ریچارد فولتز: این شانس را نداشتم که در ایران به جهان بیایم - مجله سرگرمی

در ابتدای مراسم علی دهباشی ضمن خوشامدگویی به میهمانان این نشست، درباره این ایرانشناس کانادایی گفت: پروفسور فولتز در مطالعات خودش نگاه تازه ای به مسأله تاریخ ایران از منظر ایران شناسی گشوده است. نگاهی که با زندگی تاریخی مردم ایران از منظر روایت مردم و آنچه که ساختار درونی مردم ایران از جهات هنر، ادبیات و اساطیر است.

وی اضافه نمود: فولتز حدود سی و پنج سال قبل با زبان فارسی آشنا شد و این علاقه، او را به ایرانشناسی کشاند. تفاوت عمده پروفسور فولتز با دیگر ایرانشناسان مطالعات بی طرفانه و علمی او از تاریخ و دین و ادبیات است. او در دو کتاب دیگرش گذار معنویت از ایران زمین و دین های جاده ابریشم که خوشبختانه هر دو به فارسی ترجمه شده است، به مسأله ظهور و افول ادیان در طول تاریخ گذشته ایران و به ساکنان ایران شرقی که شامل افغانستان و تاجیکستان جنوبی و خراسان می پردازد. حتی تا مزارشریف امروز که روزگار مهد دین بودایی بود و اینکه چگونه حتی اسطوره های ژاپنی از اسطوره های ایرانی متأثر بودند را مورد مطالعه قرار می دهد. او در کتاب ایران در تاریخ جهان، پروفسور فولتز مفهوم ایرانی شدن اسلام را بدون تعصب و با روایتی دقیق بیان می کند.

نخستین سخنران این جلسه، دکتر محمد استعلامی بود که با اشاره به مسائل ایرانشناسی در خارج ایران، گفت: در خصوص کارهای پروفسور ریچارد فولتز، من به عنوان یک گواه حرف می زنم و گواه در معنی حقوقی خود یا شخص حاضر در صحنه است یا آگاه با اطلاعات معتبر. در شهر مونترال که من و پروفسور زندگی می کنیم، از آنچه ایشان در این سال ها کوشش کردند که فرهنگ و زبان و ادبیات فارسی را به صورت یک برنامه پیوسته مداوم مطرح نمایند، خبر دارم و گواهی من در اینجا گواهی شخص حاضر نیست چون پانزده سال است که در دانشگاه های مونترال تدریس نمی کنم اما با خبر هستم که ایشان چه کرده و با چه عشق و علاقه ای خود و همسرشان خانم مانیا سعدی نژاد کار کرده اند و باید از این دو بزرگوار سپاسگزار بود.

وی در خصوص مطالعات ایرانشناسی خارج ایران هم یادآور شد: من همواره یک غصه دارم و آن غصه به خودمان مربوط است. ایران هیچوقت با یک برنامه منظم و با هدف برای مطالعات ایرانشناسی در خارج کار نکرده است. فکر می کنم در سال 1974 بود که در یک میهمانی به رایزن فرهنگی سفارت امریکا گفتم که کنجکاوی هایی دارم. کسانی را می شناسم و دوستانی در آمریکا دارم که بر روی مطالعات ایران کار می نمایند. به من گفت که من یک برنامه ای برای تو درست می کنم. تسهیلاتی برای من فراهم کرد و در تابستان همان سال، چهل روز در امریکا بودم و به چهارده ایالت امریکا سفر کردم و مراکزی که بر روی ایران کار می شد دیدم و کمبودها و نیازها آن ها را سنجیدم که چه کاری برای حل مسائل می توان انجام داد؟ در آن موقع با مسئولیت استادی، مشاور وزارت علوم بودم و فکر می کردم که می توانم کارهایی انجام دهم و بعد بازگشت، گزارشی در این راستا خواهم داد. اما بعد از بازگشت دیدم که این گزارش به وزارت فرهنگ و هنر مربوط شده و رایزنی ها از آنجا آغاز می شود. این برنامه را برای وزارت فرهنگ و وزارت علوم فرستادم. برنامه جدی گرفته شد اما به تدریج امکانات از میان رفت و حرف اصلی من در این گزارش این بود که ما به عنوان ایرانی از ایرانشناسی در خارج از ایران حمایت منطقی و برنامه دار نکردیم.

