5+1 اتفاق خوب برای موزه های دانشگاهی در سال 97، انتها یک روایت - مجله سرگرمی

به گزارش خبرنگاران، موزه های دانشگاهی انبار یا مخزنی از مجموعه ها هستند که از سوی یک دانشگاه اداره می شوند. به طور معمول هدف از تأسیس موزه های دانشگاهی، یاری به تدریس و پژوهش در نهادی است که به واسطه اشیا و امکانات موجود در آن، سطح بالاتری از یادگیری را محقق می نماید.

ردپای اولین موزه های دانشگاهی به دانشگاه های قرون وسطایی برمی گردد که در آن ها مجموعه هایی به منظور ارتقای سطح یادگیری در رشته های پزشکی، فیزیک، گیاه شناسی و … وجود داشت. به عنوان مثال نمایش آناتومی یا تئاتر آناتومی (Anatomical Theatre) به فضایی اطلاق می گردد که در آغاز قرن 17 در دانشگاه هایی همچون بولونیا، لیدن، فرارا و مون پلیه به وجود آمد تا در آن دانشجویان رشته پزشکی به تماشای تشریح آناتومی بدن انسان بنشینند.

به طور تاریخی اما، تأسیس قدیمی ترین موزه دانشگاهی دنیا را به سال 1683 در دانشگاه آکسفورد انگلستان نسبت می دهند؛ زمانی که موزه هنر و باستان شناسی اشمولین افتتاح می گردد. در این موزه مجموعه ارزشمندی از نقاشی ها و اشیای باستانی، همچون تندیس هایی از دوران یونان باستان و سکه های رومی وجود داشته و تا به امروز نیز ماندگار است. در قرن های بعدی تنوع و پیچیدگی موزه ها و مجموعه های دانشگاهی به طور قابل توجهی افزایش یافت.

طی دهه ها و به مرور که موزه های دانشگاهی در صدد پاسخ به احتیاجهای فرهنگی مردم برآمده و درهای خود را به روی عموم گگرددند، نقش موزه های دانشگاهی تغییر کرد؛ بسیاری از موزه های دانشگاهی حالا نقش توسعه آموزش عمومی را به عنوان بخشی از مأموریت خود پذیرفته اند.

این در حالی است که بعضی از آن ها رویکرد درآمدزایی نیز پیدا نموده اند، در عین حال بسیاری از موزه های دانشگاهی با کمبود بودجه، امکانات، کارکنان متخصص و نیز احساس فقدان هویت منسجم در بین کارکنان مواجهند. با وجود این چالش ها، در قرن 21 موزه های دانشگاهی نه تنها به نقش مهم خود در یادگیری مبتنی بر اشیا یا سوژه محور (Object-Learning Based) ادامه می دهند، بلکه کارنمودهای شهروندی و فرهنگی مهمی برای جامعه بزرگ تر نیز دارند.

به طور تاریخی، موزه های دانشگاهی علاوه بر اینکه محلی برای تحقیق و پژوهش به شمار می آیند، مجموعه های دارای جنبه یادبود، مجموعه های تشریفاتی، تزئینی و آموزشی را دربرمی گیرند. مجموعه های فوق برای دانشگاهیان نقش یک منبع ارزشمند تحقیقاتی را بازی می نمایند، در عین حال که برای دانش آموزان کاربرد آموزشی و تفریحی دارند و موجب بالا بردن سواد بصری آن ها، بهبود تفکر انتقادی و افزایش مهارت های خلاقانه می شوند.

روایت موزه های دانشگاهی در ایران

روایت موزه های دانشگاهی در ایران نیز روایت کم و بیش مشابهی است، به ویژه آنکه مسئولان موزه های دانشگاهی نقش های ترویجی موزه را به خوبی می شناسند و برای آن ها ارزش قائلند. با وجود آنکه سرآغاز راه موزه های دانشگاهی موزه مقدم دانشگاه تهران بوده است، این جهت راه خود را به طور متفاوت تری می پیماید و ادامه آن شباهت چندانی با قدم ابتدایی ندارد. این از آن رو است که ماهیت تاریخی دانشگاه تهران ایجاب می نماید موزه های بیشتری داشته باشد، ضمن آنکه میزان بودجه ای که در دانشگاه تهران به این امور اختصاص داده شده، اساساً قابل مقایسه با سایر دانشگاه ها نیست.

