داروهای درمانِ نقص توجه، بیش فعالی - مجله سرگرمی

نویسنده: دکتر امیرمسعود احمدی

اختلال نقص توجه - بیش فعالی در بچه ها با چه داروهایی درمان می گردد؟

اختلال نقص توجه - بیش فعالی (ADHD) تا دوره قبل از بلوغ 3 تا 7 درصد شیوع دارد و نسبت ابتلای پسرها 2 تا 4 برابر بیش تر از دخترهاست. از علایم اساسی آن می توان به حواس پرتی کودک، آرام و قرار نداشتن، عصبانیت، رفتارهای خشن با اطرافیان و کم خوابی اشاره نمود. این اختلال در سنین طفولین و خردسالی تمام نمی گردد و اگر درمان نگردد به سنین بالاتر هم کشیده می گردد.

مهم ترین داروهای مورد استفاده برای درمان این اختلال را گروه محرک های روانی (Psychostimulants) تشکیل می دهند که سردسته آن ها آمفتامین (Amphetamine) است. عملکرد ویژه گروه آمفتامین ها تحریک دستگاه عصبی سمپاتیک است. آمفتامین برای نخستین بار در دهه 1390 میلادی به نام محرک تنفسی و گشاد نماینده لوله های هوایی ریه (برونش ها) معرفی و از دهه 1950 میلادی به نام داروی ضد افسردگی، انرژی زا و کم نماینده اشتها استفاده شد.

از دهه 1970 میلادی به علت ایجاد عارضه وابستگی و تحمل، موارد مصرف آن به اختلال فلج خواب (نارکولپسی) و اختلال نقص توجه - بیش فعالی محدود شد. محرک های روانی که امروزه در د رمان اختلال نقص توجه - بیش فعالی استفاده می شوند عبارتند از:

- دکستروآمفتامین (Dextroamphetamine) با نام تجاری دکسدرین (Dexedrine) قرص های 5 و 10 میلی گرمی

- متیل فیندیت (Methylphenidate) با نام تجارتی ریتالین (Ritalin) قرص های 5 و 10 میلی گرمی

- ترکیب مشترک دکستروآمفتامین و آمفتامین با نام تجارتی آدرال (Adderall) قرص های 5، 10، 20 و 30 میلی گرمی

دکسترو آمفتامین 3 تا 4 برابر از آمفتامین قوی تر است. آمفتامین از راه خوراکی به خوبی جذب می گردد و نیمه عمری بین 8 تا 12 ساعت دارد، بنابراین ضروری است 2 تا 3 بار در روز مصرف گردد. این دارو به آسانی از سد خونی مغزی عبور می نماید و به غلظت مناسب در دستگاه عصبی مرکزی می رسد. بخشی از آمفتامین در کبد تجزیه و بخشی هم دست نخورده به وسیله ادرار دفع می گردد.

متیل فنیدیت (ریتالین) جذب خوراکی بسیار خوب و نیمه عمری بسیار کوتاه بین 1 تا 2 ساعت دارد.

ابز آن جا که تأثیر آن حداکثر 3 تا 4 ساعت طول می کشد، گاهی احتیاج است 3 تا 4 نوبت در شبانه روز مصرف گردد. اندازه غلظت و تراکم آن در بافت مغز بیش از خون است.

تمام داروهای گروه آمفتامین با آنزیم های کبدی رقابت دارند، بنابراین در صورت مصرف داروهای دیگر باعث انباشتگی و تراکم آن داروها می شوند. آمفتامین ها به سرعت، وابستگی، تحمل و احساس نشاط و سرخوشی ایجاد می نمایند، به همین علت کسانی که خودسرانه از این داروها استفاده نمایند به سرعت دچار مسمومیت و حتی مرگ آنی می شوند.