استعلامی ادامه داد: اگر یک روزی من در ژاپن به عنوان استاد مدعو (ویزیتینگ پروفسور) درس دادم، هیچ به ایران مربوط نبوده و برنامه ای است که دانشگاه مطالعات خارجی توکیو یا آساکا، خودشان دپارتمانی برای مطالعات ایرانی دارند و بودجه ای بدان اختصاص داده اند و کسی از ایران برای من مأموریتی در این مورد نداده بود. آنچه در ایران هست همواره بی برنامه بود چه در آن دوره و چه در دوره اکنون! ما باید برای این مسأله فکری بکنیم که چه دلیلی دارد که پروفسور ریچارد فولتز و بسیاری دیگر از دوستان امریکایی و کانادایی ما خود تمام مسئولیت را قبول کرده تا جای پای ایرانشناسی را در این دانشگاه ها باز نمایند. وقتی ما حمایت نمی کنیم کار این دوستان بسیار مشکل است. در بسیاری زمان ها کار محقق را به نا امیدی می کشاند. یک استاد خوب که می خواهد بر روی ایران ما کار کند و درس بدهد به نتیجه مطلوب خود نمی رسد و تأثر اینجاست که ما هم دلمان نمی سوزد و غصه اش را نمی خوریم. این کار باید روزی انجام شود. ارادت من به ریچارد فولتز در طی این ده سال اخیر که چندین بار زیارتشان کردم، صمیمیتی است که در ایشان می بینم و این قابل ستایش است و به عنوان یک ایرانی می گویم که در خصوص ایرانشناسی، مدیون لطفشان هستم.

در ادامه ع. پاشایی، مترجم اثر جدید دکتر فولتز، در خصوص این کتاب گفت: یک تفاوت آشکار در کار آقای فولتز با نویسندگان دیگر وجود دارد. علتی هم که باعث شد تا اثر ایشان را ترجمه کنم، بودیسم بود. در جاده ابریشم اتفاقات بسیاری افتاده است. با اینکه هیچ تعلق تاریخی به این مسأله نداشتم اما مرحله به مرحله با این موضوع آشنا می شدم. با دوستانم مشورت می کردم و می خواستم منابع مطالعاتی به من معرفی نمایند. یکی از دوستان کتاب دین های جاده ابریشم اثر ریچارد فولتز را به من معرفی کرد. عنوان کتاب بسیار چشمگیر و آن دین های جاده ابریشم بود نه همانند کتابی که بعدها نوشته شد و اسلام و بودیسم در جاده ابریشم نام داشت. حرف اضافه ه با در، در این دو عنوان با هم متفاوت است. این موضوع برای من به گونه ای بود که گویی چیزی در چیزهای دیگر بافته شده است. این ها دین هایی نیست که بر روی یک جاده گذر کرده اند یا بودند بلکه زندگی این مردم هستند. این اولین چیزی بود که در آن کتاب دیدم و با اینکه کار من نبود با خود فکر کردم که حیف است که خوانندگان آن را نخوانند. بنابراین متوجه شدم که آقای فولتز تئوری خاصی برای این کار دارند و تنها اطلاعات تاریخی نیست.

