فارسی زبان ها دنیا را می چشند، انگلیسی ها آن را می بینند! - مجله سرگرمی

فرادید| توصیف کدامیک برای شما آسان تر است: توصیف رنگ علف یا بوی آن؟ پاسخ این سوال ممکن است بستگی به مکان جغرافیایی ای داشته باشد که در آن رشد نموده اید-و به طور خاص، بستگی به زبانی که در آن بزرگ شده اید.

بسیار شنیده اید که می گویند، یکی از ویژگی های انسان ، دیداری بودن اوست. اگر زبان مادری تان انگلیسی باشد، بی، چون و چرا با این جمله موافقت می کنید. هرچه باشد، در زبان انگلیسی دایره واژگانی برای توصیف رنگ ها و اشکال هندسی بسیار غنی است، در حالی که فقط چند کلمه برای توصیف بو ها وجود دارد.

اما جالب است بدانید، نتیجه تحقیقی که اخیرا در سطح دنیای اجرا شده است، نشان می دهد، اینکه ما دنیا را با دیدن، شنیدن، بوییدن، چشیدن یا لمس کردن تجربه کنیم، کاملا بستگی به فرهنگی دارد که در آن رشد نموده ایم و این ترجیحات حسی هستند که در زبانی که به آن صحبت می کنیم بازتاب می یابند.

این پژوهش توسط 26 محقق و با مشارکت صحبت نمایندگان به 20 زبان مختلف، از دور افتاده ترین روستا ها تا مدر ترین مناطق شهری، در اروپا، آمریکای شمالی و جنوبی، آفریقا، آسیا و استرالیا انجام گرفت.

از مشارکت نمایندگان خواسته شد که محرک های حسی، به طور مثال رنگ کاغذ رنگی، مزه محلول آب و شکر، یا بوی یک کارت معطر را توصیف نمایند.

نتایج این پژوهش نشان داد که سبک زندگی، محیط و حتی شکل خانه های ما همه می توانند در چگونگی درک از چیز ها و همینطور آسانی و سختی بیان این ادراکات در غالب واژه ها تاثیر بگذارند.

آصفه مجید، استاد زبان، ارتباطات و فرهنگ در دانشگاه یورک که راهنمایی این پژوهش را بر عهده داشته است می گوید: ما اغلب فکر می کنیم که زبان اطلاعات مستقیمی از دنیا به ما می دهد. شما می توانید بازتاب این شیوه تفکر نسبت به زبان را در علوم مدرن مشاهده کنید. بطور مثال، اغلب کتاب های درسی انسان را موجودی دیداری توصیف می نمایند.

این استدلال تا حدی به مغز و بخش هایی که مسئول حس بینایی هستند مربوط می گردد. به طور مثال، حس بینایی بخش های بیشتری از مغز انسان را نسبت به حس بویایی تشکیل می دهد. یکی دیگر از شواهدی که برای اثبات این ادعا که انسان موجودی دیداری است، آورده می گردد، زبانی افراد و واژگان موجود در آن است.

مردم اغلب اینطور استدلال می نمایند که نگاه کن، تعداد کلماتی که برای دیدن در فلان زبان وجود دارد، بسیار بیشتر از واژگانی است که برای بوییدن وجود دارد. یا استدلال می نمایند که ما اغلب برای اینکه بتوانیم بوی چیز ها را در غالب واژگان توصیف کنیم، با مشکل روبرو می شویم، چون زبانمان فاقد واژه مورد نظر است.

اما آصفه می گوید که بعضی جوامع صدا-محور و بعضی بو-محور هستند. یا به زبان ساده تر، بعضی جوامع حس بینایی و بعضی حس چشایی قوی تری را در طول زمان و به دلایل مختلف به دست آورده اند و برای همین در یک زبان واژه های بیشتری برای دیدن، و در زبان دیگر واژه های بیشتری برای چشیدن یا بوییدن وجود دارد.

تحقیق خود او که به طور خاص بروی یک جامعه مالایی که شکارگر-گردآورنده بوده اند، اجرا شده است، نشان می دهد که تنوع و دقت واژگانی ای که افراد این جامعه برای توصیف بو دارند، معادل دقت و تنوع واژگانی ایست که انگلیسی زبان ها برای توصیف رنگ ها دارند.

این تحقیق گستره ای از زبان ها، شامل زبان هایی که فقط توسط 100 نفر صحبت می شدند و زبان هایی که میلیارد ها نفر به آن صحبت می کردند، را شامل می گردد. در مجموع 313 نفر مورد آزمایش قرار گرفتند.

محققان، مشارکت نمایندگان را در معرض محرک های مختلف قرار دادند و سپس شاخصی با عنوان codability را در میان صحبت نمایندگان به یک زبان معین اندازه گیری کردند.

این شاخص نشان می دهد تا چه اندازه اعضای یک گروه معین، با توصیفی که سایر اعضا از یک محرک می نمایند، توافق دارند.

هرچه میزان این شاخص بالاتر باشد، به این معنی است که افراد گروه نسبت به یک حس معین توافق بالاتری دارند.

به طور مثال وقتی همه درباره یک رنگ معین، از یک واژه استفاده می نمایند، یعنی توافق افراد جامعه نسبت به حس بینایی بسیار بالاست که نشان می دهد، حس بینایی در این جامعه قوی است. پایین بودن این شاخص به این معنی است که گروه یا در زبان خود واژه ای برای توصیف یک محرک حسی ندارند یا نمی توانند آن محرک را تشخیص دهند.

