خالی شدن جنگلهای شمال از درون به روایت خبرنگاران - مجله سرگرمی

از ساعت 3 بعد از ظهر و سرانجام کار قرق بان ها و گاهی از نیمه شب و پس از گشت زنی یگان حفاظت منابع طبیعی، تازه کار آغاز می شود؛ گروه 70 نفره روستایی در حاشیه جنگل های شهرستان نور که عمری با جنگل بزرگ شده اند و این منطقه را مثل کف دستشان می شناسند؛ ابزار کارشان نیز 70 اسب است و اره های برقی.

نیمه های شب راه می افتند و به قلب جنگل های شمال در محدوده سری 6 ، 7 و 11 (سطح بیش از 500 هکتار از جنگل های هیرکانی در محدوده چمستان نور) می زنند؛ قسمت اگزوز اره برقی را با نمد خیس می پوشانند و 12 متر از درخت حداقل 80 تا 150 ساله 50 متری را در عرض کسری از دقیقه قطعه قطعه می کنند و با هیکل تنومندشان بار 10 اسب می کنند. در عرض 10 دقیقه هم بار نیسان می کنند، 7 تا 10 میلیون تومان می گیرند و کار تمام می شود.

مو هم لای درز کارشان نمی رود و تمیز و بی سر و صدا کار را انجام می دهند؛ نه قرق بان بویی می برد و نه قانونی به طور واقعی بازدارنده سد راهشان می شود، تازه فرض می شود قرق بانی اتفاقی از نزدیکی شان بگذرد، صدای افتادن درخت را بشنود و آنقدر مهارت داشته باشد که متوجه شود از کدام ناحیه درختان در حال قطع شدن است؛ در این شرایط است که یا به دست و پای قرق بان می افتند، یا در می روند و یا مسلحانه تهدید می کنند.

اگر هم از جلوی نگهبانی با بار سه تنی نیسان و یا 9 تنی کامیون هم بگذرند باز هم باکی ندارند چرا که به فرض که از سوی منابع طبیعی به دادگاه شکایت برده شود که قاچاقچیان در حال حمل چوب قاچاق دیده شدند.

گفته می شود جنگلبانی باید قسم بخورد که حامل چوب جنگل، قاچاقچی است و حال اگر مدارک و حواله حمل قابل قبولی هم نداشته باشد و جنگلبان قسم هم بخورد بسته به حجم درخت، قطر و سال و سن درخت و سابقه قاچاقی، جریمه ای ناچیز و حدود 800 هزار تومان از سوی دادگاه و جریمه حدود یک میلیون و 200 هزار تومان از سوی جنگلبانی بریده می شود و داستان پرونده با حدود 2 میلیون تومان بسته می شود.

قاچاقچی هم بوده که 10 بار جریمه شده و باز دوباره به جنگل برگشته تا خسارت وارد شده به زندگی خانواده اش را جبران کند. اما همه این ماجرا تنها لایه بیرونی قاچاق توسط حاشیه نشینان بیکار است؛ این که چوب های قاچاق به چه گروه هایی فروخته می شود تا در اختیار صنایع مبل سازی و یا حتی به دست شرکت بزرگ بهره برداری چوب در شمال کشور برسد، نیمه پنهان ماجراست.

راش و توسکا، از انواع درختان محبوب قاچاقچیان چوب است چرا که به عنوان مثال توسکا قرمز رنگ است و در تزئینات مبلمان سازی می درخشد، برایش هم پول خوبی می دهند؛ فروش آن از حداقل کیلویی از 2700 تومان آغاز می شود.

یک جنگلبان به خبرنگار خبرنگاران گفته، اگر ماموری قاچاقچیان روستای این منطقه جنگلی را زیر نظر بگیرد می تواند روزانه 5 بار بار قاچاقچیان را توقیف کند و معتقد است، وقتی جنگلبان مشاهده می کند که قاچاقچی پس از پرداخت جریمه دوباره به کار قاچاق ادامه می دهد چگونه می تواند دوباره اسم او را گزارش کند.