وی اضافه نمود: در همان اوایل کتاب، ما با این موضوع برخورد می کنیم که ایشان معتقد به این هستند که تمام ادیان جهان در جاده ابریشم شکل گرفته نه اینکه منشأ آن ها اینجا بوده است بلکه شکل جهانی آن ها از طریق شرایطی که این جاده داشته، شکل گرفته است. انواع بده بستان و ترکیب های گوناگون و حتی خود بودیسم که این موضوع مهمی بود و همه می دانیم که درست است که در هنر و ... تأثیر گذار بوده است اما شکلی که بودیسم پیدا می کند که به چین برده می شود و از آنجا توسط سغدی ها به ایران باز می شود و شاید هم بعدها در دوران اسلامی به شکل های دیگری به شکل ترکیب و آمیزش و نه به صورت یک هسته حضور می یابد، مورد توجه است. آقای فولتز در رونمایی کتاب ایران در تاریخ جهان به دو چیز اشاره کردند: یکی مسأله کوانتوم بود و دیگری مسأله بودیسم. در بودیسم ما ایرانی ها به علت اینکه یک تفکر یونانی داریم بیشتر اندیشه هایمان در زمینه فلسفی، فلسفه یونانی است و مهم ترین آن جوهر وعرض است. یعنی یک جوهر قائلیم و این اعراضی دارد و ذاتی قائلیم و صفاتی دارد و... و. اما در بودیسم اینگونه نیست. بودایی ها معتقدند هیچ هسته ای در هیچ چیزی وجود ندارد. علم جدید هم همین را می گوید چیزی که صلب به نظر می آید، می تواند از آب نرم تر باشد همانند فولاد که وقتی زیر میکروسکوپ نگاه می کنیم، چون امواجی به نظر می رسد. ایشان از این مسائل استفاده کردند تا نشان دهند ما یک سنت هسته ای به آن شکل که فکر می کنیم، نداریم.

پاشایی گفت: اگر شما از من هفتاد و هفت ساله بپرسید که صفات ایرانی چیست؟ نمی توانم به آن پاسخ بگویم. به نظر من ترکیب پیچیده ای است که ما به آن ایرانی می گوییم، برای خودمان هم قابل شناخت نیست. برای همین وقتی کسی از بیرون به ما نگاه می کند می تواند روشن تر ببیند و این موضوع را بیان کند. این روشن بینی آقای فولتز است. چرا که هم کنار ماست و این فرهنگ را دوست دارد و دلش را کنار دل ما می گذارد و هم از بیرون می نگرد و آنچه که از بیرون می بیند و اتفاق می افتد را بیان می دارد. دانشمندان ما یکی در خصوص نژاد سخن گفته و یکی زبان فارسی و ... ولی می دانیم که اینگونه نیست و بسیار پیچیده تر از این تعریف ها است و ترکیب مولکولی خیلی عجیبی دارد. این چیزی است که در کتاب آقای فولتز به عنوان نظریه تالاب عرضه شده است. یعنی مجموعه ای از باورها و اندیشه ها را می رساند که من آن را تعبیر به تالاب کردم. چون تاریخ را از دیدگاه اکولوژیک، نگاه می کنم نه دودمان هایی که می آیند و می روند. این تاریخ مردم در یک تالاب عظیمی که چند هزار سال از عمرش می گذرد و در این سرزمین خشک واقع شده است، اتفاق می افتد. ایشان این تئوری را عرضه کردند که مسائل ما را قابل درک می کند؛ به این شکل که شما یک تالاب عظیمی دارید. ما می دانیم از نظر اکولوژیک، تالاب، حیات و کلیه زمین است. ایشان به کلیّه اندیشه ها و رابطه ها که در جاده ابریشم رخ داده است، اینگونه نگریستند. چند هزار سال بده بستان، همسایگی تمام باورها، حتی قسمت هایی که در آن تناقض وجود دارد. ما می خواهیم در تفکر ارسطویی تناقض نداشته باشیم در حالی که هم در دیالکتیک عرفانی و هم در فرهنگ خود ما و بیشتر همه ما در شرق و ژاپن تناقضات را در کنار هم داریم و به نظر هم نمی رسد که تناقضی وجود داشته باشد عاشقم بر لطف و برقهرش به جد / بوالعجب من عاشق این هر دو ضد.

