زنان بعضی استان ها کولبری آب می نمایند - مجله سرگرمی

دکتر مهتا بذرافکن در گفت وگو با خبرنگاران اظهار کرد: در طول تاریخ زندگی بشر شاهد آن هستیم که آب مهمترین رکن تشکیل جوامع بوده و موجب پایداری آنها شده است، بنابراین کم آبی چیزی است که می تواند جوامع را از بین ببرد و باعث حرکت و جا به جایی آن ها گردد.

وی با اشاره به نمونه های عینی آن در کشورمان اضافه نمود: این مسائل را در کشور ایران نیز شاهد بوده ایم، مثلا خراسان جنوبی یکی از استان هایی است که نزدیک به سه هزار روستای آن بخاطر فقر آب تخلیه شده و به حاشیه شهرها مهاجرت نموده اند.

مهاجرت های سرگردان و بدون برنامه ریزی به حاشیه شهرها

بذر افکن عنوان نمود: به همین علت یکی از مهمترین آسیب هایی که تغییر اقلیم بوجود می آورد مسئله مهاجرت های سرگردان و بدون برنامه ریزی به حاشیه شهرهاست که انواع مختلفی از آسیب های اجتماعی پیچیده ای را به همراه دارد که در برخی از موارد جامعه قادر به حل و فصل آن نیست.

این جامعه شناس راهکار این معضل را چنین تشریح کرد: نباید اجازه دهیم جامعه تخلیه گردد و به سمت مهاجرت سرگردان برود و این کار نیز فقط با برنامه ریزی، توسعه پایدار و به کارگیری همه علوم میسر است.

با کم آبی و اقلیم کشور سازگار شویم

این پژوهشگر حوزه آب اظهار کرد: موضوع بسیار مهم این است که برای جلوگیری از مهاجرت های اقلیمی، باید بحث سازگاری با کم آبی و سازگاری با اقلیم را جدی بگیریم.

مقصد پروژه های آب کویر مرکزی ایران است

وی اضافه نمود: درک صحیح از این مسئله بسیار مهم است چرا اکنون می بینیم در کشور ده ها پروژه سدسازی و انتقال آب اتفاق می افتد که مقصد همه آنها کویر مرکزی ایران است؛ در حالی که شاهد هستیم در همان مناطق همچنان مساله آب، اولین مساله است و به دلیل استقرار صنایع آب بر در آنجا هر چقدر آب منتقل گردد مساله حل نمی گردد. بنابراین راهکاری جز سازگاری با اقلیم برای نجات جوامع وجود ندارد.

با سازگاری ناسازگاریم !

بذرافکن با تشریح موضوع سازگاری با تغییر اقلیم اعلام نمود: سازگاری با اقلیم یعنی بتوانیم با استفاده از توانمندی و پتانسیل هایی که در هر منطقه وجود دارد، مردم را با شرایط موجود به نحوی سازگار کنیم که تاب آوری داشته باشند و این مسئله زمانی اتفاق می افتد که به دنبال راهکار های خلاقانه برای این امر باشیم و به جوامع آموزش داده گردد.

وی اضافه نمود: باید سیاست هایی برای این کار در پیش گرفته گردد که خود منجر به پایداری یکپارچه گردد و نه مثل سیاست های کنونی حوزه آب خود، منشاء اختلاف باشد.

این پژوهشگر حوزه آب و امور اجتماعی اظهار کرد: مثلاً برای نجات کویر مرکزی ایران از کم آبی، استان های دیگر را دچار مشکل کنیم یا پروژه های پرحرف و حدیث انتقال آب از سرشاخه های کارون و سد سدسازی هایی مثل سد فینیسک در استان مازندران اتفاق می افتد که همگی نشان دهنده این است که برنامه ریزان و سیاست گذاران توسعه در کشور ما، سازگاری را اساسا درک ننموده و یا به صورت ناقص درک نموده اند.

روستاها، خط مقدم آسیب پذیری اقلیمی

بذر افکن روستاها را عظیمترین بخش آسیب پذیر از مباحث حوزه آب دانست و گفت: معیشت همه روستاها بر محور آب است؛ اولین نقطه که بر اثر کم آبی و یا حتی سیل آسیب می بیند روستاها هستند.

وی اضافه نمود: در سیل های جاری شده بسیاری از زمین ها و محصولات کشاورزی از بین رفته، دام ها تلف شده و متعاقباً زندگی روستایی حداقل برای یک تا چند سال به فروپاشی می رسد و از سوی دیگر در مناطقی که خشکسالی می آید، کل زندگی اجتماعی و جنبش و شور زندگی از بین می رود.