او اضافه کرد: تا زمانی که جنگلبان قاچاقچی چوب را در قطع درخت ندیده، آن قاچاقچی از جنگلبان نمی ترسد و تنها در صورتی که در حال جرم دیده شوند به دست و پای جنگلبان می افتند تا او گزارش خود را به پیش منابع طبیعی نبرد. دیگر این که فرض شود که این اتفاق در 2 نیمه بامداد رخ داده شود چگونه می توان 2 شاهد عادل یافت تا شهادت دهند که این قاچاقچیان جرم کرده اند.

او که سالهاست مامور حفاظت از جنگل است، تاکنون با قاچاقچی چوب درگیر نشده چرا که معتقد است بیشتر قاچاقچیان از درگیر شدن با جنگلبان واهمه دارند و در خفا و میانه های شب و یا در زمان های تغییر شیفت جنگلبانی ها به کارشان ادامه می دهند و تا جایی که امکان دارد که با ماموران درگیر نمی شوند و تنها به مامور توهین می کنند.

او تاکید کرد که تا زمانی که راه فرار و جاده برایشان فراهم است دیگر نیازی به برخورد با مامور نیست و معتقد است کمبود جنگلبانی برای حفاظت از جنگل وجود ندارد و حقوق شان نیز خوب و تنها مشکل، در نبود حمایت واقعی و نبود جریمه های بازدارنده است، چرا که به گفته او ماموران منابع طبیعی، ضابطان قضایی دادگستری محسوب نمی شوند.

اما او تنها قاچاق چوب را عامل نابودی تدریجی جنگلهای شمال ندانست و به عواقب اجرا نشدن واقعی طرح کمربند سبز(خروج دام از جنگل) اشاره و اضافه کرد، با حمل روزانه بار زغال سنگ بوسیله 12 کامیون از معدن زغال سنگ در قلب جنگل و نیز دام هایی که هنوز در جنگل می چرند و بهترین خوراک شان نهال های کاشته توسط شرکت های بهره برداری از جنگل است، دیگر چیز زیادی از جنگل های هیرکانی نمانده است.

او به خبرنگار خبرنگاران تصریح کرده که منابع طبیعی هم به دامدارانی که از قدیم الایام در جنگل دام داشته اند و هم جنگل نشینان در خارج و حاشیه جنگل، زمین برای اسکان و دامداری برای چریدن دامهایشان داده اما هنوز هم دست از سر جنگل بر نمی دارند و یا گالشی ها(گله دار)، فرزندان دامداران و نیز بیکاران حاشیه جنگل همچنان به قاچاق چوب و قطع برگ های درختان جنگلی ادامه می دهند.

این جنگلبان معتقد است نمی توان تنها زمین به دامدار و جنگل نشین داد و بعد آنها را رها کرد، بلکه باید هم باید خوراک دامشان را تامین کرد و نیز محصولاتشان را خریداری کرد. علاوه بر آن نمی توان به جنگل نشین در حاشیه جنگل زمین داد و آب و برق و گاز و جاده آسفالته و بعد رهایشان کرد، چرا که باید برایشان اشتغال هم ایجاد کرد تا دوباره راه قاچاق چوب را در پی نگیرند.

همین می شود که به گفته این جنگلبان، جنگل در سال های اخیر حداقل در منطقه جنگلی چمستان نور از وسط خالی شده است.

حالا به گفته مولانا، عضو شورای هماهنگی شبکه ملی محیط زیست و منابع طبیعی کشور، از 40 سال قبل تاکنون حدود 3 میلیون و 600 هزار هکتار از جنگل های هیرکانی به حدود یک میلیون و 800 هزار هکتار رسیده و این به معنای این است که نیمی از جنگل های شمال دود شده است و مهمترین علت آن را قاچاق چوب، ویلاسازی های گسترده و تغییر کاربری، تصاحب اراضی جنگلی توسط نهادهای مختلف و چرای دام خارج از ظرفیت و آتش سوزی ها اعلام کرده است.