این مترجم ادامه داد: دیالکتیک عرفانی ما بر اساس ضد و اضداد بیان شده است. در ضمن این منطق را هم قبول داریم. ظاهرا هیچ مسئله ای هم در آن نمی بینیم. این تالابی بودن برای اقوام و زبان ها حتی برای مولوی هم کاملا محسوس بوده است: کرد و ترک و زنگ و تاجیک و عرب / فهم کرده آن ندی بی گوش و لب / خود چه جای ترک و تاجیک است و زنگ / فهم کرده است آن ندی را چوب و سنگ. ابن تالابی بودن و آمیزش اقوام است. واقعیت این است که هیچگاه زبان ملی نداشتیم. زبان رسمی داشتیم اما ملی خیر. واژه درخت من در مازندران همان درختی نیست که در تهران است. حتی درختش هم همان درخت نیست و این ها نکاتی است که در کارهای آقای فولتز به ظرافت می بینیم. خصوصا ایشان متخصص ادیان هستند نه متخصص تاریخ. بستر تمام اندیشه ها در این کتاب ها این موضوع است و اگر آثار ایشان را بخوانید بدون هیچ تصنعی، حس می کنید که یک مسأله تاریخی به دین و شعر و باور، مرتبط است. من به دنبال این بودم که تاریخی از ایران را معرفی کنم که نه مثل تاریخ های دوران مدرسه باشد نه همانند کتاب های حجیمی که خواننده معمولی نمی خواند. در تمام کتب بودایی که در دوره های جدید می نویسند، الف، الف است و ب نیست. ارسطو مخالفت می کند که الف، الف نیست و ب، الف و هیچکدام هم تعریفی ندارد و هیچ نیست. به نظر نوعی طنز است اما یک واقعیت علمی است و در کتب آقای فولتز رعایت می شود به خصوص در این دو کتاب و کتاب دیگری که دین های ایران قدیم است، دیده می شود و امیدورام کارهای بیشتری از ایشان بخوانیم.

در بخشی دیگر، پروفسور کارلو چرتی از پژوهشگران ایتالیایی درباره آشنایی خود با آثار ریچارد فولتز، سخن گفت و یادآور شد: ریچارد فولتز یکی از دوستان قدیم من است و از دوستانی است که در این سال های زندگی در ایران بیشتر با ایشان آشنا شدم. کتاب های مورد علاقه من از میان آثارشان، یکی دین های جاده ابریشم و دیگری کتاب اخیر در خصوص ایران است و در بخش ادیان ایران بخشی که ما به هم نزدیکتر هستیم همان بخش میترائیسم است. اما فصل هایی از این کتاب را که خواندم، فکر می کنم که برای تاریخ ادیان در ایران، منبع مهمی هستند. در همین زمینه چقدر از فکر ها و اندیشه ها و آیین پیش از اسلام در ایران اسلامی شدند و چقدر ایرانی ماندند. و در این زمینه، شباهت بین میترائیسم و دین هایی مثل یارسان در کردستان ایران و کردستان عراق خیلی مهم هستند. سوالی که من دارم این است که چطور و چقدر ما در خصوص خود میترائیسم می دانیم؟ چون در خصوص این موضوع در هند و ایران متون بسیار و معابد و مجسمه در ایتالیا و امپراطوری روم، وجود دارد. اما با ارتباطات بین متون و معابد و مجسمه ها و بین متن و ایکونوگرافی آشنا نیستند. ولی یک چیزی می توانم بگویم که تا دو سال پیش من به فکر میترائیسم نبودم از وقتی که کتاب ریچارد فولتز را خواندم و بعد از آن در خصوص کتاب خود ایشان، مطلب کوتاهی هم نوشتم به فکر میترائیسم افتادم و امیدوار هستم که در سال 2018 بتوانیم نمایشگاه میترائیسم در رم و ایران را به موزه ملی ایران بیاوریم.