داروهای محرک روانی چگونه اثر می نمایند؟

آمفتامین و داروهای مشابه آن را در اصطلاح آمین های با عمل غیرمستقیم می نامند، زیرا با تأثیر بر مراکز مغزی و آزادسازی نوراپی نفرین، دوپامین و سروتونین عمل می نمایند. آمفتامین و مشتقات آن بر بخشی از مغز به نام دستگاه شبکه ای اثر می گذارند. کار مهم این بخش ایجاد هوشیاری و بیدار نگه داشتن انسان است. به نظر می رسد اثر آمفتامین ها بر این بخش باعث درمان اختلال نقص توجه - بیش فعالی می گردد.

این داروها تا 80 درصد بر این اختلال موثرند، بدین معنی که از یک سو باعث افزایش توجه مفید و مثبت و از سوی دیگر سبب کاستن از اندازه فعالیت و تکانش های ناگهانی و در مجموع سبب کاهش فعالیت های غیرعادی و رفتارهای ناهنجار کودک می شوند.

باید دانست این داروها درباره اختلال یادگیری خاصی موسوم به کوری کلمات (Dyslexia) که بخشی از نشانگاه نقص توجه به تعداد می رود، تأثیر چندانی ندارند.

عوارض مهم داروهای محرک روانی چیست؟

داروهای محرک با اثر بر مرکز اشتها در هیپوتالاموس باعث کاهش اشتها می شوند. مقادیر کم آن ها باعث بالا رفتن فشار خون بیمار می گردد و مقادیر زیاد آن سبب بی نظمی (آریتمی) و افزایش کار قلب می گردد.

سوء استفاده یا مصرف بیش از حد مجاز ترکیبات آمفتامینی در بالغین می تواند منجر به بروز روان پریشی گردد که با هذیانات گزند و آسیب، شک و بدبینی شدید و عصبانیت های ویران گر همراه است.

اندازه مورد استفاده دکستروآمفتامین و متیل فنیدیت به

ازای هر کیلوگرم وزن بدن، روزانه 0/3 تا 1/5 میلی گرم است که معمولاً در یک تا دو نوبت تجویز می گردد.

سوال اغلب والدین آن است که تا کی باید این دارو مصرف گردد؛ باید دانست که اختلال نقص توجه، نوعی کندی رشد بخش های ویژه ای از دستگاه عصبی مرکزی است و معمولاً تجویز داروبسته به این است که کودک چه زمانی به تکامل رشد این بخش ها می رسد. این زمان در حدود 10 تا 12 سالگی است ولی با این همه از قاعده ثابت تبیعت نمی نماید و گاهی ضروری است تا سنینی بالاتر از 15 تا 16 سالگی هم مصرف آن ادامه یابد.

جهت احتیاط رعایت نکات ذیل توصیه می گردد:

1. معاینه دقیق بالینی و آنالیز دستگاه قلبی و عروقی.

2. درباره بچه ها مبتلا به انواع تیک (انقباض های غیر ارادی عضلات بدن) و تشنج، باید مصرف دارو با احتیاط بسیار همراه باشد.

3. در صورت سابقه بیماری های کبدی مثل انواع هپاتیت (یرقان) باید پزشک را مطلع کرد.

4. مصرف این دارو در خانم های باردار ممنوع است.

کم اشتهایی و بی خوابی مهم ترین عوارض شایع این داروهاست که برترین روش برای اجتناب از آن ها زمان مصرف دارو بعد از خوردن صبحانه و ناهار است.

در صورت بروز اضطراب، بی قراری، عصبانیت و کم اشتهایی باید بلافاصله موارد را به پزشک معالج خبر داد.

منبع مقاله : احمدی سرتختی، امیرمسعود، (1388)؛ دارو درمانی در روان پزشکی، (آشنایی با داروهای روان پزشکی)، تهران: نشر قطره، چاپ اول.

/ج

balio.ir: بالیو | مجله اخبار صنعت گردشگری

baliro.ir: تور بالی ارزان قیمت | تور اندونزی ، تور نوروز، بهار، تابستان، پاییز، زمستان بالی اندونزی

baham1.ir: مجله باهام | مجله تفریحی و سرگرمی دورهمی، با هم شاد باشیم

منبع: راسخون