مسعود مولانا در گفت وگو با خبرنگاران، وضعیت جنگل های هیرکانی شمال کشور را وخیم توصیف کرده و هشدار داده، وضعیت جنگل های هیرکانی روز به روز بدتر می شود و با توجه وضعیت گرمایش جهانی و تغییر اقلیم تنها 10 سال برای اصلاح این شرایط فرصت هست.

او تصریح کرده، میزان بارش شمال کشور در 50 سال اخیر 20 درصد کاهش و بر خلاف آن میزان سیل 50 برابر بیشتر شده است و بنابراین باران امروز برای شمال کشور یک مصیبت محسوب می شود، چرا که در بالادست ها درختان را تحت عنوان توسعه، مدرسه، صنعت، جاده و ویلاسازی و بسکمک از عنوان های دیگر از بین برده اند و از بین رفتن جنگل به معنی کمک به نابودگری سیلاب هاست.

خلیل آقایی، رئیس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری نیز در شهریور ماه امسال نیز تایید کرده که با توجه به افزایش قیمت چوب، قاچاق چوب نیز افزایش داشته است و از آنجایی که بیشترین قاچاق در سطح جنگل های هیرکانی اتفاق می افتد، امسال حفاظت از یک میلیون هکتار به کل جنگل های هیرکانی که مساحت 2 میلیون و 70 هزار هکتاری دارد، افزایش یافته است؛ این طرح به مناقصه گذاشته شده تا علاوه بر یگان حفاظت، پیمانکار نیز حفاظت از جنگل های هیرکانی را بر عهده داشته باشد.

معاون وزیر جهاد کشاورزی البته یادآور شده که با وجود اینکه شدت مبارزه با قاچاق افزایش یافته، میزان قاچاق چوب نیز افزایش داشته چرا که امسال در همه استان های شمالی و اطراف آن در همه ماه ها، گزارش و کشف قاچاق چوب اعلام شده است.

پیرفلک، رئیس پیشین ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز مازندران نیز پیش از این در سال 97 به خبرنگاران گفته بود، بیش از 50 درصد کشفیات چوب قاچاق در حوزه جنگلی صورت می گیرد و مابقی در محورهای مواصلاتی و یا واحدهای چوب بری کشف و ضبط می شوند.

او تصریح کرده، قاچاقچیان، انوع روش ها همچون استفاده از وسایل نقلیه غیرباربری، مسافری، جاسازی در سایر وسایل مانند لوازم منزل یا در صندوق عقب ماشین ها، در میان بار وسایل کشاورزی مثل تیلر و تراکتور و استفاده از کوره راه ها را امتحان کرده اند و البته اضافه کرده، به دلیل گستردگی عرصه های جنگلی، کمبود نیروی انسانی حفاظتی و کمبود تجهیزات ناوگان یگان حفاظت منابع طبیعی، کنترل و حفاظت تمام عرصه جنگل سخت است.

وی با اشاره به اینکه قاچاق چوب های جنگلی در طی 10 سال گذشته روند افزایشی داشته است، تصریح کرده، میزان جریمه هایی که در برخورد با قاچاقچیان چوب های جنگلی محاسبه می شود بر اساس نرخ دولتی چوب است و بر مبنای نرخ آزاد قیمت چوب در بازار نیست و بنابراین این نرخ ها بازدارندگی خود را از دست داده است.

او از قوه قضائیه و سازمان مبارزه با قاچاق کالا و ارز کشور درخواست کرد که در قیمت گذاری چوب های بدست آمده از قاچاقچیان تجدید نظر صورت گیرد، چرا که جریمه های اندک فرصت خوبی را برای قاچاقچیان فراهم می کند.