آنچه رئیس موزه ملی علوم و فناوری ایران و اکثر قریب به اتفاق مسئولان موزه های دانشگاهی نسبت به آن توافق دارند، خاصیت تعاملی موزه های علم و موزه های دانشگاهی است. به عبارتی می توان گفت اکثر مسئولان موزه های دانشگاهی به نوعی به وسیله فراهم کردن امکان بازدیدهای گروهی دانش آموزان از موزه، حضور راهنما یا کارشناس در حین بازدید دانش آموزان، تطبیق زمان بازدید گروهی با زمان تدریس بخش خاصی از محتوای کتب تحصیلی دانش آموزان و اقدامات دیگر؛ به نوعی چاشنی تعاملی بودن را به فعالیت های موزه ای خود اضافه نموده اند.

نکته جالب توجه آنکه سیف الله جلیلی در نخستین مصاحبه اختصاص خود پیرامون موزه های دانشگاهی با خبرنگار خبرنگاران، تعریف متفاوتی برای این موزه ها در مقایسه با موزه های علوم و فناوری قائل شد و گفت: موزه های دانشگاهی معمولاً دستگاه ها یا وسایلی را که از نظر تاریخی مهم باشند، گردآوری نموده و به نمایش می گذارند.

وی با اشاره به اینکه موزه های دانشگاهی به موزه های سنتی نزدیک ترند، ادامه داد: مثلاً ممکن است یک دانشگاه صنعتی، وسیله ها و سیر تاریخی یک حوزه خاص مثلاً برق را به نمایش بگذارد؛ در این صورت یک موزه معمولی محسوب می گردد. اساساً در دانشگاه ها چیزی به نام موزه علم و فناوری به معنای واقعی آن نداریم.

رئیس موزه علوم و فناوری با اعلام اینکه وظیفه دانشگاه طراحی موزه علم نیست، وظایف دانشگاه را معین دانست و گفت: خیلی از موزه های دانشگاهی، علمی هستند و به موزه های علم نزدیک شده، اما به عنوان موزه تعاملی شناخته نمی شوند.

با این حال به نظر رسید که به مرور پیوند بهتری میان موزه ملی علوم و فناوری ایران و موزه های دانشگاهی برقرار شد. همچنین راه یافتن خبرنگار خبرنگاران به جلساتی که پیرامون این موضوع برگزار گردید، امکان پیگیری بیشتر و رقم خوردن اتفاقات بعدی را فراهم آورد.

معین نبودن صندلی موزه های دانشگاهی در چارت دانشگاه؛ مهم ترین چالش

در ابتدای امر، مهم ترین چالش موزه های دانشگاهی معین نبودن صندلی حقوقی آن ها در چارت دانشگاه شناسایی شد؛ بدین ترتیب که بعضی موزه ها زیرمجموعه معاونت پژوهش وفناوری و بعضی زیرمجموعه کتابخانه یا روابط عمومی دانشگاه ها تعریف شده بود. قرار دریافت در زیرمجموعه معاونت پژوهش وفناوری کار موزه های دانشگاهی را سخت می کرد؛ چرا که با وجود وضعیت بودجه کنونی دانشگاه ها در این بخش، اختصاص بودجه به موزه امری غیر قابل قبول به نظر می رسید، ضمن آنکه قرار دریافت ذیل کتابخانه یا روابط عمومی دانشگاه نیز نابسامانی های اداری و اقتصادی خاص خود را به همراه داشت.

خوشبختانه در پنجمین نشست تخصصی موزه های دانشگاهی که 12 دی ماه سال گذشته در ساختمان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برگزار گردید، سیامک خادمی معاون پژوهشی موزه ملی علوم و فناوری ایران، یکی از مهمترین مسائل موزه های دانشگاهی را صندلی حقوقی آن ها عنوان و تشریح کرد: در حال حاضر رد پای موزه های دانشگاهی در اسناد بالادستی دیده شده، اما صندلی معینی برای موزه ها در چارت دانشگاه در نظر گرفته نشده است؛ از جمله آنکه بعضی از آن ها زیرمجموعه کتابخانه، روابط عمومی یا معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه هستند.

وی در ادامه این جلسه از آمادگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای معین صندلی موزه های دانشگاهی در چارت دانشگاه اطلاع داد و اضافه نمود: از مسئولان موزه های دانشگاه تقاضا دارم نسبت به ثبت درخواست خود در این زمینه اقدام نمایند.