این جامعه شناس گفت: بنابراین روستاها در خط مقدم مخاطرات هستند و باید کوشش جهت حفظ آنها صورت گیرد چرا که هر روستا که از بین رفته و تخلیه گردد در واقع امنیت غذایی کشور نحیف تر می گردد و کشوری که امنیت غذایی آن تضعیف گردد بسیار در خطر است. لذا حفظ روستاها ، حفظ امنیت غذایی و امنیت اجتماعی است. به همین علت است که در بسیاری از کشورها در جهت حفظ جمعیت روستایی و پویایی بخش روستایی یاری و کوشش می گردد.

کولبری آب نتیجه حکمرانی اشتباه در بخش آب

پژوهشگر حوزه آب، استان خوزستان را یک استان آسیب دیده از دستکاری بشر در طبیعت می داند و معتقد است: خوزستان با 13 سد و پروژه های انتقال آب به یکی از بلاخیز ترین استان های کشور تبدیل شده است. با وجود این که بسیاری از روستاهای این استان در مجاورت سدها قرار گرفته اما از آب آشامیدنی محروم هستند و شاهد هستیم که چگونه هر ساله با معضل کم ابی روبرو هستیم.

وی نابرابری در توزیع آب را منشاء این مسائل عنوان نمود: این یک طنز تلخ است که این روستاییان در مجاورت سیزده سد همچنان تشنه هستند و این نشان دهنده توزیع نابرابر و بسیار ناعادلانه آب است.

بذرافکن اظهار کرد: متاسفانه در بسیاری استانها زنان و بچه ها کولبری آب می نمایند و برای آب آشامیدنی باید مسافت های زیادی بروند و ظرف آب را بر دوش بگیرند و به خانواده برسانند.

وی توضیح داد: علت همه این مسائل این است که در بخش آب حکمرانی آب، با یک عدم تعادل عجیب روبرویم به طوری که برای برخی مناطق هزینه هایی سرسام آور صرف می گردد و برخی مناطق حتی از آب آشامیدنی هم محروم هستند.

این جامعه شناس اعلام کرد: تمام کشورهای دنیا تاب آوری را بر مبنای بهبود معیشت قرار داده اند و جوامع محلی در راستای تاب آوری حمایت می شوند. تاب آور کردن روستاها با تامین معیشت آن ها، از تخلیه روستاها جلوگیری می نماید و امنیت غذایی کشور را حفظ می نماید.

بذرافکن گفت: وزارت نیرو به عنوان متولی بخش آب و سازگاری با کم آبی، در بحث اشتغال خود را مسئول نمی داند، در حالی که اگر سرمایه گذاری این وزارتخانه در حوزه بهبود مصرف انجام می گشت، بسیاری از مشاغل حفظ می شد. مثلاً اگر در روستاها به جای کشت های سنتی، کشت های گلخانه ای و مدرن داشتیم در مصرف آب های زیرزمینی صرفه جویی می شد، برخی از روستاهای کشور تخلیه نمی شد.

وی تاکید نمود: اقدامات وزارت نیرو از سدسازی و انتقال آب تا بستن چاه های غیرمجاز، به نوعی معیشت بخشی از مردم به ویژه در روستاها را متأثر می نماید و وقتی معیشت روستاها تحت تاثیر است، اشتغال روستایی هم باید در نظر گرفته گردد و به آن به عنوان یکی از مهمترین محورهای سازگاری با کم آبی توجه گردد.

بوشهر در راستا سازگاری خلاقانه با کم آبی

بذرافکن با تاکید بر ضرورت ورود ایده های خلاقانه به حوزه کشاورزی گفت: بخش کشاورزی و سازگاری با کم آبی با هم ارتباط ویژه ای دارند و خوشبختانه سال آینده رویدادی با موضوع خلاقیت های سازگاری با کم آبی با تمرکز بر بخش اجتماعی آب در استان بوشهر خواهیم داشت.

وی اضافه نمود: کشاورزی ما بدون راهکارهای خلاقانه سازگاری با کم آبی آینده ای نخواهد داشت و باید هم کشاورزی داشته باشیم و هم منابع آب را حفظ و پایدار نمود.

بذرافکن اضافه نمود: به همین دلیل تمرکزی که بر این حوزه داریم اجتماعی و بر مبنای توانمندسازی جوامع محلی است و ضمن اینکه با یاری دانش مهندسی و علوم پایه و سایر علوم می توان جوامع را با محیط سازگار نمود و از مهاجرت های سرگردان و حاشیه نشینی جلوگیری کرد.

