هزینه بالا عامل گرایش به روانشناسان فضای مجازی - مجله سرگرمی

در جلسه بیست و هفتم نقد و اندیشه که هر هفته در وزارت ارتباطات برگزار می شود و موضوعات مرتبط با فضای مجازی در آن طرح می شود، عواملی همچون نبود سواد رسانه ای کافی، غیبت اساتید خبره، دانشگاهیان و متخصصین، نبود قوانین بازدارنده ازجمله مهم ترین عوامل جولان روانشناس نماها در فضای مجازی به عنوان اصلی ترین دلایل گرایش به روانشناسان در فضای مجازی عنوان شد. البته موضوع هزینه بالای ویزیت روانشناسان حقیقی هم از دیگر عوامل گرایش عنوان شد. آنچه در ادامه می خوانید مشروح جلسه اخیر نقد و اندیشه با موضوع روانشناس نماها در فضای مجازی است که در آن سید علی آذین متخصص پزشکی اجتماعی، فلوشیپ پزشکی جنسی و دانشیار پژوهشگاه ابن سینا، حسین مصباح، سرپرست معاون انتظامی و رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفه ای سازمان نظام روانشناسی کشور و حمزه علیمرادی، روانشناس و روان درمانگر حضور داشتند.

• فضای مجازی می تواند یاری زیادی به سلامت روانی بکند

در ابتدای این جلسه آذین با بیان اینکه در مورد روانشناسی و روان درمانی و یا مشاوره در فضای مجازی نظارت مختلفی وجود دارد گفت: بعضاً بعضی عنوان می نمایند که سلامت روانی حوزه ای است که درمان صرفاً به وسیله مشاوره حضوری و رودررو با بیمار امکان پذیر است و اساساً فضای مجازی، فضایی مناسبی برای درمان سلامت روانی نیست.

وی اضافه کرد: این در حالی است که چنین نظری کم لطفی به فضایی است که می تواند به تأمین سلامت جامعه یاری زیادی بکند و با حضور متخصصان حوزه سلامت می توان در آن بحث و گفتگو داشت. اتفاقاً در این حوزه پیمایش های زیادی انجام گرفته است. به عنوان مثال بر اساس یک پیمایشی در فیس بوک که باوجود افول نزدیک به دو میلیارد نفر همچنان در آن عضو هستند 22 درصد افراد با استفاده از بستر آن در حال تبادل اطلاعات در حوزه سلامت هستند؛ بنابراین چه بخواهیم و چه نخواهیم، بستر فضای مجازی در حوزه سلامت مردم اثرگذاری جدی دارد.

• 66 درصد مردم آمریکا به اطلاعات فضای مجازی اعتماد دارند

دانشیار پژوهشگاه ابن سینا ادامه داد: نتایج پیمایشی که در آمریکا در مورد اعتماد مردم به شبکه های اجتماعی انجام شد نشان می دهد که 66 درصد مردم به اطلاعات فضای مجازی اعتماد دارند. ما پژوهشی در مورد اعتماد مردم ایران به شبکه های اجتماعی نداریم اما اعتقاد دارم که اگر اعتماد مردم ایران به شبکه های اجتماعی بیش از آن 66 درصد نباشد یقیناً کمتر نیست.

احسان محمدی مجری و کارشناس برنامه در ادامه گفت که 32 درصد مطالبی که در فضای مجازی منتشر می شود به حوزه روانشناسی اختصاص دارد اما تنها 5 درصد این مطالب توسط متخصصان این حوزه فراوری می شود و این دغدغه ای است که باید جدی گرفته شود.

• حوزه سلامت روانی و در کل روانشناسی حوزه جذابی است

آذین بابیان اینکه برای آسیب شناسی این مسئله باید به فضایی حقیقی رجوع کرد گفت: اساساً حوزه سلامت روانی و در کل روانشناسی حوزه جذاب و پرطرفداری است و اتفاقاً به دلیل وجود منابع زیاد در این حوزه و در دسترس بودن آن بعضاً افراد بامطالعه آن ها خود را متخصص این حوزه فرض می نمایند.

وی اضافه کرد: اما نکته ریشه ای تری که باعث شده است مخاطبان حوزه روانشناسی در فضای مجازی زیاد باشد بازمی شود به این مسئله که خدمات حوزه سلامت روانی چه درزمینهٔ دسترسی و چه درزمینهٔ بهره مندی متناسب ارائه نمی شود.

