همه چیز درباره ساعت بیولوژیک بدن - مجله سرگرمی

ساعت زیستی چیست؟

ساعت زیستی یا ساعت بیولوژیک بدن یکی از جالب ترین و عجیب ترین یافته های بدست آمده طی قرن اخیر است.

ساعت زیستی که به نام ریتم زیستی یا ریتم circadian نیز معروف است به علت تغییر در مواد شیمیایی وعملکرد های سیستم عصبی بوجود می آید و به مانند یک ساعت مرکزی عملکرد دیگر اعضای بدن را هماهنگ می نماید.

ساعت زیستی بدن از هزاران سلول عصبی ساخته شده است و در هیپوتالاموس مغز قرار گرفته است. ریتم زیستی در واقع به همگام سازی عملنمودها و فعالیت های بدن یاری نموده و پاسخ بدن به نور و تاریکی را تنظیم می نماید.

علاوه بر آن، این ساعت در تنظیم فعالیت هایی مانند برنامه خواب، اشتها، دمای بدن، سطح هورمون، هوشیاری، عملکرد روزانه و فشار خون دخالت دارد.

عوامل و تحریکات خارجی می توانند بر ریتم های زیستی تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، قرار گرفتن در معرض نور خورشید، داروها و مصرف کافئین می تواند بر روی برنامه خواب فرد تأثیر بگذارد. چهار ریتم زیستی وجود دارد.

ساعت زیستی حتی زمانی که کاری انجام نمی دهیم و یا توجهی به ساعت نداریم، باز هم بدنمان بر اساس ساعت خود کار می نماید.

سیستم ساعت زیستی، ریتم بدن ما در شبانه روز را کنترل می نماید. به این ترتیب سیستم ساعت زیستی چرخه ای تقریباً 24 ساعته است که تغییرات جسمی، روانی و رفتاری در آن یافت می گردد. برای بسیاری از عملنمودها و فعالیت های فیزیولوژیکی ما مانند دمای بدن، هوشیاری، سطوح انتقال دهنده های عصبی و غیره ریتم روزانه وجود دارد.

سیستم ساعت زیستی تنها مختص انسان نیست و در بیشتر موجودات زنده از انسان گرفته بلکه در مگس های میوه، گیاهان و حتی میکروب های کوچک هم وجود دارد. سیستم ساعت زیستی الگوی خواب ما را معین می نماید و به خستگی زیاد و تغییرات ناشی از پروازهای طولانی ربط دارد.

هنگامی که با هواپیما از چند منطقه جغرافیایی عبور می کنیم ساعت بدنمان از ساعت مچی مان انحراف پیدا می نماید. از دست دادن و یا به دست آوردن زمان در طول مسافرت هوایی می تواند به بدنمان حس گیجی بدهد، به خصوص اگر انتظار نور روز را داشته باشد در حالی که هوا تاریک است و یا برعکس. در نهایت بدنمان قادر به تنظیم ریتم شبانه روزی خود با محیط نو است.

اما سفر بازگشت دوباره آن را مختل می نماید و به تنظیم مجدد احتیاج است. حتی اگر در یک غار تاریک زندگی کنیم و ندانیم چه زمانی از شبانه روز است، باز هم این چرخه تقریباً 24 ساعته وجود دارد. ساعت زیستی مانند ساعت عادی از چرخ دنده تشکیل نشده، بلکه از گروه هایی از مولکول های در حال تعامل در داخل سلول های سراسر بدن تشکیل شده. یک ساعت فرمانده هم همه چیز را هماهنگ نگه می دارد. در مهره داران، از جمله انسان ها، این ساعت در مغز واقع شده است. 1

ارتباط ساعت زیستی بدن با بیماری های مختلف

جالب است بدانیم که تغییر در ریتم زیستی بدن با ایجاد یا تغییر شدت بیماری های زیادی در انسان مرتبط است.

به عنوان مثال خطر سکته قلبی یا سکته مغزی در هنگام صبح بیشتر است. علت این امر، انقباض عروق سیستمی بدن و بعلاوه عروق خون رسان به عضله قلبی و مغز می باشد و درست به همین علت افزایش حملات فشارخون در افرادی که بیماری پرفشاری خون یا بیماری قلبی دارند در نزدیک صبح با احتمال بیشتری اتفاق می افتد.

در حقیقت ساعت زیستی بدن بر عواملی همانند سطح هورمون های مرتبط با استرس، ضربان قلب یا فعالیت سیستم عصبی خودمختار تاثیر مستقیم دارد.

