازیم، می بینیم که هزینه گزافی برای محیط طبیعی و همچنین محیط اجتماعی به همراه دارد.

برنامه های بزرگ سلب مالکیت زمین که در سراسر جهان و به خصوص در به اصطلاح کشور های جنوب شاهدش هستیم، از طریق شرکت های معدن کاو انجام می گیرد و مواد معدنی مورد نیاز برای فناوری های دیجیتال، نظیر کولتان و تنگستن را این شرکت ها استخراج می کنند. خب، برای دگرگون کردن جامعه چه در سر داریم؟ آیا می توان تصور کرد که در یک جهان غیرسرمایه دارانه هم این نوع از استثمار طبیعت ادامه یابد؟ بگذریم از نابرابری هایی که سرمایه داری به وجودشان می آورد.

باید با در نظر داشتن هزینه فعالیت های مان برای محیط طبیعی و برای سایر انسان هایی که در این سیاره زندگی می کنند، نیازهای مان را از نو تعریف کنیم. مارکس روزی را در خیال می دید که بخش اعظم کار ضروری برای بازتولید زندگی از طریق ماشین ها انجام گیرد تا به این ترتیب وقت مان برای فعالیت های سطح بالاتر نظیر فلسفه، شعر، موسیقی و... آزاد شود؛ اما گاه از خودم می پرسم که آیا قرار است ماشین ها از بچه ها مراقبت کنند.

این ایده که توسعه جهانی فناوری یکی از ارکان اصلی یک جامعه غیرسرمایه دارانه عادلانه خواهد بود، ایده مشکل داری است. در اینکه به فناوری نیاز داریم، حرفی نیست؛ سؤال این است که به چه نوع فناوری ای؟ اینکه بتوانیم تمام فعالیت های بازتولیدی را ماشیهمه کنیم، خارج از تصور است.

باید این را در نظر داشته باشیم که بسیاری از شکل های کار، وقتی از قید و بند هایی که سرمایه داری بر آن ها نهاده، رها شوند، واقعا می توانند فعالیت هایی خلاقانه باشند. کار بازتولیدی می تواند فعالیتی خلاقه باشد، اگر که با بدبختی و با تکرار محض همراه نباشد و در انزوای مطلق انجام نگیرد. مباحثه درخصوص این سؤالات باید بخشی از فرایند دگرگونی اجتماعی باشد.

و ایده توسعه پایدار هم دیگر باورپذیر نیست. این ایده تناقض آمیز شده است. توسعه در چارچوب سرمایه داری به هیچ طریقی نمی تواند پایدار باشد. با ملاحظاتی که شما درخصوص فناوری های ارتباطاتی داشته اید، باید گفت که این تصور که فضای ابری یک فضای غیرمادی است، خواب و خیالی بیش نیست. کافی است کابل هایی که در سراسر خشکی ها و اقیانوس های زمین کشیده شده اند و ساختمان های بزرگ محل نگهداری سرور ها را به یاد آوریم. این ها وجود مادی دارند؛ اما جلوی چشم نیستند.

بله، وعده شان این است که می شود تا ابد شاهد رشد و توسعه سازگار با محیط زیست (سبز) بود که البته حرف بی معنایی است.

انترناسیونال این قضیه را به انحای مختلف در شماره پیشینش سیاست های ریاضتی و آرمان شهر بررسی کرده و به این موضوع پرداخته که استفاده از این عناوین گاهی پیچیده است.

بله، آرمان شهری که در نظر داریم، نباید یک فرایند فقیرسازی از آب در آید. از سوی دیگر، باید ثروت را هم از نو تعریف کنیم. برای نمونه، امروزه در آمریکا می بینیم کسانی که از کووید-19 جان شان را از دست می دهند، عمدتا همان هایی هستند که هوای آلوده تنفس می کنند. یکی از نواحی نیویورک که تلفات بالایی به خاطر کووید-19 داشته، محله برونکس است که سال های سال است به لحاظ آلودگی هوا شرایط فاجعه باری دارد. بسیاری از بچه های که آنجا متولد می شوند و اغلب هم سیاه پوست هستند، به آسم دچار می شوند.

پس نژادپرستی یکی از شرایط از پیش موجود ما است؛ نابرابری اجتماعی و تخریب محیط زیست، شرایط از پیش موجود ما هستند. در حقیقت آدم هایی که به طرزی نظام مند بی ارزش تلقی شده و بی منزلت شده اند، به اجبار در همان جا هایی زندگی می کنند که بیشترین آلودگی هوا را دارد.

در برونکس، سال های سال است که بچه ها به آسم مبتلا می شوند و حال می بینیم که آدم های آنجا از کووید-19 می میرند. به وضوح می بینیم که بی عدالتی اجتماعی و زوال محیط زیست در امتداد هم هستند. این شرایط نمی تواند ادامه یابد. امروزه بخش زیادی از توسعه فناورانه ما به بهای تخریب جا هایی که منطقه ها فداشده نام گرفته اند، انجام می شود. آن قدر بی چشم و رو هستند که از عبارت منطقه ها فداشده استفاده می کنند؛ یعنی نواحی ای که بیشترین میزان آلودگی را دارند و زندگی در آن ها عامدانه تخریب و فدا می شود؛ اما در این منطقه ها آدم زندگی می کند، این منطقه ها در دشت و بیابان نیستند، کلی آدم در این منطقه ها ساکن است.

اینکه این نظام مردم را مجبور می کند جایی زندگی کنند که سلامتی شان به صورت روزانه از دست می رود، از ماهیت جنایتکارانه این نظام خبر می دهد. باید این برهه را به برهه تغییر بدل کنیم. در گذشته شرایط عادی ای وجود ندارد که بخواهیم به آن برگردیم. باید برای یک تغییر کیفی چشمگیر بجنگیم و چیزی خلق کنیم خلاف منطق روابط سرمایه دارانه. در ذیل روابط سرمایه دارانه، زندگی اغلب مردم به اشکال مختلف فداکردنی تلقی می شود.

banima.ir: مجله گردشگری و مسافرتی بانیما

کنفرانس هکا: مجله خبری و تحلیلی صنایع کشاورزی و تولیدی