• بسیاری از بیماران از پرداخت حق مشاوره عاجزند

این متخصص پزشکی اجتماعی ادامه داد: امروزه باوجودآنکه کوشش شده است که حق مشاوره با حداقل افزایش روبرو شود اما بسیاری از بیماران از پرداخت همین حق مشاوره هم عاجز هستند و بیمه ها هم هنوز حمایت های لازم را از بیماران حوزه سلامت روانی به عمل نمی آورند.

وی تأکید کرد: به دلیل همین مسائل کسانی که احتیاج به مشاوره دارند چون یا امکان دسترسی و یا امکان بهره مندی را با توجه به هزینه ها و نبود بیمه های حمایتی ندارند کوشش می نمایند تا مسائل خود را نه در فضای حقیقی بلکه در فضای مجازی حل نمایند.

• غیر متخصصین در فضای مجازی حضور پررنگ تری دارند

در ادامه این جلسه مصباح با تأکید بر اینکه فضای مجازی به یک مجموعه جدانشدنی از زندگی مردم تبدیل شده است گفت: بااین حال در همین فضا ما شاهدیم که در حوزه سلامت روانی کسانی بیشترین و پررنگ ترین حضور را دارند که از کمترین تخصص برخوردارند.

وی بابیان اینکه بر اساس تصمیمات تازه ای که در سازمان نظام روانشناسی گرفته شده است در حال رصد جدی عملکرد افراد در حوزه فضای مجازی هستیم گفت: در مشاهدات خود اخیراً به فردی برخورد نموده ایم با مدرک فوق دیپلم مکانیک که به وسیله فضای مجازی اقدام به جلب اعتماد افراد زیادی نموده و حتی حق مشاوره های 500 هزارتومانی دریافت می کرد و اخیراً هم کارگاه های روانشناسی برگزار نموده بود.

سرپرست معاون انتظامی سازمان نظام روانشناسی اضافه کرد: ازاین دست افراد که اتفاقاً در شبکه های مجازی پرمخاطب و دنبال نماینده های زیادی هم دارند کم نیستند که اقدام به ارائه مشاوره های غیرعلمی و غیرتخصصی می نمایند؛ بنابراین فضای مجازی باوجود مزایای فراوان می تواند مخاطرات جدی به ویژه در حوزه سلامت روان داشته باشد و به نوعی فضای مجازی یک تیغ دو لبه است.

• شرایط کنونی محصول عدم حضور صاحب نظران حوزه روانشناسی در فضای مجازی است

مصباح ادامه داد: اما نکته ای که وجود دارد این است که این شرایط محصول عدم حضور پررنگ و جدی متخصصان و صاحب نظران حوزه روانشناسی در فضای مجازی است. در غیاب متخصصان، اساتید و صاحب نظران حوزه سلامت روان، فضای مجازی توسط افراد فاقد تخصص و حتی مدارک دانشگاهی و مرتبط تسخیر می شود.

وی در ادامه تأکید کرد: یکی از آفت های فضای مجازی این است که چون ارتباط و تبادل اطلاعات افزایش یافته، جلب اعتماد به سرعت انجام می گیرد و افراد بعضاً بدون تحقیق و آنالیز های لازم به کسانی که به عنوان روانشناس در فضای مجازی اقدام به مشاوره می نمایند اعتماد می نمایند.

سرپرست معاون انتظامی سازمان نظام روانشناسی توضیح داد: در سایت سازمان نظام روانشناسی اسامی روانشناسان مورد تائید و دارای پروانه صلاحیت و حرفه ای که تعداد آن ها حدود 6 هزار نفر است منتشر نموده و کافی است مردم با مراجعه به این سایت ادعا و حتی تخصص افرادی که در فضای مجازی خود را روانشناس معرفی می نمایند را آنالیز نمایند.

• بی کاری عامل گرایش به روان درمانگری در فضای مجازی

در ادامه این جلسه علیمرادی با تأکید بر اینکه شش عامل باعث می شود که افراد با عنوان جعلی روانشناس و یا روان درمانگر و مشاور در فضای مجازی فعالیت نمایند گفت: یکی از این عوامل سیستمی و کلان است. ما در بعد سیستمی و در جامعه امروز با تحصیل نموده های بیکار چه در رشته روانشناسی و چه در رشته های دیگر روبرو هستیم که ممکن است این افراد برای کسب درآمد دست به دامن فضای مجازی و حوزه پرطرفدار روانشناسی شوند.