بعلاوه ریتم زیستی بدن به طور هوشمندانه ای با ایجاد علائم بخصوصی می تواند پزشک را درتشخیص بیماری های عفونی هدایت کند.

به عنوان نمونه، تب ناشی از عفونت باکتریایی در عصر و تب ناشی از عفونت ویروسی (مثل سرماخوردگی) صبح ها به اوج می رسد.

ترشحات بینی در هنگام سرماخوردگی صبح ها بیشتر و در طول روز کاهش می یابد.

بعلاوه برای بیشتر افراد مبتلا به آسم، بروز علائم حمله بیماری مانند تنگی نفس و سرفه در شب شدید تر از روز است.

آلرژی های فصلی، عطسه کردن، گرفتگی بینی و خارش چشم صبح ها شایع تر است.

اختلال در ریتم زیستی باعث بروز چه مشکلاتی می گردد؟

اختلالات خواب

اختلالات در ریتم های طبیعی بدن می تواند به خواب طبیعی آسیب زده و باعث مشکلاتی از جمله بی خوابی گردد.

Jet lag

یا اختلال در ریتم شبانه روزی هنگام مسافرت های هوایی طولانی مدت در عرض های جغرافیایی.

اختلالات خلقی

عدم قرار گرفتن در معرض نور خورشید می تواند منجر به شرایطی مانند افسردگی، اختلال دو قطبی و اختلال عاطفی فصلی گردد.

اختلالات کار شیفتی

وقتی فرد خارج از شیفت کاری معمولی کار می نماید باعث ایجاد تغییر در ریتم های شبانه روزی می گردد.

علامت های اختلال در ساعت زیستی بدن چیست؟

اختلالات ریتم بیولوژیکی می تواند بر سلامتی و احساس خوب فرد تأثیر بگذارد. بعضی از اثرات عبارتند از: اضطراب، خواب آلودگی روزانه، افسردگی، عملکرد پایین تر در محل کار و عدم هوشیاری ذهنی. اختلال در ساعت زیستی بدن ارتباط تنگاتنگی با ابتلا به بیماری و افزایش خطر ابتلا به دیابت و چاقی دارد.

بعضی از بزرگترین خطا های انسانی دنیا مانند فاجعه چرنوبیل طی کار در شیفت شب رخ داده است و بعلاوه بیشتر تصادفات رانندگی قبل از طلوع آفتاب رخ می دهد. 2

چگونه اختلالات ریتم بیولوژیکی درمان می گردد؟

درمان اختلالات ریتم زیستی بستگی به نوع مشکل ایجاد شده برای فرد دارد و می تواند شامل رعایت بهداشت خواب یا دوره هایی از مصرف دارو باشد.

به عنوان مثال علائم اختلال مسافرت هوایی یا jet lag معمولاً موقتی است و احتیاجی به درمان پزشکی ندارد ولی در مواردی مثل اختلالات خلقی ممکن است تغییر در شیوه زندگی یا دارو درمانی یاری نماینده کند.

در خصوص علائم جدی تر مانند خستگی، کاهش تمرکز ذهنی یا افسردگی مشورت با پزشک ضروری است. پزشک ممکن است با تجویز دارو و یا ارائه پیشنهاد در خصوص تغییر شیوه زندگی یاری کند.

چند توصیه برای یک خواب بهتر

ریتم زیستی بدن با رعایت کردن الگوی مناسب و استاندارد خواب می تواند عملکرد خود را بهبود ببخشد.

برای این منظور چند توصیه ارائه شده است:

از مصرف موادی مانند کافئین، الکل و نیکوتین و نوشیدنی های بسیار سرد قبل از خواب اجتناب کنید.

یک برنامه منظم خواب داشته باشید.

در ساعات روز پیاده روی کنید.

در طی روز یک چرت کوتاه 10 تا 15 دقیقه ای داشته باشید.

در طول روز چراغ های بیشتری را در خانه خود روشن کنید. برعکس، با خاموش کردن چراغ ها در شب می توانید به خواب یاری کنید.

مهم است به یاد داشته باشید که ریتم های زیستی برای محافظت از شما عمل می نمایند و باعث می شوند شخص در صبح و اوایل عصر بیشترین بازدهی از کار خود را داشته باشد. هنگامی که ریتم های بیولوژیکی هماهنگ هستند، بیشترین کارایی و احساس خوب را در زندگی روزانه خواهید داشت. 3

پی نوشت:

1.www.beytoote.com

2.www.seebmagazine.com

3.www.gilsadad.ir

cruisero.ir: کشتی کروز: سفری لوکس و در عین حال مقرون به صرفه به اقیانوس ها

منبع: راسخون