گلشیری بعد از راهنمایی، تاثیرگذارترین چهره ادبیات داستانی است - مجله سرگرمی

از میراث هوشنگ گلشیری برای ادبیات ایران بگویید.

او بعد از راهنمایی، تاثیرگذارترین نویسنده ایران بود. با کلاس ها، با جلسات داستان خوانی در تهران و اصفهان. خیلی از داستان نویسان مطرح امروز، از محضر او بهره برده اند و کمتر نویسنده مطرحی را می شناسم که از کلاس ها و روش های گلشیری در داستان نویسی استفاده ننموده باشد.

شاخصه اصلی کار گلشیری که او را از سایر نویسندگان معاصر، متمایز می نماید چیست؟

فرم و در واقع تکنیک منجر به فرم برای او بسیار مهم بود. گلشیری معتقد بود فرم و محتوا دو روی یک سکه هستند. نمی توان فرم را جدا از محتوا گرفت یا محتوا را بدون فرم درک کرد. او از جمله نویسندگانی بود که به تکنیک نوشتن معتقد بود و حاصل آن را فرم می دانست. چگونه گفتن را زمینه تفهیم بهتر محتوای داستان می دانست. معتقدم گلشیری علاوه بر اینکه نویسنده بزرگی بود، در عرصه داستان نویسی معلم بزرگی هم بود.

بر این باورم که جنبه معلمی او حتی بر جنبه نویسندگی اش هم می چربد. بزرگی گلشیری هم مساله ای نیست که با مرگ جسمانی او به انتها برسد. او با ادبیات زیست و فکر نمی کنم روزی بوده باشد که او به ادبیات داستانی فکر ننموده باشد. او داستان را به منزله ابزاری برای اندیشیدن، درک جمعی و مفاهمه در جامعه می دانست و این تصویر ذهنی من از اوست. گلشیری نویسنده ای باسواد و حتی پیش از داستان نویس بودن، محقق بود. او در زمینه هایی که بنای نوشتن داشت، تحقیق می کرد و تا اطلاعاتش کامل نمی شد، دست به نوشتن داستان نمی زد. زمانی که او شازده احتجاب را نوشت و عرضه کرد، روزهای زیادی به کتابخانه ملی می رفت و کمتر متنی درباره فرهنگ ایران در دوره قاجار بود که گلشیری آن را نخوانده باشد و این از احاطه ایشان بر جزئیات زندگی در دوران قاجار، هویدا بود.

کارگاه های داستان خوانی گلشیری از کجا می آمد و سرنوشت آن بعد از گلشیری چه شد؟

سنت جمع خوانی از دوران راهنمایی وجود داشت. گلشیری هم از زمانی که آموزگار بود، کمابیش با ادبیات سر و کار داشت. گلشیری از جمله کسانی بود که در کنار مرحوم نجفی، حقوقی و میرعلایی، جنگ اصفهان را بسط و توسعه داد. چه در آن مقطع و چه بعد از مهاجرت به تهران، جلسات داستان نویسی را پیش می برد. از کار او استقبال می شد و بسیاری از چهره های مطرح داستان نویسی مثل قاضی ربیحاوی، شهریار مندنی پور، محمدرضا صفدری، علی خدایی و... در آن جلسات شرکت داشتند. در روزگاری که ما رشته ای به عنوان ادبیات داستانی نداشتیم، بزرگی کار گلشیری، خود را بیشتر نشان می دهد. جلساتی که گلشیری باب کرد، تدریجا در مناطق مختلف تکثیر شد و جریانی که از راهنمایی شروع شد، به دست گلشیری توسعه یافت و امروز در سطح کشور دیده می گردد.

(ابوتراب خسروی)

بازتاب آثار گلشیری در سطح دنیای چگونه بوده است؟

متاسفانه در تعامل با دنیا، چنانکه حصر مالی هستیم، به لحاظ فرهنگی هم محصور هستیم. در واقع چوب سیاستمداران را می خوریم. از سوی دیگر، مساله مهجور ماندن زبان فارسی است که کمتر به آن بها داده می گردد. در نهایت هم کم کاری عناصر فرهنگی ما در نقاط مختلف دنیاست؛ کسانی که فارسی و زبان مقصد را خوب می دانند اما در معرفی این آثار به دنیایان، مساعدت نمی نمایند. به عنوان مثال، اخیرا گروهی در ایتالیا با بعضی کارهای من روبرو شده و حیرت نموده بودند که مگر ممکن است در ادبیات فارسی چنین داستان هایی داریم؟! در واقع از کوشش داستان نویسان ایرانی بی اطلاع هستند.

به گلشیری در کسوت روزنامه نگار هم اشاره ای داشته باشید.

گلشیری را نمی توانیم ژورنالیست بدانیم. گر چه جزو ارکان جنگ اصفهان بود و بعدها در تهران هم مجله مفید را بی آنکه نامی از خود بگذارد مدیریت می کرد. ده شماره از این نشریه منتشر شد که مقالات و داستان هایی که در آن و بعدتر نشریه کارنامه منتشر شد جزو منابع ارزنده ادبیات معاصر ماست. اما معتقد نیستم که او کار ژورنالیسیتی را به معنای مصطلحی که می شناسیم انجام داده باشد.

در انتها اگر فکر می کنید نکته ای درباره او مغفول مانده، اضافه بفرمایید.

گلشیری پیش از انقلاب، معلم بود و بعد از سوابق بازداشت، به نوعی از این کار کنار گذاشته شد. بعد از آن به تهران آمد و در دانشکده هنرهای زیبا، تئاتر را به صورت حق التدریس کار کرد اما او را از آنجا هم کنار گذاشتند و زندگی برایش سخت شد. در آن مقطع، بار مادی زندگی را همسرش به دوش می کشید اما خودش هم بی کار نمی نشست و در خانه کارهایی می کرد که البته در حد او نبود. شأن گلشیری بسیار بالاتر از این ها بود. او شایسته کرسی استادی دانشگاه بود اما متاسفانه این اتفاق بعد از انقلاب هم رقم نخورد. او کلاس های داستان نویسی را مقاطعی حتی در خانه اش پیش می برد تا اینکه بعد از ترجمه بعضی آثارش در اروپا به ویژه زبان آلمانی، به درآمدی رسید و زندگی اش کمی سامان یافت. ولی در نهایت می توان گفت شکل زندگی گلشیری، شکل تلخ زندگی نویسنده در روزگار ما بود و هست. اینکه ادبیات، زمینه حرفه ای نیست و نویسنده نمی تواند کار حرفه ای صورت دهد. برنامه هایی مثل هویت که در تلویزیون ساخته می گردد سعی دارد چهره هایی مثل گلشیری را بکوبد، متهم به جاسوس بودن و مواردی از این دست کند و این کار حاصلی ندارد جز تضعیف فرآیند نگارش و خوانش کتاب. در واقع تا زمانی که نویسنده در جامعه متهم قلمداد گردد، تیراژ کتاب تغییر نمی نماید و ادبیات حرفه ای رونق نمی یابد. امیدوار و آرزومندیم امکانی فراهم گردد که شاهد پیدایش ادبیات حرفه ای در ایران باشیم که سیستم فعلی تعلیم و تربیت ما فاقد چنین ظرفیتی است.

گروه ساختمانی آبان: گروه ساختمانی آبان: بازسازی ساختمان و تعمیرات جزئی و کلی و طراحی ویلا و فضای سبز و روف گاردن، طراحی الاچیق، فروش درب های ضد سرقت را از ما بخواهید.