وی اضافه کرد: عامل دیگری که منجر به جولان روانشناس نماها در فضای مجازی شده است بازمی شود به ضعف اطلاع رسانی که متأسفانه رسانه ها و به ویژه صداوسیما هنوز به این موضوع نپرداخته اند که روانشناس کیست، روان پزشک کیست. اساساً در روانشناسی تخصص های متعددی داریم که هنوز برای بسیاری از مردم ناشناخته است این آگاهی رسانی از سوی رسانه ها انجام نگرفته است.

این روانشناس و روان درمانگر بابیان اینکه سومین مسئله بازمی شود به محیط های دانشگاهی گفت: موجی از روانشناسان از دانشگاه ها فارغ تحصیل شده اند که هنوز تمرین های عملی مراجع دیدن را دریافت ننموده اند و یا با فضای حقیقی درمانگری روبرو نشده اند؛ بنابراین کسی که در فضای مجازی درمانی که هیچ وقت به صورت عملی آن را ندیده است باید اسمش را روانشناس نما گذاشت.

• مردم همواره راه میانبر را به وسیله روانشناسی دنبال می نمایند

وی با تأکید بر اینکه چهارمین عامل جولان روانشناس نماها در فضای مجازی به نگاه مردم بازمی شود گفت: مردم یک نوع نگاه فرا روانشناسی به روانشناسی دارند. کافی است که در جمعی به فردی بگویید من رشته ام روانشناسی است، امکان ندارد بعد از چند دقیقه این پرسش مطرح نشود که من چه چگونه آدمی هستم؟ یا از یک بعد دیگر همواره حداقل در کشور ما پرفروش ترین کتاب های ایرانی 10 راه موفقیت، 10 راه پولدار شدن و... است که عمدتاً حاوی مطالب ساده و به دردنخور و غیرعلمی است و این نشانه ای است از اینکه مردم همواره راه میانبر را به وسیله روانشناسی دنبال می نمایند و این نگاه هم باید درست شود.

علیمرادی بابیان اینکه پنجمین عامل ازنظر من هم بازمی شود به نقش سازمان نظام روانشناسی گفت: سازمان نظام روانشناسی هنوز نتوانسته است راهکاری ایجاد کند که مردم مثلاً به وسیله کد نظام روانشناسی بتوانند به سرعت اصالت ادعای افراد در فضای مجازی تحت عنوان روانشناس را تشخیص دهند.

وی درنهایت تأکید کرد: ششمین و مهم ترین عامل هم متمرکز بر نبود نگاه تخصصی به مسئله روانشناسی است، به طوری که مثلاً روانشناس کودک به خودش اجازه می دهد در مورد روابط زوج ها و یا روانشناسی بالینی هم اظهارنظر نمایند و مشاوره بدهند؛ بنابراین با آنالیز مجموعه این عوامل شاید بهتر بتوانیم به این نتیجه برسیم که چرا روانشناس نماها در فضای مجازی ظهور و بروز پیدانموده اند.

در ادامه این نشست، آذین در پاسخ به این سؤال که چرا متخصصان حوزه روانشناسی به این سادگی اجازه می دهند که افرادی بدون مدرک و تخصص با توسل به نام و عنوان روانشناسی برای خود مخاطب جذب نمایند گفت: مدرنیته و فناوری بسیاری از مسائل جوامع را حل نموده و خیلی از کارها را تا نسل های قبل سخت و غیرقابل انجام به نظر می رسید را تسهیل نموده است اما باید در نظر گرفت که هم مدرنیته و هم فناوری احتیاجمند آسیب شناسی های خاص خود هستند.

وی اضافه کرد: تفاوت جامعه ما با جوامع دیگر این است که ما به آسیب شناسی توجه نمی کنیم و وقتی تا خرخره گرفتار شدیم هم هنوز فکری برای دستیابی به راه چاره نمی کنیم و معمولاً وقتی خیلی گرفتار شدیم به دنبال راه چاره های ضربتی و یک شبه و دستوری می رویم و چون آسیب های اجتماعی یک شبه حل نمی شود هیچ طرح ضربتی و یک شبه ای هم نمی تواند برای آن راهگشا باشد.

• صندلی تفکر نقاد در سیستم آموزشی ما خالی است

این متخصص پزشکی اجتماعی ادامه داد: به همین علت باید در حوزه ورود غیرتخصصی روانشناسان در فضای مجازی اولاً هم آسیب شناسی را به رسمیت بشناسیم و بعد هم به جای محدودسازی و فیلترینگ که دم دستی ترین راه چاره برای مسئولین است به سمت ریشه های آسیب برویم. ریشه این مشکل هم به عقیده من این است که ما هنوز در حوزه تعلیم و تربیت، مسائل جدی داریم و باید در نظام آموزشی ما در راستای تقویت تفکر نقاد بازنگری شود.

