چرا اجرای سهام عدالت در روسیه پیروز شد؟

به گزارش مجله سرگرمی، مهم ترین دلایل اجرای پیروز طرح مشابه سهام عدالت در روسیه نبود دولت در لایه های واسط مدیریتی و ایجاد بلوک های مدیریتی به وسیله قابل خرید و فروش بودن سهام است که باید در ساماندهی سهام عدالت، مد نظر نمایندگان مجلس قرار گیرد.

چرا اجرای سهام عدالت در روسیه پیروز شد؟

گروه اقتصادی خبرنگاران، در تابستان 1992 و بعد از فروپاشی شوروی، برنامه واگذاری بنگاه های دولتی از طریق توزیع کوپن سهام، با هدف تسهیل در فرآیند خصوصی سازی در روسیه شکل گرفت. بر اساس دستورالعمل برنامه توزیع کوپن سهام، بین 5 تا 6 هزار بنگاه عظیم دولتی (بنگاه هایی با بیش از 1000 نفر پرسنل و یا دارایی ثابت بیش از 50 میلیون روبل)، مجبور به شرکت در برنامه خصوصی سازی شدند.

در این برنامه، برای همه 150 میلیون شهروند روسی، کوپن سهام صادر شد. هر شهروند می توانست با پرداخت 25 روبل (حدودا معادل 5 سنت آمریکا)، یک برگ کوپن سهام دریافت کند. دارندگان کوپن های سهام در روسیه، با 3 جهت روبرو بودند:

می توانستند به صورت مستقیم، سهام بنگاه های عرضه شده را خریداری نمایند. این فرآیند در بستر مزایده انجام می شد.

می توانستد به صورت غیر مستقیم و از طریق صندوق های سرمایه گذاری که توسط بخش خصوصی تشکیل شده بود، سهام دار شوند. از این طریق، ریسک سرمایه گذاری تا حدی کاهش پیدا می کرد. مشابه روش اول، این فرآیند نیز در بستر مزایده انجام می شد.

می توانستند کوپن های خود را در بازار های ثانویه، تبدیل به پول نقد نمایند.

تشکیل صندوق های سرمایه گذاری

دولت روسیه همانند کشور چک، به دلیل جلوگیری از خرد شدن مالکیت به واسطه توزیع کوپن سهام، زمینه لازم برای ایجاد صندوق های سرمایه گذاری توسط بخش خصوصی را فراهم کرد. مهم ترین وظایف این صندوق ها عبارت بود از:

کاهش خطرات ناشی از نوسانات قیمت سهام، از طریق ایجاد یک سبد متنوعی از سهام برای مردم

نظارت بر شرکت های زیر مجموعه و یاری به تجدید ساختار آن ها

هم چنین روسیه با درس دریافت از تجربه چک در خصوص ناهماهنگی صندوق های سرمایه گذاری، مقرراتی را تصویب کرد تا مانع سوء استفاده صندوق های مزبور گردد. در این مقررات، مواردی هم چون شکل و ماهیت صندوق، شرایط صدور مجوز، ارتباط بین صندوق ها و مدیران آن ها، محدودیت هایی در ترکیب سبد سهام سرمایه گذاری صندوق ها، شیوه های ارزیابی، الزامات گزارش دهی و حقوق سهام داران لحاظ شد. بر اساس مقررات فوق، بنگاه های دولتی صراحتا از تأسیس صندوق های سرمایه گذاری منع شدند.

چالش های صندوق های سرمایه گذاری

همان طور که ذکر شد، صندوق های سرمایه گذاری، با هدف جلوگیری از توزیع گسترده سهام ایجاد شدند. اما اداره صندوق های مذکور، با چالش هایی روبه رو بود. مهم ترین آنان عبارتند از:

نداشتن توان اقتصادی لازم برای تجدید ساختار، به دلیل محدودیت های خریدوفروش سهام.

از آنجائیکه سرمایه گذاری در صندوق های مزبور، به صورت نقدی نبود و مردم در ازاء کوپن، سهام دار می شدند، سرمایه ای از طرف مردم وارد صندوق ها نمی شد. از سوی دیگر، اجازه فروش نقدی سهام و انتشار اوراق قرضه (جهت جلوگیری از سفته بازی) به این صندوق ها داده نشد. در نتیجه سرمایه لازم برای تجدید ساختار وارد صندوق ها نمی شد.

ناتوانی در تجدید ساختار شرکت، به دلیل نداشتن سهام مدیریتی.