دکتر محمود جعفری دهقی سخنران بعدی این مراسم بود که به معرفی و تحلیل بخش های مختلف کتاب ایران در تاریخ جهان پرداخت و از گاهشمار این کتاب که شامل زندگی زرتشت، و اتحاد مادها و هخامنشیان و سلوکیان و پارت ها و ساسانیان تا فتوحات اعراب، عباسیان و سامانیان و زندگی فردوسی و غزنویان و سلجوقیان و ... تا سرانجام حکومت پهلوی بود، یاد کرد. وی بر اساس این کتاب ایران را سرزمینی جهت انتقال ادیان دانست و از یونانیان که خود را متاثر از ایرانی ها می دانستند، نام برد.

دکتر سید مجید حسینی مشاور شهردار تهران هم که از سخنرانان این مراسم بود در سخنان خود به آنالیز الهیات و دین شناسی اثر ریچارد فولتز پرداخت و گفت: می خواستم به نکته ای در کارهای ایشان اشاره کنم که به نظرم نکته بسیار بنیادیی است هم در کتاب هایی که به فارسی ترجمه شده و هم در کارهایی که هنوز ترجمه نشده است، وجود دارد. ایشان به یک بیان جدید یا نسبتا جدید نسبت به ایران شناسی دست پیدا کردند. بیان و درایت ایشان به خصوص در همین کتاب ایران در تاریخ جهان خود را نشان می دهد. در فصلی که از ایرانی شدن اسلام صحبت می نمایند به اعتقاد من به این بیان جدید دست پیدا کردند. آن چیست؟

وی ادامه داد: بنده به عنوان یک دانشجوی علوم سیاسی معتقدم اگر ما بخواهیم غرب را در چهارچوب اندیشه سیاسی مطالعه کنیم، باید به سراغ مطالعه فلسفه سیاسی غرب برویم. غرب را در چهارچوب یونان و پس از یونان و تأملات فلسفه یونانی و مابعد یونانی تا به امروز مطالعه کنیم. اما این مسأله در رابطه با ایران، عکس است. ما اگر بخواهیم اندیشه سیاسی دولت و نهادهای دولتی در ایران را آنالیز کنیم به نظر می رسد باید به الهیات ایران توجه کنیم. فهم ایران در چهارچوب اندیشه های الهیاتی از تاریخ ساسانی تا به امروز قوی تر و منسجم تر است تا چهارچوب آنالیز اندیشه های فلسفی ایرانی. این به این مفهوم نیست که ما به فلسفه ایران و حکمت خسروانی و امثالهم نباید توجه کنیم اما کسی ره یافت های جدید نسبت به ایران و فهم فلسفه ایرانی را می تواند ارائه کند که تأملات الهیاتی در خصوص ایران داشته باشد.

حسینی با بیان اینکه فکر می کنم بخش مهمی از تاریخ ما، الهیات سیاسی است، یعنی از نقطه ای آغاز می شود که شامل دوران قبل از ورود اسلام به ایران و حمله اعراب تا به امروز است، گفت: ما در مقاطع مختلف طرح های مختلف الهیات سیاسی نسبت به اداره نهادهای ایرانی داشتیم که تا به امروز ادامه یافته است. پروفسور فولتز به دلیل اینکه به اعتقاد بنده دین شناس هستند و آرائی که در این چهارچوب پیگیری می نمایند در چهارچوب دین شناسی است، توانستند به یک درایت دین شناسانه و یا حداقل جامعه شناسانه دین در ایران برسند. من دیدم که استاد ایشان هم پروفسور متحده بودند که اتفاقا آقای روی متحده هم ره یافتشان به مسأله در چهارچوب ایران مسأله سنت و الهیات است در کتاب Mantel of prophet. فهم درستی است که ایشان از روی آوری ایرانیان نسبت به مسأله اداره تمدنی ارائه می نمایند. به خصوص در این کتاب در تحلیل چگونگی رابطه ایرانیان و شیعه خود را نشان می دهد، ره یافتی است که در بیان غربی ها نسبت به ایران کمتر دیده می شود. هر چند در ارائه ای که ایشان در این کتاب داشتند حمله اعراب به ایران را در چهارچوب دلایل مالی تحلیل کردند و ما نمی توانیم حمله اعراب به ایران را تنها در چهارچوب مالی تحلیل کنیم اما در کلیت مسأله، زمانی که روی آوری الهیاتی ایران به جهان را ایشان مورد آنالیز قرار می دهند به نظر می رسد که به فهم جدیدی حداقل در شرق شناسی جدید غربی نسبت به ایران دست پیدا می نمایند. کتابی که ایشان نوشتند نشان دهنده این است که کاملا از ره یافت دین شناسی به مسأله ایران نگاه می نمایند و به اعتقاد من این یک سازه جدید یا حداقل نسبتا جدید به مطالعات ایرانی در آرای شرق شناسانه است. این به این معنی نیست که غربی ها و سایرین به مسأله دین در ایران توجه نکردند اما هدف ایشان در غالب آثار و فهم ایرانی در چهارچوب الهیات است و به اعتقاد من حتما این فهم نگاه و چهارچوب جدیدی نسبت به فهم ایران و مسأله ایرانی و ایرانیت در قرن جدید می سازد.