در ادامه احسان محمدی تأکید کرد که 25 میلیون نفر ایرانی در اینستاگرام فعال هستند که این افراد برای حل مسائل خود به دنبال ساده ترین راه چاره ها هستند به همین دلیل روانشناسی در فضای مجازی از دست دانشگاهیان خارج شده و در اختیار افرادی قرارگرفته است که دنبال لایک و پول درآوردن هستند.

آذین در این رابطه گفت: در این رابطه ما می توانیم دو رویکرد کوتاه مدت و درازمدت داشته باشیم. در کوتاه مدت باید سواد سلامت افراد را بالا ببریم. سواد سلامت یعنی اینکه فرد به این مرحله برسد که آیا می خواهد در حوزه سلامت اطلاعات کسب کند و بداند اطلاعات دراین باره را از کجا می تواند کسب کند و درنهایت بتواند با نگاه نقاد آنالیز کند اطلاعاتی که به دست آورده درست است یا خیر و این مستلزم این است که تفکر نقاد وجود داشته باشد و این همان رویکرد درازمدت برای حل ریشه ای مسائل جامعه است.

وی اضافه کرد: متأسفانه مسائلی که در فضای مجازی شاهد هستیم این است که افرادی که تخصص، مدرک و یا پروانه دارند هم مشاوره های غیرعلمی می دهند. پس مردم باید با کدها و سرنخ هایی که به واسطه سواد سلامت دریافت می نمایند تشخیص دهند که این فرد اساساً صلاحیت ارائه مشاوره دارد یا خیر.

دانشیار پژوهشگاه ابن سینا ادامه داد: از آن طرف هم باید به روانشناسان و درمانگرها آموزش داد که چه طور حرفه ای و تخصص گرایانه در فضای مجازی عمل نمایند تا بتوانند کدها و سرنخ های درستی از خود به مردم ارائه دهند.

• متخصصین در فضای مجازی فعال شوند تا عرصه را بر غیر متخصصین تنگ شود

در ادامه علیمرادی بابیان اینکه اساساً دو گروه روانشناس داریم گفت: یک دسته متخصصین و دارای سواد علمی بالا در حوزه روانشناسی هستند و دسته دیگر غیرمتخصص و به نوعی عوام در این رشته هستند. گلایه من از افراد متخصص و روانشناسان واقعی است که چرا اساساً در فضای مجازی حضور ندارند و فعالیت نمی نمایند تا عرصه را بر غیر متخصصین و به نوعی عوام این رشته تنگ نمایند.

این روانشناس ادامه داد: روانشناسان و اساتید حوزه نباید فضای مجازی را انکار نمایند و نباید عنوان نمایند که به فرض اگر یک متخصص در تلگرام یا اینستاگرام وقت می گذارد و مطلب علمی فراوری می نماید پس آدم بیکاری است.

علیمرادی در ادامه در پاسخ به این سؤال که عموماً چه نوع درخواست ها و مشاوره هایی از او که در فضای مجازی به عنوان یک روانشناس فعال است مطرح می شود گفت: عموماً در فضای مجازی از سوی مخاطب مسائلی مطرح می شود که به نوعی تابو هستند. مثل مسائل جنسی، روابط زناشویی، خیانت و... این دست مطالب که در جامعه به راحتی درباره آن صحبت نمی شود عموماً در فضای مجازی پرمخاطب و پرطرفدار هستند.

در ادامه مصباح درباره اینکه چقدر سازمان نظام روانشناسی مراقب فضایی مجازی است تا از این فضا سو استفاده نشود گفت: از آن طرف ما به عنوان سازمان نظام روانشناسی در حال تهیه اپلیکیشینی هستیم که مردم با مراجعه با آن بتوانند به سرعت صلاحیت و حتی تخصص افراد با ادعای روانشناس را آنالیز و تشخیص دهند تا به این ترتیب مردم با اعتماد بیشتری به روانشناسان مراجعه نمایند که به زودی از این اپلیکیشن رونمایی می شود.