تشکیل شورای عالی موزه های دانشگاهی به منظور تدوین نظام موزه داری استاندارد

اتفاق خوب دیگر در این جلسه، تشکیل شورای عالی موزه های دانشگاهی به ریاست مسعود برومند، معاون پژوهش و فناوری وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و دبیری سیف الله جلیلی، رئیس موزه ملی علوم و فناوری بود. همچنین بنا شد تا در این شورا که در راستای ایجاد نظام موزه داری استاندارد تشکیل می گردد، 5 نماینده موزه های دانشگاهی نیز حضور داشته باشند.

این اعضا متشکل از محمدعلی زارع مدیرکل امور فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران، سلمان ساکت رئیس مرکز آثار مفاخر و اسناد دانشگاه فردوسی مشهد، بیژن برازنده رئیس موزه دانشگاه شهید چمران ، دکتر کیوان جوراب چی سرپرست اداره اسناد و موزه دانشگاه شهید بهشتی و صدرالدین طاهری مسؤول موزه دانشگاه هنر اصفهان هستند. پیش نویس آئین نامه موزه های دانشگاهی که پیش تر در موزه ملی علوم و فناوری ایران تهیه شده بود، در حال حاضر از سوی این شورا در حال آنالیز است و آئین نامه نهایی از سوی اعضای شورا تدوین خواهد شد.

یک چالش اساسی به نام کمبود بودجه؛ اقدام به تجهیز موزه های دانشگاهی از کانال سازمان برنامه و بودجه در سال 98

کمبود بودجه چالش مهم دیگر در موزه های دانشگاهی شناسایی شد که البته چالش های بسیاری ذیل این مسئله قرار داشت؛ از جمله آنکه در اکثر موزه ها ویترین های مناسبی برای نگهداری از اشیا اختصاص داده نشده بود. آنچه مسئولان موزه را بیش از همه نگران می کرد، ارزش بالای اشیای درون موزه و داخل ویترین ها بود که گاهاً در شرایط مناسبی نگهداری نمی شد.

این موضوع به خصوص زمانی بیشتر جلب توجه می کرد که اشیا و تجهیزات منحصربه فرد و تاریخی در موزه موجود بود و استاندارد نبودن ویترین ها، موجب آسیب رسیدن به اشیای تاریخی شده بود (همچون آنچه در روایت موزه مهندسی برق نصیر خوانده ایم)، یا زمانی که فضای کافی برای نمایش اشیای موزه ای وجود نداشت، و به عنوان مثال نمونه های فسیلی ارزشمند در انباری موزه خاک می خوردند (روایت موزه تاریخ طبیعی دانشگاه زنجان). این در حالی است که ضروری است به منظور آسیب نرسیدن به نمونه ها یا اشیای تاریخی، فضای موزه از جمله نور بنا، ویترین ها و … کاملاً استاندارد باشد، ضمن آنکه ضروری است امنیت کامل موزه نیز به وسیله دوربین های مدار بسته و دیگر تجهیزات امنیتی برقرار گردد.

در پنجمین نشست تخصصی موزه های دانشگاهی همچنین هادی جعفری نژاد، رئیس امور فرهنگ، گردشگری و ورزش سازمان برنامه و بودجه کشور، ذیل سیاست های موزه در سازمان برنامه و بودجه کشور از طرحی میان این سازمان و وزارت علوم ذیل عنوان یاری به احداث مساجد، مرمت بناهای تاریخی و یاری به موزه های دانشگاهی در دانشگاه اطلاع داد و گفت: بنابراین ترتیبی داده شده تا در لایحه بودجه 98 در قالب طرح تملک سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نسبت به تجهیز موزه های دانشگاهی از کانال سازمان برنامه و بودجه کشور اقدام کنیم.

مسئله ای تحت عنوان کمبود پرسنل و آسیب های به کار دریافت فرد غیرمتخصص در موزه

مشکل دیگر در موزه ها کمبود پرسنل و گاهاً به کار دریافت افراد غیرمتخصص شناسایی شد. البته با توجه به آنکه اکثر موزه ها را مسئولان کنونی موزه اداره می کردند و عشق و علاقه بسیار زیادی به کار خود داشتند، خطر چندانی موزه ها را از این بابت تهدید نمی کرد. با این حال می توان گفت که مشکل کمبود پرسنل در موزه های دانشگاهی نیز به نوعی ذیل مسئله کمبود بودجه قرار گرفته است.