پژوهشگر حوزه اجتماعی تغییرات اقلیمی و آب، عدالت را مولفه اصلی موفقیت یا شکست سازگاری با کم آبی دانسته و اضافه نمود: اصل مهم سازگاری با کم آبی در نظر دریافت عدالت است. این عدالت باید در توزیع منابع آب، منابع قدرت و اطلاعات و به طور کلی عدالت در توزیع همه ابزارها و امکاناتی که می تواند راستا سازگاری با کم آبی را فراهم کند دیده گردد. وی اضافه نمود: بدون در نظر دریافت عدالت اجتماعی در توزیع منابع، قطعا شکل نامتوازنی از سازگاری وجود خواهد داشت به طوری که ممکن است یک جامعه پیشرفت داشته باشد و جامعه ای در فقر باقی بماند؛ که در هرصورت ما را به هدف اصلی نخواهد رساند.

تخریب یک منطقه در راستای آبادسازی منطقه ای دیگر، نه تنها سازگاری نیست بلکه کم کم به یک فروپاشی جمعی منجر می گردد

بذرافکن اعلام نمود: تخریب یک منطقه در راستای آبادسازی منطقه ای دیگر، نه تنها سازگاری نیست بلکه کم کم به یک فروپاشی جمعی و نزاع های محلی و ملی منجر خواهد شد و به نوعی ایجاد کانون های نزاع به دست خودمان تلقی می گردد.

او اضافه نمود: این موضوع، مخاطره ای برای آینده هر سرزمین محسوب می گردد و راهکار پایدار آن، توانمد سازی همه جوامع به صورت برابر است تا به صورت زنجیره ای به یاری هم بیایند، نه در مقابل هم قرار گیرند.

مهاجرت های اقلیمی، پاشنه آشیل شهرها

به گفته این جامعه شناس، مهاجرت به دلیل تغییرات اقلیمی مبحثی است که تمام کشورهای دنیا با نگرانی دنبال می نمایند چرا که وقتی جمعیتی به صورت مهاجرت سرگردان جا به جا می گردد، با اسکان در حاشیه شهرها، آن محل را به محل مخاطره تبدیل می نمایند.

او اعلام نمود: این جمعیت که تجربه زندگی در شهرهای عظیم را ندارد و شغلی به جز کشاورزی بلد نیست، با آسیب های اجتماعی متفاوتی از جمله جذب شدن در باندهای تکدی گری روبرو می گردد و زنان و بچه ها که بخش مهمی از این جمعیت هستند، بیش از پیش مورد خشونت قرار می گیرند.

کشاورزان؛ شاغلین فقیر

مهتا بذرافکن با اشاره به بنیادی بودن مسائل کشاورزی در ایران گفت: کشاورزی در کشور ما همواره با مسائل و معضلات بسیار زیادی روبرو بوده است. در واقع جمعیت بسیاری از کشاورزان ما، فقرای شاغلی هستند که با وجود کوشش شبانه روزی، همچنان در زمره کم درآمد ترین اقشار جامعه هستند و دلیل آن عدم توجه ویژه به بخش کشاورزی است.

وی اضافه نمود: توجه ویژه به معنای آن است که کشاورز با الفبای اقتصاد کشاورزی آشنایی ندارد، عرضه و تقاضا و احتیاجهای بازار را نمی شناسد، در نهایت نمی داند سود کشت چه محصولی بالاتر است. بسیاری از محصولات کشت شده نیز به دلیل عدم آگاهی و تفکر کشاورزان تبدیل به زباله و باری بر دوش طبیعت میشوند.

بذرافکن معتقد است دلیل این مساله عدم برنامه ریزی قابل توجه در بخش کشاورزی، مقطعی بودن و ناپایداری سایر برنامه ها است و این باعث شده تا کسانی که ضعیف تر هستند در برابر مخاطرات اقلیمی متزلزل تر باشند و متاسفانه روستاها بیشترین آسیب را متحمل می شوند.

صنایع فولاد از کویر به سواحل منتقل شوند

جامعه شناس حوزه آب اعلام کرد: نمونه طرح های نابرابر را می توان در طرح های انتقال آب و سد سازی مشاهده کرد. به این صورت که کویر مرکزی ایران تقریباً مقصد همه طرح های انتقال آب و سدسازی ها بوده، در حالی که در سایر نقاط کشور نیز مسائل عدیده ای در حوزه آب وجود دارد. در واقع میلیاردها دلار صرف پروژه هایی شده که هرساله تکرار می شوند و با وجود همه این ها باز هم با معضلات آب روبرو هستیم و یکی از دلایل آن می تواند توزیع نابرابر منابع باشد.