دولت روسیه (مشابه چک)، به دلیل جلوگیری از ایجاد انحصار در مدیریت یک شرکت توسط یک صندوق خاص، قانون محدودیت حدبیشتر 25 درصدی سهام را برای هر صندوق در یک شرکت وضع کرد. این محدودیت، امکان بازسازی و تجدید ساختار شرکت ها را از صندوق های سرمایه گذاری گرفته بود. هم چنین باتوجه به این که قبل از اعلام مزایده عمومی، یک مزایده محدود بین کارکنان و مدیران داخلی شرکت انجام می شد و بخش قابل توجهی از سهام مدیریتی شرکت به دست کارکنان و مدیران می رسید، عملا بلوک مدیریتی قابل توجهی نصیب صندوق ها نمی شد. تا آنجاکه به طور متوسط، 5.7 درصد سهام شرکت ها نصیب صندوق ها شد. در نتیجه صندوق ها ابزار مدیریتی لازم برای تجدید ساختار شرکت را در اختیار نداشتند.

مزایای قابل خریدوفروش بودن سهام

یکی از مهم ترین تفاوت های برنامه توزیع کوپن سهام در روسیه در قیاس با چک (به عنوان اولین کشوری که برنامه توزیع کوپن سهام را اجرا کرد)، قابل خریدوفروش بودن سهام بود. مهم ترین مزایای مجاز بودن خریدوفروش کوپن سهام توسط شهروندان روسی، عبارت بود از:

قابل معامله بودن کوپن های سهام، به مشارکت نمایندگان و به ویژه افراد کم درآمد اجازه داد کوپن های سهام خود را بفروشند و با کسب درآمد، سطح رفاه خود را ارتقاء دهند.

قابل معامله بودن کوپن های سهام، این فرصت را فراهم کرد تا دارندگان سرمایه، بتوانند با خرید و تجمیع کوپن های عرضه شده در بازار ثانویه، دارای یک بلوک مدیریتی سهام شوند. با این کار، ابزار لازم برای اعمال کنترل و نظارت بیش تر، برای افزایش بهره وری و تجدید ساختار بنگاه ها به وجود آمد.

قابل معامله بودن کوپن های سهام و امکان ورود صاحبان سرمایه به مدیریت شرکت ها، شرایطی را برای صندوق ها به وجود آورد که آن ها را مجبور به رقابت با صاحبان سرمایه کرد. این امر باعث شد بر خلاف جمهوری چک، پویایی لازم در بدنه مدیریتی صندوق ها ایجاد گردد.

تأثیر خصوصی سازی به روش توزیع کوپن سهام بر عملکرد شرکت های واگذار شده در روسیه

در مطالعه ای که در سال 1997 توسط جان ارل و ساول استرن [1]پیرامون شرایط شرکت های خصوصی شده از طریق توزیع کوپن سهام انجام شد، نتایج زیر به دست آمد:

تغییر در مالکیت، بر کارایی بنگاه ها تأثیر مستقیم داشته است. به عبارت دیگر، وقتی که ساختار مالکیت شرکت های دولتی تغییر می نماید، کارایی آن ها نیز افزایش می یابد. بدین منظور، شرکت های خصوصی شده در روسیه، به 3 گروه شرکت های تحت مالکیت کارگران، مدیران و افراد خارج از شرکت تقسیم شده اند. نتایج مدل سازی مطالعه مزبور نشان می دهد که در شرکت های با مالکیت کارگری، تغییرات ساختاری حداقل بوده است، لذا تاثیر تغییر در مالکیت بر کارایی آن ها پایین است. ولی در شرکت های با مالکیت بیرونی (سهام داران خارج از شرکت) و شرکت های با مالکیت مدیریتی (که عمده سهام داران را مدیران شرکت تشکیل می دهند)، تغییرات ساختاری بسیار مشهود است و لذا تاثیر تغییر در مالکیت بر کارایی آن ها قابل ملاحظه است. از آنجائیکه سهم قابل توجهی از مالکیت بیرونی، مربوط به خصوصی سازی از طریق کوپن سهام است، می توان نتیجه گرفت که خصوصی سازی به روش کوپن سهام در روسیه توانسته است بهره وری شرکت ها را افزایش دهد.

مهم ترین دلایل موفقیت طرح توزیع سهام در روسیه

مهم ترین دلایل موفقیت آمیز بودن طرح خصوصی سازی کوپنی در روسیه عبارتند از:

نبود دولت در مدیریت لایه های واسط سهام.

همان طور که ذکر شد، بر اساس مقررات دولت روسیه، بنگاه های دولتی صراحتا از تأسیس صندوق های سرمایه گذاری منع شدند. هم چنین صندوق های سرمایه گذاری روسی بر خلاف صندوق های سرمایه گذاری جمهوری چک، هیچ ارتباطی با بانک های دولتی نداشتند و رابطه اقتصادی بین صندوق ها و بانک ها در روسیه، تقریبا قطع بود. با این سازوکار های پیش بینی شده، عملا جهت های ورود بخش دولتی به مدیریت دارایی های مردم قطع و زمینه لازم برای ورود بخش خصوصی به مدیریت دارایی های واگذار شده فراهم شد.