• مردم به خاطر هزینه ها به روانشناسان فضای مجازی مراجعه می نمایند

سرپرست معاون انتظامی سازمان نظام روانشناسی در ادامه یکی از چالش های جدی عدم مراجعه حضوری مردم به روانشناسان و روان درمانگرها را بحث هزینه دانست و گفت: به همین دلیل مردم ترجیح می دهند به وسیله فضای مجازی یا با حداقل هزینه و یا حتی بدون هیچ هزینه ای به راه چارهی برای حل مسائل خود دست پیدا کند و به روانشناسان فضای مجازی رجوع می نمایند که اگر مراجعه به روانشناسان تحت پوشش بیمه قرار گیرد قطعاً شاهد افزایش روند مراجعات حضوری به روانشناسان خواهیم بود.

وی با تأکید بر اینکه در روبرو با روانشناس نماها اساساً قانون خاصی وجود ندارد چراکه اصلاً در ارتباط با فضای مجازی قانون بازدارنده ای وجود ندارد گفت: ما برای این فضا هنوز قانونی نداریم که اگر فردی مطلب غیرعلمی، اغواگرایانه و گمراه نماینده ارائه کرد چگونه باید با آن برخورد کرد.

مصباح اضافه کرد: بحث دیگر هم این است که بسیاری از روانشناسان عالم ما اعتقاد ندارند که باید در این فضا حضور پیدا نمایند که به عقیده من این رویکرد هم اشتباه است؛ بنابراین باید با بهره گیری از فضای مجازی و ارائه کار علمی و دقیق بینش افراد را در ارتباط با علم روانشناسی بالا برد و مانع از سو استفاده افراد از غیبت متخصصین و صاحب نظران در این فضا شد.

در بخش پایانی این جلسه آذین در جمع بندی مباحث مطرح شده گفت: اولاً از فضای مجازی می شود در سلامت به ویژه سلامت روان استفاده کرد. البته نه اینکه خدمات درمانی ارائه شود اما همه مسائل مردم هم احتیاج به درمان حضوری ندارد. مردم عمدتاً یک سری سؤالات و دغدغه هایی دارند و یا یک پله جلوتر مسائلی دارند که ممکن است با توصیه هایی این مسائل را به وسیله فضای مجازی رفع کرد.

• سواد رسانه ای و سواد سلامت مردم باید ارتقا پیدا کند

وی اضافه کرد: اما نکته دوم اینکه سواد رسانه ای و سواد سلامت مردم باید ارتقا پیدا کند چراکه فضای مجازی آن قدر وسیع و به نوعی بی دروپیکر است که همه نمی توانند نسبت به آن اشراف کامل داشته باشند پس خود مردم را باید توانمند کرد. توصیه آخر هم به همکاران در حوزه سلامت است که حتماً اخلاقی، حرفه ای و مسئولانه عمل نمایند و بدانند که اگر برای ارائه هر توصیه ای به اشراف نرسیده باشند آن توصیه می تواند حتی یک زندگی را به نابودی بکشاند. اگر این شرایط حرفه ای، اخلاقی و مسئولانه را قبول کردیم می توانیم یاد بگیریم، یاد بدهیم و انشا الله تأثیر سازنده ای در فضای مجازی داشته باشیم.

مصباح هم در جمع بندی سخنان خود با تأکید بر ضرورت افزایش سواد رسانه ای و سلامت مردم گفت: نکته مهم تر افزایش هماهنگی بین نهادها و سازمان ها با سازمان نظام روانشناسی است. اکنون افرادی با سوءاستفاده از طرح تسریع در کسب وکار از نهادهای غیر مرتبط اقدام به کسب مجوز برای راه اندازی انجمن هایی روانشناسی می نمایند، درحالی که اساساً نه پروانه ای از سازمان نظام روانشناسی اخذ نموده اند و نه حتی مدرک این رشته را دارند همین انجمن ها اکنون تبدیل به یک معضل جدی شده اند که دامنه آن به فضای مجازی هم کشیده شده است.

• ضرورت حضور پررنگ سازمان نظام روانشناسی در فضای مجازی

علیمرادی هم در جمع بندی سخنان خود گفت: به سازمان نظام روانشناسی توصیه می کنم حالا که خلأ قانونی برای برخورد با صفحات غیرمجاز در حوزه روانشناسی وجود دارد حداقل خود این سازمان حضور فعال و پررنگی در فضای مجازی داشته باشد تا هم فضا را بر افراد غیرمتخصص تنگ کند و هم صفحات و افراد فعال غیرمتخصص را به مردم معرفی کند.

تعطیلات رو: تعطیلات رو | مجله گردشگری، سفر و تور اروپا

طفره: طفره | نگاه نقادانه به اخبار و رویدادهای روزانه

مجله سرگرمی و تفریحی: مجله سرگرمی و تفریحی | مجله سفر، گردشگری و مسافرتی