بذرافکن گفت: در کویر مرکزی ایران چندین واحد عظیم فولاد مستقر است که اساسا جانمایی آنها اشتباه است و باید در حاشیه سواحل منتقل شوند، اما متاسفانه به جای انتقال صنایع به حاشیه آب و همینطور انتقال جوامعی که احتیاج مبرم به آب دارند و روز به روز این احتیاج بیشتر می گردد، طرح های انتقال آب اجرا می گردد.

وی یادآور شد: این طرح ها نه تنها تا کنون نتوانسته احتیاج آبی کشور را رفع سازد بلکه موجب تزلزل اجتماعی در استان های مبدا این پروژه ها نیز شده است.

آب، اولویت حفظ سرزمین است

این کارشناس اظهار کرد: اگر برای پایداری یک سرزمین اولویت بندی گردد آب، خاک و امنیت غذایی در رده های اول هستند. دارا بودن کوهی از فولاد در مقابل عدم وجود آب بی ارزش است و اگر مواد غذایی اصلی جوامع تامین نگردد به راحتی از طرف دولت های متخاصم مورد تهدید قرار می گیریم.

وی اعلام کرد: نکته قابل تأمل این است که چرا دولت ها می توانند برای نجات آبهای سطحی، سدهای میلیاردی ایجاد نمایند ولی برای نجات آب های زیرزمینی به طرح هایی مثل بستن چاه های غیرمجاز و یا جریمه کف شکنی روی آورده اند که هیچ کدام پاسخگو نبوده و حتی موجب بروز مسائلی نیز شده است.

آب های زیرزمینی را دریابیم

بذرافکن گفت: به عنوان یک جامعه شناس حوزه آب پیشنهاد می کنم که دولت توان خود را در حوزه مدیریت آب های زیرزمینی و با سرمایه گذاری بر بهبود کشاورزی مدرن و گلخانه ای انجام دهد که هم معیشت جوامع حفظ گردد و هم صنایع تبدیلی و تکمیلی تقویت گردد و همچنین بتوان امنیت غذایی پایداری در کشور ایجاد گردد.

وی اضافه نمود: مثلاً در استان بوشهر، هر ساله صدها هکتار زمین زیر کشت گوجه فرنگی می رود. در حالی که محصولی ضروری و ارز آور نیست و چه بسا مقدار آبی که برای این کشت صرف می گردد بسیار ارزشمند تر از اشتغالی است که ایجاد شده است؛ چرا که این اشتغال فصلی است و تعداد کمی از مردم از آن بهره مند می شوند که محور اشتغال پایدار در استان ما نیست، اما مصرف نماینده عظیم آب های زیرزمینی است.

بذرافکن اضافه نمود: در حالی که اگر همین زمین ها تبدیل به گلخانه می گشت هم در مصرف آب صرفه جویی می شد و هم با تعریف الگوی کشت، اقتصاد روستایی بسیار بهتر بازتعریف می گردد.

همه روستاییان نباید کشاورز باشند !

پژوهشگر حوزه آب اظهار کرد: از مهمترین محورهایی که در کشور مغفول مانده این است که کشاورزی به عنوان جزیره هایی جدا از هم دیده شده و بر پیوند زنجیره های مختلف کشاورزی کوششی نشده است. همچنین باید تنوع شغلی در این حوزه ایجاد گردد تا همه روستاییان، کشاورز نباشند. بلکه بخشی از این روستاییان باید در صنایع تبدیلی و تکمیلی فعالیت نمایند.

وی اعلام نمود: از سوی دیگر لازم نیست همه روستاها فراوری نماینده باشند، بلکه برخی از روستاها می توانند با استقرار صنایع تبدیلی و تکمیلی، حلقه های دیگر زنجیره کشاورزی باشند. مثلا می توان در روستاهای ساحلی استان بوشهر که نقطه مهمی برای صادرات است، صنایع تبدیلی زعفران، عناب، زرشک و یا گیاهان دارویی ایجاد کرد و ارزش اضافه نموده ای که بابت خام فروشی از کشور خارج می گردد، در این روستاها تبدیل به محصول و سپس صادر گردد.

به گفته این پژوهشگر در واقع زنجیره تامین روستاهای کشور را تبدیل به زنجیره تامین یکدیگر کنیم. امیدوارم این اتفاق بیفتد و ما بتوانیم روستاهایی که دچار کم آبی هستند را با استقرار صنایع تبدیلی و مکمل روستاهای دیگر، پایدار نگه داریم و محور معیشت را تغییر داده حیات در روستاها را حفظ کنیم.

تعطیلات رو: تعطیلات رو | مجله گردشگری، سفر و تور اروپا

طفره: طفره | نگاه نقادانه به اخبار و رویدادهای روزانه

مجله سرگرمی و تفریحی: مجله سرگرمی و تفریحی | مجله سفر، گردشگری و مسافرتی