و البته تنها قاچاقچیان چوب نیستند که در جنگل آمد و شد دارند بلکه بهره برداران چوب جنگل نیز تحت عنوان شرکت های چوب و کاغذ و یا نکاچوب تحت نظارت منابع طبیعی و به عنوان پیمانکاران منابع طبیعی می توانند چوب های افتاده از جنگل را جمع آوری و برای صنایع چوب بری استفاده کنند اما آیا واقعا آنها تنها درختان افتاده را جمع می کنند و در قاچاق چوب و یا برداشت چوب جنگل ها دستی ندارند؟

یک فروشنده چوب های جنگلی و زراعی در منطقه سوادکوه که خود در گذشته پیمانکار نکاچوب به عنوان یکی از بهره برداران چوب های جنگلی بوده، گفته از وقتی که جلوی بهره برداری چوب از جنگل گرفته شده وضع قاچاق چوب بدتر شده، چرا که حالا بخشی از نیاز بازار چوب از طریق قاچاق تامین می شود.

به این شکل که قاچاقچی با نیسان و کامیون و جرثقیل به دل جنگل زده و یا زد و بند و پرداخت رشوه 2 میلیون تومانی به مامور حفاظت جنگل و یا با زور و تهدید جنگلبان و تهدید به از بین بردن او و خانواده اش، چوب قاچاق را به میزان 10 متر گرده(درخت) بار کامیون می کند و به ارزش 35 میلیون تومان با دریافت چک چند ماهه به خریداران صنایع مبلمان سازی در تهران می فروشد.

او اضافه کرده با افزایش قیمت دلار در یکی دو سال اخیر و لزوم خرید نقدی از خارجی ها برای چوب های وارداتی، چوب های قاچاق ارزش بیشتری پیدا کردند چرا که هم زیر قیمت بازار بودند و هم قاچاقچیان حاضر بودند چوب را در ازای دریافت چک چند ماهه بفروشند. البته هم اینک که دلار اندکی افت کرده، دوباره خریداران چوب بیشتر سراغ چوب های وارداتی را گرفته اند چون هم خشک ترند، هم صاف ترند، با کیفیت بالاترند و آماده برای کار.

این فروشنده چوب های جنگلی و زراعی تصریح کرده که قدیم که بهره برداران جنگل در برداشت چوب آزاد بودند 70 درصد چوب مورد نیازشان را از درختان ایستاده و 30 درصد درختان را از چوب های افتاده و باد افتاده تامین می کردند و همین برداشت بی رویه آسیب شدیدی به منابع جنگلی زده در حالی که اگر از همان سالها تنها درختان جنگلی افتاده و سیل آورده را مورد استفاده قرار می دادند حالا هم می توانستند همان رویه را بکار بگیرند و این گونه از قاچاق بیشتر چوب هم جلوگیری می شد.

امسال حتی جلوی جمع آوری درختان افتاده و سیل آورده را گرفتند و حالا که دوباره دستورالعملی برای جمع آوری همان چوب ها را دادند دیگر آن درختها پوسیده اند و این می شود که همان درخت های پوسیده در میان درختان قاچاق بار کامیون می شوند و به صنایع چوب بری تهران انتقال می یابند.

یک وارد کننده چوب از روسیه و گرجستان نیز با اشاره به کیفیت پایین چوب های داخلی در مقایسه با نوع خارجی آن به خبرنگار خبرنگاران گفته، چوب های راش و توسکای خارجی به طور متوسط هر متر مکعبی 7 میلیون تومان معامله می شود در حالیکه همین نوع در ایران متری 4 میلیون خرید و فروش می شود.

به گفته او، علت این تفاوت، صافی، تمیزی، خشکی و یک دست بودن چوب های پرورشی روسیه و گرجستان است و این در حالی است که چوب های داخلی همچون چوب های قاچاق جنگلهای شمال گاهی تاب دار دارد و به علت قاچاقی بودنش درست بریده نشده و یک دست نیست.

پور مقدم، رییس شورای عالی جنگل در اسفند 97 به خبرنگار خبرنگاران گفته، در سال های گذشته مجوزهایی برای احداث صنایع چوبی در شمال کشور صادر می شد که هیچ تناسبی با ظرفیت تولیدی جنگل ها نداشت و نیز نظر خواهی نکردن از سازمان جنگل ها به عنوان متولی جنگل برای صدور مجوز سبب شده که صنایع چوبی در کشور بدون توجه به چگونگی تامین مواد اولیه آن گسترش یابند.