ایجاد بلوک های مدیریتی، از طریق قابل خریدوفروش بودن سهام

قابل معامله بودن کوپن های سهام، این فرصت را فراهم کرد تا دارندگان سرمایه، بتوانند با خرید و تجمیع کوپن های عرضه شده در بازار ثانویه، دارای یک بلوک مدیریتی سهام شوند. با این کار، ابزار لازم برای اعمال کنترل و نظارت بیش تر، برای افزایش بهره وری و تجدید ساختار بنگاه ها به وجود آمد.

پیشنهاد مطلوب برای سامان دهی سهام عدالت

با توجه به حجم بالای سبد دارایی های سهام عدالت (بخشی از سهام 49 شرکت به ارزش 300 هزار میلیارد تومان)، مهم ترین نکته ای که باید در آزادسازی سهام عدالت مدنظر قرار گیرد، ارتقای بهره وری در مدیریت شرکت های سرمایه پذیر و جلوگیری از تکرار تجربه ناموفق سالیان گذشته مدیریت دارایی های سهام عدالت است.

در حال حاضر، دو جهت برای آزاد سازی سهام عدالت مطرح است:

اختیار فروش سهام عدالت به مردم داده نگردد

اختیار فروش سهام عدالت به مردم داده گردد.

انتخاب جهت اول، مستلزم ایجاد یک لایه واسط مدیریتی غیر ذی نفع و نظارت و مدیریت دولت بر شرکت های سرمایه پذیر سهام عدالت است. مدل مذکور نه تنها تضمینی برای ارتقای عملکرد شرکت ها ندارد، بلکه باعث می گردد نقش دولت در مدیریت این شرکت ها افزایش پیدا کند (آنالیز ها نشان می دهد که در بیشتر شرکت های زیر مجموعه سهام عدالت، نماینده دولت به عنوان یکی از سهام داران عمده در کنار نماینده سهام عدالت، عضوی از هیئت مدیره شرکت سرمایه پذیر است). این جهت، نوعی بازگشت به عقب تلقی می گردد. زیرا زمینه کاهش کارایی این شرکت ها و هم چنین امکان بروز انواع فساد و رانت های دولتی را در صدر مدیریت شرکت های سهام عدالت پدید می آورد که درنتیجه آن، ثروت مردم رو به زوال می رود.

برخلاف مدل فوق و منطبق بر جهت دوم، پیشنهاد می گردد تا پس از اطلاع رسانی کامل نسبت به عملکرد شرکت های سهام عدالت و هم چنین بورسی شدن شرکت های غیربورسی سهام عدالت، اختیار فروش سهام به مردم داده گردد. در نتیجه این فرآیند، دستاورد های زیر حاصل می گردد:

توسعه فرهنگ سهام داری و حفظ دارایی های مولد در بین مردم، از طریق خریدوفروش سهام عدالت

بهبود عملکرد اقتصادی بنگاه ها، با ورود بخش خصوصی به مدیریت بنگاه های سهام عدالت، در بستر خریدوفروش بلوکی سهام عدالت

منبع: عیارآنلاین

مراجع:

Earle,John S. ; Post-Privatization Ownership Structure and Productivity in Russian Industrial Enterprises ; Stockholm School of Economics Central European University; First draft 1997

Kaufmann,Daniel; Siegelbaum Paul; Privatization and Corruption in Transition Economies; Journal of International Affairs, Vol. 50, No. 2 ; Columbia University.

Bennett, John and others; Privatization Methods and Economic Growth; Department of Economics and Finance, Brunel University; 2004

Kennet ,David ; A New View of Comparative Economics ; Thomson Learning.1999

کابلی زاده، احمد؛ خصوصی سازی مردمی کارایی همراه با عدالت؛ مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی؛ تابستان1385

[1]John F. Earle & Saul Estrin

banima.ir: قدرت گرفته از سیستم مدیریت محتوای بانیما

namasho.com: نماشو: آگهی رایگان، رپورتاژ خبری، طراحی سایت، سئو و بهینه سازی وبسایت

منبع: خبرگزاری دانشجو
انتشار: 17 اردیبهشت 1401 بروزرسانی: 17 اردیبهشت 1401 گردآورنده: kurdeblog.ir شناسه مطلب: 88254

به "چرا اجرای سهام عدالت در روسیه پیروز شد؟" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "چرا اجرای سهام عدالت در روسیه پیروز شد؟"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید