آشنایی با خواص بذر کتان - مجله سرگرمی

آشنایی با خواص بذر کتان

نویسنده:آرزو رضازاده

بذر کتان (بزرک)

کتان عضوی از خانواده Linaceae بوده که شامل 10 جنس و بیش از 150 گونه می باشد.

منشاء(خاستگاه):

کتان به طور گسترده ای با آب و هوای سرد و گرم سازگار بوده و قرن ها در نواحی مختلف دنیا به دلیل فیبر(الیاف) ساقه آن، پارچه کتانی و دانه، کشت می شده است . Linseed نام دیگر Flax می باشد. محصولات جوانه زده دانه در هند و انگلستان Linseed و در کانادا و آمریکا Flaxseed نامیده شده، در کشورهای اروپایی هم از اصطلاح Flax Oil(روغن بذر کتان) یا Flax seed(دانه بذر کتان) استفاده می گردد.

موارد کاربردی:

کتان، گیاه بسیار مهمی در صنعت است که از الیاف آن برای تهیه پارچه های کتانی استفاده می گردد. از روغن بذر کتان هم برای مصارف گوناگون نظیر تهیه خمیر مجسمه استفاده می گردد. در ابتدا از یک واریته جهت فراوری روغن و الیاف استفاده می شد، اما امروزه واریته های روغن و الیاف فرق دارد. بذر کتان علاوه بر مصارف صنعتی، دارای اثرات مهمی روی سلامتی هم می باشد. روغن بذر کتان، مهم ترین منبع اسید چرب ALA است. پس از آن روغن گردو، جوانه گندم و سویا حاوی این اسید چرب هستند. سایر مواد غذایی فاقد این اسید چرب هستند و یا مقدار بسیار جزئی از اسید چرب ALA را دارند.

اسید چرب ALA متعلق به گروه اسیدهای چرب امگا-3 نوعی اسید چرب غیراشباع است که در زنجیره اتصالی کربن آن یک گروه کربوکسیل (COOH) و چندین پیوند دوگانه وجود دارد.

دلیل نامگذاری آن، قرار گرفتن اولین باند دوگانه بین کربن های 3 و4 در ساختمان شیمیایی مولکول آن است و همین محل قرارگیری باند دوگانه باعث ایجاد خواص بیوشیمیایی خاص امگا-3 می گردد. بعلاوه بذر کتان غنی ترین منبع لیگنان ها است.

لیگنان های گیاهی در بدن انسان به وسیله باکتری های روده ای به لیگنان های پستانداران تبدیل می شوند که خاصیت آنتی بیوتیک و آنتی اکسیدانی دارند. بعلاوه لیگنان ها، فیتواستروژن هایی هستند که از بروز سرطان های حساس به هورمون پیشگیری می نمایند و می توانند به اسم یک روش جایگزین هورمون تراپی استفاده شوند؛ از طرف دیگر، لیگنان ها سیستم ایمنی را تقویت می نمایند و در حفظ سلامت قلب نقش دارند. از جمله سایر فلاوونوئیدهای موجود در بذر کتان، می توان به فیتیک اسید (اینوزیتول فسفاته)اشاره نمود. این ماده از واکنش های اکسیداسیون در کبد(که موجب فراوری رادیکال های آزاد می شوند)، جلوگیری می نماید؛ مقدار هضم نشاسته و در نتیجه پاسخ گلایسمی را کاهش می دهد؛ با تبدیل شدن به ترکیبات مرتبط، در ارتباطات سلولی شرکت می نماید و ممکن است در کاهش رشد تومور موثر باشد، در نهایت، دانه بذر کتان حاوی مقادیر زیادی از پیش سازهای فیتواستروژن Secoisolariciresinol diglucoside(SDG) است که در پیشگیری از بروز بیماری های قلبی موثر می باشد.

مطالعات زیادی اثرات مصرف بذر کتان را روی سلامتی مورد آنالیز قرار داده اند:

یکی از این مطالعات نشان داده است که مصرف روغن بذر کتان به دلیل دارا بودن اسید چرب امگا -3 (ALA)در درمان و پیشگیری از بیش فعالی در بچه ها موثر است.