پور مقدم مدعی شد، بررسی ها نشان داده که صنایع چوبی حدود 10 درصد از نیاز مواد اولیه خود را از جنگل های طبیعی برداشت می کردند و مابقی نیاز چوبی آن ها از طریق واردات چوب، زراعت آن یا محصولات باغی تامین می شد.

او گفته، پس از توقف بهره برداری چوبی از جنگل های شمال بسکمک از کارخانه ها اظهار کردند که صنایع چوبی به دلیل توقف بهره برداری ها تعطیل شده است. باید این موضوع را در نظر گرفت که وقتی حدود 90 درصد نیاز چوبی این کارخانه ها از منابع دیگری به جز جنگل های طبیعی تامین می شد چه طور با اجرای طرح تنفس جنگل کارشان به تعطیلی کشانده شده است؟

ایده تنفس جنگل های شمال در برنامه ششم توسعه در سال 95 تهیه و در سال 96 وارد مجلس شد تا برای یک دوره چهار ساله از سال 1396 تا سال 1400 اجرا شود؛ در ماده 48 توقف و بهره برداری از جنگل ها مطرح شد و نیز در این برنامه ماده 38 آن با چند بند و تبصره که قانون برنامه ششم در مجلس تصویب شد و دولت را مکلف به اجرا کرد.

بر اساس برنامه ششم توسعه، سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری موظف شد که هر گونه بهره برداری چوبی از جنگل را متوقف کند. بر همین اساس از اواخر سال 95 به تدریج قراردادهای بهره برداری از جنگل ها متوقف شد و در نهایت نیز طی سال97 بهره برداری چوبی از جنگل به صورت کامل متوقف شد.

و البته پور مقدم توضیح داده که تصمیم بر این شد که با دستورالعملی مشخص درختانی که صرفا به صورت تجمعی دچار شکستگی و افتادگی شده اند از جنگل خارج شوند و این کار توسط خود ادارات منابع طبیعی، انجام و پس از آن در محلی دپو و به مزایده گذاشته شود.

رییس شورای عالی جنگل گفته، هیچ برنامه ای برای بهره برداری چوبی از جنگل های شمال کشور وجود ندارد و قرار است از ابتدای سال 99 طرحی جایگزین برای طرح تنفس داشته باشند.

او اضافه کرده، این طرح جایگزین نیز هیچ گونه رویکردی برای بهره برداری از چوب جنگل های شمال ندارد چرا که اکوسیستم دیگر ظرفیت زیادی برای برداشت ندارد و آفات و امراض، دخالت های انسانی، آتش سوزی ها و بهره برداری های چوبی دیگر توانی برای بهره برداری از درختان جنگلی نگذاشته است.

و اما مجید لطفعلیان، عضو هیأت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری کمی پا را فراتر گذاشته و معتقد است اجرای تنفس جنگل تنها تشدید کننده قاچاق چوب های جنگلی خواهد بود و برای آن دلیل آورده و به خبرنگاران گفته، تنفس جنگل، طرح نیست، چراکه طرح به مجموعه برنامه هایی گفته می شود که طی زمانی مشخص برای منطقه ای نوشته می شود و در یک مرجع به تصویب می رسد مانند طرح جنگل داری اما تنفس جنگل برنامه ریزی دقیقی که تمام زوایای آن روی کاغذ نوشته شده باشد، ندارد.

او معتقد است اجرای تنفس جنگل تبعات توقف بهره برداری چوب در طرح های جنگل داری را نسنجیده و فقط گفته شده به عنوان راهکار جایگزین باید با واردات چوب نیاز داخلی را تامین کرد.

این جنگل شناس گفته، قطعا کمبود چوب در بازار موجب تشدید قاچاق چوب می شود که در طی یک سال اخیر، اخبار متعدد از کشفیات قاچاق چوب در شمال کشور شاهد این مدعاست و قطعا وضعیت بدتری در پیش رو است، چراکه تاکنون ذخیره چوب در انبارهای شرکت های مجری طرح بهره برداری وجود داشت اما این ذخیره رو به سرانجام است، به همین دلیل نیاز چوبی کشور بیشتر می شود و قاچاقچیان و فروشنده های چوب از این موضوع کاملا مطلع هستند.