سپس دکتر مهرداد ملک زاده، درباره نویسنده کتاب ایران در تاریخ جهان، گفت: ریچارد فولتز در نگاه من ایران شناسی است هم سنت شکن و بدعت گذار و هم سنت گرا و بدعت گریز! چگونه ممکن است و یعنی چه؟ او، فولتز، سنتی را که در چند دهه آبستن سده بیستم در گروش گرایش ایران شناسانه غربیان پدید آمده، شکسته و بدعتی نو بر نهاده است. فولتز آن هنگام که از ایران سخن می گوید همه اقلیم گسترده فرهنگ ایرانی را در نظر می آورد و نه فقط ایران سیاسی اکنونی را؛ ایران شناسی معاصر، اما، هر روز بیش از پیش از این نگاه دور و دورتر می شود، هم اینک در کنار ایران شناسی، افغانستان شناسی، تاجیکستان شناسی، حتی بلوچستان شناسی و ... باب شده و مورد پسند بعضی مراکز شرق شناسی جهانی و بین المللی قرار گرفته است، تو گویی افغانستان و تاجیکستان و بلوچستان و ... پاره هایی از پیکر بزرگتر ایران نیستند و هرگز هم نبوده اند! زبان فارسی را در سه قالب و پیکره جدا از هم، فارسی و دری و تاجیکی مطالعه می نمایند. غافل از اینکه این هر سه یکی است و جدایی ندارد و جدایی نمی پذیرد.

وی ادامه داد: از سوی دیگر فولتز سنتی را که دانش ایران شناسی حدود 150 تا 200 سال پیش، در آن، بر آن و با آن زاده شد و بالید، باز زنده کرده است و بدان گرویده. او بدعت های سپسینه را بر شکسته است. گمان می کنم اکنون بتوان گفت که فولتز در ایران شناسی روزگار ما منادی تغییری بنیادی در نگرش جغرافیایی و جغرافیای فرهنگی است، به تعبیری دیگر ایران شناسی او مکتبی در حال بازگشت است. بازگشت به سنت ها و ریشه های دیرینه خویش. همان ریشه هایی که ایران را در کلانترین معنی تاریخی و جغرافیایی آن در نظر می آورد: ایران گسترده، ایران بزرگ و ایران بزرگتر ...، مکتب و اندیشه ای که در آن دیگر پاره های جغرافیایی اقلیم ایران فرهنگی، سوای ایران امروز، به همان اندازه ایران مهم است. پاره هایی فرعی و جانبی محسوب نمی شود که جان ایران است، همان ایران است، خود ایران است و نه غیر آن! مگر نه اینکه همه جغرافیای اوستا یکسره در ایران شرقی است؟ مگر نه اینکه همه داستان های دلکش و دلیریهای پهلوان های شاهنامه در ایران شرقی وقوع می یابد و واقع می شود؟ مگر نه اینکه حافظ شیرین سخن شیرازی ما سمرقند و بخارا را به خال هندویی می بخشد؟ افزون بر همه این ها فولتز آنگاه که در ایران و با ایران در می آویزد، بدان دل می بازد، او دلباخته ایران، او دلداده ایران است؛ او پژوهشگری عاشق و واله و شیدای ایران می کند و هست، مگر می شود با ایران زیست و مفتون جادوی آن نشد؟ فولتز به جادوی ایران دچار شده و هم بر آن خوش است؛ شنیده بودم لقب ایران دوست را نه ما ایرانیان کنونی که هم زبانان تاجیکستانی مان به ریچارد نلسن فرای بخشیده اند، برای جبران مافات سزاست که ما امروز فولتز را به ریچارد فولتز ایران دوست، نامزد کنیم و لقب دهیم.