نتایج این پژوهش نشان داد که انگلیسی زبان ها در توصیف اشکال و رنگ ها در غالب واژگان بهتر بودند. به طور مثال همه توافق داشتند که یک شکل، مثلت است، یا رنگش سبز است.

در نقطه مقابل، صحبت نمایندگان به زبان های فارسی و لائو در بیان مزه ها در غالب واژگان پیروز تر بودند. وقتی از مشارکت نمایندگان فارسی زبان خواسته شد که آب تلخ مزه bitter را توصیف نمایند، همگی از واژه تلخ برای توصیفش استفاده کردند.

این موضوع درباره انگلیسی زبان ها صدق نمی کرد.

مجید می گوید: وقتی به انگلیسی زبان ها همان آب تلخ مزه داده شد، هر کدام یک واژه یا حتی عبارت متفاوت یا متناقض را برای توصیفش استفاده کردند؛ از تلخ گرفته تا شور، ترش، بد نیست، ساده است، مزه موم می دهد، جنبه درمانی دارد، طعم نعنا می دهد و...

او می گوید انگلیسی زبان ها بار ها در خصوص مزه ها مورد آزمایش قرار گرفتند و هر بار عدم توانایی تفکیک مزه و توصیف آن در آن ها مشاهده شد.

آن ها مزه تلخ را شور، یا ترش توصیف می کردند، مزه ترش را تلخ توصیف می کردند، شوری را با ترشی توصیف می کردند؛ و این نشان می دهد حتی زمانی که در یک زبان واژه ای برای توصیف یک مزه وجود دارد، باز هم مغز افراد قادر نیست که واژه درست را به مزه درست ربط دهد.

مجید می گوید، جالب آن بود که صحبت نمایندگان به زبان های فارسی، لائوسی و کانتونی (چینی) که بالاترین امتیاز ها را برای توصیف مزه ها کسب کردند، همگی پیشینه ای غنی در پخت غذا های پیچیده و کشت محصولاتی با تنوع مزه ها، حتی مزه تلخ، دارند.

بقیه مشارکت نمایندگان نیز هیچ واژه ای برای توصیف یک محرک خاص حسی در زبان هایشان نداشتند. بومیان شکارگر-گردآورنده استرالیایی که به زبان Umpila صحبت می نمایند، فقط برای توصیف سیاه، سفید و قرمز واژه دارند. در عوض برای اعضای این جامعه توصیف بو ها راحت تر بود.

پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که اعضای قبال شکارگر-گردآورنده در سراسر دنیا به حس بویایی گرایش بیشتری دارند تا حس بینایی، یا به عبارتی حس بویایی در آن ها بیشتر تقویت شده تا حس بینایی، و این به این علت است که آن ها مجبور بوده اند در جنگل های معطر به دنبال شکار باشند که حس بویایی را بیشتر طلب می کرد.

تنوع حسی حتی در خصوص زبان اشاره هم صدق می کرد. صحبت نمایندگان به زبان Kata Kolok- یک زبان اشاره که توسط 1200 نفر در بالی صحبت می گردد- به اندازه بومیان استرالیایی در توصیف رنگ ها به زحمت می افتادند.

اما صحبت نمایندگان به زبان های اشاره آمریکایی و بریتانیایی مسئله ای با توصیف رنگ ها نداشتند و به اندازه افرادی که به زبان انگلیسی صحبت می نمایند، در توصیف رنگ ها مهارت داشتند.

بر اساس این پژوهش عوامل فرهنگی از هنر تا معماری نقش مهمی در پاسخ های مشارکت نمایندگان ایفا می کردند. افراد از جوامعی که به صورت سنتی به فراوری سفال های طراحی شده اشتغال داشتند، در توصیف اشکال تبحر بیشتری داشتند.

آن هایی که در خانه های زاویه دار زندگی می کردند نسبت به افرادی که در خانه های دایره ای تر زندگی می کردند، در تشخیص اشکال پیروز تر بودند؛ و برای افرادی که در جوامعی که به طور سنتی موسیقی در آن نقش مهمی ایفا می نموده است، زندگی می کردند- حتی اگر خودشان موسیقی دان نبودند-توصیف صداها آسان تر بود.

مجید می گوید: جوامعی که دارای موسیقیدان بوده اند، درباره صدا ها بیشتر صحبت نموده اند و برای همین سایر افراد هم راحت تر می توانند درباره صدا ها و تفاوت هایشان صحبت نمایند.

برای ساکنان جوامع شهری که بیشتر اوقاتشان در مقابل صفحات بی بو و ساکت تلویزیون می گذرد، توصیف صد اهای طبیعت سخت است، اما آن هایی که عمرشان در میان درختانی با عطر ها و بوها، و صدا های موسیقایی طبیعت گذشته است، توصیف این محرک ها آسان است.

زیرا به طور مثال زبان بومیان استرالیایی که در معرض انقراض واقع شده است، و هر روز تعداد کمتری از افراد به آن صحبت می نمایند، دارای غنای واژگانی برای توصیف بوهاست در حالی که زبان انگلیسی که میلیاردها نفر صحبت نماینده دارد، در توصیف بو ها الکن است؛ که از جهاتی فزونی زبان بومیان استرالیایی را در برابر زبان انگلیسی نشان می دهد.

منبع: BBC

مترجم فرادید: عاطفه رضوان نیا