این استاد دانشگاه مدعی شده، قاچاق چوب به صورت سازمان یافته و غیرسازمان یافته صورت می گیرد که در غیرسازمان یافته توسط افراد خرده پا و در سازمان یافته با افراد حرفه ای به عنوان سرکرده و هدایتگر چند نفر انجام می شود.

او معتقد است، نظارت سازمان جنگل ها به تنهایی کافی نیست. هرچند سازمان جنگل ها چهار لایه نظارتی دارد اما به دلیل درون سازمانی بودن آن بی فایده است و باید حتما نظارت برون سازمانی وجود داشته باشد.

لطفعلیان گفته، کارکنان یک سازمان حاضر نیستند حرمت سازمان خود را زیر سوال ببرند و اگر همکار آن ها در سازمان تخلفی انجام دهد ناظر درون سازمانی حاضر نیست این تخلف را علنی کند و در نهایت شاید بزرگ ترین اقدام مثبتی که انجام دهد این باشد که جلوی ادامه این تخلف را بگیرد اما علنی نمی کند تا آبروی سازمان خود را حفظ کند و این مخفی کاری کردن ها موجب تداوم قاچاق چوب می شود، به همین دلیل به نظارت برون سازمانی نیاز دارد.

ساداتی، رئیس بخش تحقیقات منابع طبیعی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی مازندران یک راهکار مشخص و مشخص کننده به خبرنگاران ارائه کرده و آن هم این است که برای حفظ جنگل از گزند انسان، حیوان و طبیعت باید از مقررات خاصی استفاده کرد؛ این مقررات شامل قوانین اکولوژیکی، یک سری قوانین اداری برای کنترل اهالی و روستاییان مجاور جنگل و دام های آنان، کنترل شخص بهره بردار و همچنین تهیه دستورالعمل بهره برداری و جلوگیری از لطمه وارد شدن به زمین نهال های جنگلی و خود جنگل به عنوان یک اکوسیستم است.

جنگل های مختلطِ پهن برگِ حاشیهٔ جنوبی دریای کاسپین و کناره شمالی البرز به مساحت 55٬000 کیلومتر مربع (٪7 مساحت ایران) است که در بخش هایی از 5 استان شمالی ایران و جمهوری آذربایجان است. این جنگل از منطقه پارک ملی هیرکان جمهوری آذربایجان، آغاز و تا استان گلستان در ایران امتداد دارد و در ایران، مورد حفاظت مشترک سازمان حفاظت محیط زیست ایران و سازمان میراث فرهنگی است.

به عبارتی دیگر مناطق جنگلی شمال ایران در امتداد استان های گیلان، مازندران و گلستان حدود سه میلیون و چهار صد هزار هکتار زمین را در بر می گیرد.

برخی سیاستگذاران، انجمن های مردمی و جنگل شناسان دانشمند ایران پی در پی هشدار می دهند که حالا همین جنگل های هیرکانی با قدمت 25 تا 50 میلیون سال از آن به عنوان یکی از ارزشمندترین جنگل های جهان و موزه طبیعی یاد می شود در حال غارت شدن است و اگر مسئولان سیاستگذار ذیربط همچون حفاظت محیط زیست، وزارت جهاد کشاورزی و نیز قوه قضاییه دست نجنبانند، بزودی همین حدود یک میلیون هکتار جنگل باقیمانده شمال نیز از دست خواهد رفت و همچون نیمی دیگر آن دود هوا خواهد شد.

گروه ساختمانی آبان: گروه ساختمانی آبان: بازسازی ساختمان و تعمیرات جزئی و کلی و طراحی ویلا و فضای سبز و روف گاردن، طراحی الاچیق، فروش درب های ضد سرقت را از ما بخواهید.