در همین حال صدرالدین طاهری، عضو هیأت علمی دانشگاه هنر اصفهان و یکی از اعضای شورای عالی موزه های دانشگاهی در خصوص حضور فرد غیرمتخصص در موزه با خبرنگار خبرنگاران به گفت وگو پرداخت و شرح داد: فرد غیرمتخصص نه می داند که چطور با بنا برخورد کند، نه احتیاجهای مرمتی و حفاظتی اشیا را می شناسد. بعضی از اشیا نمی توانند به طور دائم در معرض دید باشند و باید بخشی از سال را در مخزن ها بگذرانند. همچنین بعضی از اشیا به شرایط محیطی خاصی احتیاج دارند و زمانی که رفت وآمد در محیط زیاد باشد، ارتباط محیط آن ها به هم می خورد. بنابراین بعضی اشیا احتیاجمند نظارت دائم بر آن ها هستند؛ همچون اشیایی که از فضاهای مرطوب یا معادن نمک به دست آمده اند و ضروری است مراقبت از آن ها به نحوی صورت گیرد که روند تخریب مجدداً آغاز نگردد.

وی تأکید کرد: خلاصه کلام آنکه اشیای حاضر در موزه دارای هویت های فرهنگی گوناگون هستند و فرد غیرمتخصص می تواند در طول دوره کاری خود در موزه، به نابودی این اشیا یاری کند. این در حالی است که کارشناس حاضر در موزه باید هویت و پیشینه اشیا را بداند و بین شیء و بازدیدنماینده پل بزند. او همچنین باید زبان شیء را بداند و توان تفسیر معنای پنهان در آن را داشته باشد.

موزه هایی که جنبه هویت بخشی به دانشگاه در آن ها پررنگ تر بود

در این میان بعضی موزه های دانشگاهی از جمله موزه دانشگاه فردوسی مشهد که ذیل مرکز آثار مفاخر و اسناد دانشگاه تعریف شده بود، مرکز اسناد دانشگاه صنعتی شریف و موزه دانشگاه علامه طباطبایی نقش متفاوتی را برای خود تعریف نموده بودند که بیشتر جنبه هویت بخش و افتخارآمیز برای دانشگاه به شمار می آید. این مراکز که بیشتر جمع آوری، حفظ و نگهداری تاریخ و پیشینه دانشگاه و نیز شناسایی و شناساندن نامداران و افتخارآفرینان دانشگاه را هدف قرار داده بودند، به نوعی با نام و نشان بلندآوازه سه دانشگاه فردوسی مشهد، صنعتی شریف و علامه طباطبایی سنخیت داشتند، ضمن آنکه بستر مناسبی برای تحقیق و پژوهش نیز فراهم نموده بودند.

ماهیت موزه های دانشگاه های هنر نیز متفاوت بود؛ از جمله موزه دانشگاه هنر اسلامی تبریز که به نمایش آثار برگزیده دانشجویان در آثارخانه هنرهای اسلامی و شکل دریافت چرخه کارآفرینی در این دانشگاه دست یازیده بود و البته دانشگاه هایی همچون دانشگاه هنر اصفهان و دانشکده علوم انسانی دانشگاه نیشابور که به شدت مستعد تأسیس موزه بودند، اما با توجه به فقدان بودجه تاکنون چنین امکانی برای آن ها فراهم نشده بود.

همکاری مبهم سازمان میراث فرهنگی با موزه های دانشگاهی

موضوعی که در سرانجام این روایت ها تا حدودی مبهم مانده، نسبت سازمان میراث فرهنگی با موزه های دانشگاهی است. در اولین مصاحبه ای که در رابطه با موزه های دانشگاهی تهیه شد، محمد صالحی ویسی، مدیر امور بین الملل دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء بهبهان نگه داری از اشیای به دست آمده از کاوش های باستان شناسی منطقه بهبهان را مسئولیت آور دانست و ضمن اشاره به امضای تفاهم نامه ای با میراث فرهنگی در این زمینه، توضیح داد: میراث هنوز متقاعد نشده اشیا و آثار را به دانشگاه منتقل کند؛ بلکه بیشتر به دنبال آن است که آثاری اعم از کتب و نسخ خطی که در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی موجود است، در اختیار میراث قرار گیرد.