اختلال توجه یا بیش فعالی، یکی از مسائل رفتاری بچه ها است که با رفتارهایی همانند بی توجهی، حواس پرتی و پرتحرکی در کودک همراه است.

تحقیقات دیگر نشان می دهد که مصرف بذر کتان خرد شده، گرگرفتگی را در زنان یائسه(که استروژن دریافت نمی نمایند)، کاهش می دهد. گرگرفتگی، حالتی است که در آن دمای بدن افزایش می یابد و با قرمزی پوست، تعرق یا لرز همراه است و می تواند باعث بی خوابی، اضطراب یا بدخلقی گردد و معمولا زنان پس از یائسگی این ناراحتی را تجربه می نمایند. بعلاوه این پژوهشگران دریافتند که بذر کتان نه فقط گرگرفتگی را کاهش می دهد، بلکه برای سلامت عمومی و روان هم مفید است.

در این مطالعه، گرگرفتگی در تعدادی از زنان(که به دلیل نگرانی از تاثیر استروژن در ابتلا به سرطان سینه از مصرف این هورمون خوداری می کردند) با مصرف شش هفته ای بذر کتان(40 گرم بذر کتان خرد شده در روز) کاهش یافت. بعلاوه اثر آن در بهبود خلق، کاهش درد عضلات، لرز و تعرق به وسیله زنان شرکت نماینده در تحقیق گزارش شد.

در مطالعه دیگر، اثر دریافت 50 گرم بزرک در روز به مدت 4 هفته روی جوانان سالم آنالیز شد. در انتها مطالعه، سطح اسید چرب ALA به طور معنی داری در بافت چربی افزایش یافت.

بعلاوه سطح اسیدهای چرب امگا-3 با چند پیوند دوگانه (PUFA) هم در لیپیدهای پلاسما افزایش یافت. بعلاوه LDL کلسترول پلاسما هم تا 8 درصد کاهش و مقدار دفع ادراری لیگنان تا 5 برابر افزایش پیدا کرد. حرکات روده هم تا 30 درصد افزایش یافت.

در مطالعه ای دیگر، مصرف تخم مرغ های غنی شده با ALA(که به وسیله مرغ های تغذیه شده با بذر کتان فراوری شده بود)، منجر به افزایش سطح کل اسیدهای چرب امگا-3 و کاهش نسبت اسیدهای چرب امگا-6 به اسیدهای چرب امگا-3 در فسفولیپیدهای پلاکت های مردان مورد مطالعه شد، اما روی سطح کلسترول کل و تری گلیسرید اثری نداشت.

در مطالعه ای روی 35 زن یائسه مبتلا به بیماری های قلبی، دریافت خوراکی دانه بذر کتان، به طور معنی داری فشار خون این افراد را در هنگام وقوع استرس های روحی کاهش داد. زنان یائسه، در مقایسه با مردان و زنان غیریائسه، نسبت به استرس روحی، واکنش بیشتری داشته و هم فشار خون بالاتری دارند.

مطالعات دیگر نشان دهنده آن است که مکمل کمک با بزرک، می تواند از بروز حمله های قلبی و مغزی مرتبط با هایپرکلسترولمی پیشگیری کند. در واقع رادیکال های آزاد اکسیژن (OFRs)در توسعه آترواسکلروز ناشی از هایپرکلسترولمی دخالت دارند. بزرک به دلیل داشتن مقادیر بالای امگا-3 و لیگنان ها، فراوری اینترلوکین -1(IL-1)، فاکتور نکروز تومور (TNF)و لوکوترین(B4(LTB4 را سرکوب نموده و در نتیجه از توسعه آترواسکلروز مرتبط با هایپرکلسترولمی پیشگیری می نماید.

با توجه به اثرات بسیار مفید این دانه خوراکی ارزشمند، توصیه می گردد این ماده خوراکی به سبد غذایی خانواده افزوده گردد و به ویژه افراد سالمند و میانسال به مصرف روزانه آن تشویق شوند.

منبع: نشریه ی دنیای تغذیه، شماره ی 90

miniman.ir: مرد کوچک | مجله سبک زندگی و کسب و کار

miniset.ir: مینی ست | مجله خانواده و موفقیت

منبع: راسخون