این در حالی است بعضی دیگر از مسئولان موزه های دانشگاهی نیز به امضای تفاهم نامه ها با میراث فرهنگی اشاره نموده اند. همچنین به گفته صدرالدین طاهری، عضو هیأت علمی دانشگاه هنر اصفهان، مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی تهران نیز دیگر در مقطع کارشناسی جذب دانشجو نخواهد داشت و بدین ترتیب دانشگاه دولتی هنر اصفهان متولی آموزش موزه داری در کشور خواهد بود.

3 اتفاق خوب موزه ای دیگر در سال 97

در سال 97 همچنین 3 اتفاق موزه ای دیگر رقم خورد که موجب خرسندی بود؛ نخست آنکه در نیمه تابستان شعبه دوم موزه ملی علوم و فناوری ایران در طبقه بالای کتابفروشی فرهنگان واقع در ضلع جنوب غربی بوستان رازی افتتاح شد و این امید را به وجود آورد که فضاهای بیشتری از سوی شهرداری، به خصوص در مناطق محروم شهر، به موزه علوم و فناوری اختصاص پیدا کند.

مورد دوم پیوستن موزه تاریخ علوم دانشگاه محقق اردبیلی به کمیته بین المللی موزه ها و مجموعه های دانشگاهی (UMAC) در اسفند سال گذشته بود. در حال حاضر هشت موزه تاریخ علوم دانشگاه محقق اردبیلی، موزه های مقدم و نگارستان از دانشگاه تهران، موزه برق دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی و موزه تکنولوژی و تاریخ طبیعی دانشگاه شیراز، موزه ملی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، موزه پزشکی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و موزه تاریخ طبیعی دانشگاه فرهنگیان مشهد عضو یومک هستند. هدف از این کمیته، اشتراک تجربیات بین اعضا در یک بستر دنیای و حمایت از میراث به سرپرستی دانشگاه ها است.

در روزهای آغازین امسال نیز، سیف الله جلیلی، رئیس موزه ملی علوم و فناوری ایران از تشکیل بانک اطلاعاتی موزه های دانشگاهی در فضای وب، به منظور آشنایی افراد با اطلاعات و اشیای این موزه ها اطلاع داد.

در سرانجام می توان گفت 5+1 اتفاق خوبی که در سال گذشته برای موزه های دانشگاهی رقم خورده، بیشتر از جنس توجه اولیه به این نهاد است؛ به عبارتی وعده برای تخصیص بودجه به موزه ها از کانال سازمان برنامه و بودجه کشور می تواند نویدبخش آینده ای روشن برای این نهاد باشد، اما شکی نیست که اجرایی شدن آن در شرایط کنونی کشور با اما و اگرهای مسئولان روبه روست. در شرایط کنونی به نظر می رسد ابتدا باید بر نقش ترویجی موزه های دانشگاهی تأکید گردد و توجه به این نهاد در راستای سیاست درهای باز دانشگاه قرار گیرد.

چنان چه مسئولان دانشگاهی بیش از هر چیز بر حرکت دانشگاه به سمت دانشگاه نسل سوم تأکید دارند، مسئولان موزه های دانشگاهی نیز به درستی ظرفیت این نهاد را برای توسعه پژوهش، کارآفرینی و ترویج علم شناخته اند. این در حالی است که سیاست درهای باز دانشگاه نیز به نوعی در موزه های دانشگاهی محقق شده است؛ اکثر موزه های دانشگاهی درهای خود را به روی بازدید گروهی دانش آموزان گگردده اند و البته تأکید دارند که این موضوع باعث آشنایی پیشین دانش آموزان با دانشگاه و رشته های دانشگاهی نیز هست.

اقداماتی که تاکنون اجرا شده از جمله معین صندلی حقوقی موزه های دانشگاهی، تخصیص بودجه یا تشکیل شورای عالی موزه های دانشگاهی همه و همه نوعی توجه اولیه به این نهاد به شمار می آید، که البته امیدبخش است؛ با این حال انتظار می رود با توجه به نقش مؤثر موزه ها به ویژه موزه های علم یا موزه های دانشگاهی در توسعه علمی و فرهنگی جامعه و توسعه پایدار، توجه بیشتری به توسعه و تقویت آن ها صورت گیرد.

tour-france.ir: تور فرانسه ارزان | تور فرانسه قیمت، تور پاریس، تور پاییز را همراه ما تجربه کنید.

تور کشتی کروز: تور کشتی کروز: سفری هیجان انگیز به اقیانوس ها