در پایان، پروفسور ریچارد فولتز، از علاقه خویش به فرهنگ ایران و انتشار کتابش، سخن گفت و یادآور شد: وقتی یک کتاب می نویسم همواره عادت دارم چند صفحه ای سپاسگذازی بنویسم. در ترجمه جدید آقای پاشایی از کتاب ایران در تاریخ جهان به یک دلیل و آن هم حضور خودش تصمیم گرفت صفحه سپاسگزاری را ترجمه نکند. من نمی دانم دلیلش چیست. حدس می زنم چون نقش خودش در این کتاب اینقدر بزرگ بود که از فروتنی ترجیح داد، این بخش حذف شود. اما به هر حال می خواهم امروز به جبران این حذفیات بگویم که بدون یاری و نظر و هدایت همه دوستان و فامیل در این سی سال که بسی رنج بردم در این رشته این کار امکان پذیر نبود. که البته اولین شخص همسرعزیزم دکتر سعدی نژاد هستند که هم الهام اصلی و دائمی برای تمام کارهای من در خصوص ایران و هم استاد اصلی و دائمی هر آنچه که مربوط به ایران است، می باشد.

وی ادامه داد: این شانس را نداشتم که در سرزمین ایران به جهان بیایم بلکه برعکس نسل قبل از من بسیاری در جوانی از راه های متفاوت به ایران آمدند و می توانستند دو سال و چهار سال و ده سال اینجا زندگی نمایند. البته بیست و پنج سالی است که به ایران رفت و آمد می کنم. البته این زندگی نیست امیدورام از مرحله توریست کمی جلوتر رفته باشم ولی برخلاف نسل قدیم شرق شناسان غربی که بیشتر از روی متون کار کرده اند و تفسیر تاریخ و تمدن شرقی کرده اند به راحتی در کتابخانه های شخصی خود به مطالعه پرداخته اند، همواره فکر کردم که یک فرد باید یک فرهنگ را با زندگی در آن فرهنگ تجربه و حس کند. خوشبختانه می توانم بگویم که به خاطر وجود همسرم و خانواده ایشان در کانادا حتی ادعا می کنم که خانه ما در مونترال، سرزمین ایران شده است. هر کسی پا بر آستانه خانه ما بگذارد گویی وارد سرزمین ایران شده است. به هر حال در آخرین کتابم در صفحات سپاسگزاری از خانواده همسرم نام بردم و برادر همسرم از من پرسید که ما کاری انجام نداده ایم! چرا از ما تشکر کردی!؟ گفتم که اصلاً اینطور نیست و واقعا جدی است. گمان کنم در این مدتی که مشغول کار ایران شناسی بودم حتی یک ایرانی ندیدم، حتی از ایرانی هایی که غریبه بودند و در اطراف می دیدم یک نفر هم نبود که چیزی در خصوص ایران از او یاد بگیرم و البته هر چقدر کسی نزدیکتر باشد، اثرش بیشتر است پس مشخصا خانواده از همه بیشتر اثر دارند.

فولتز گفت: اگر در کار ما نکته درست و مثبتی باشد حتما به خاطر چیزهایی است که از این اشخاص یاد گرفته ام. اگر اشتباهی بوده باشد حتما من شاگرد خوبی نبوده ام. قبل از اینکه آغاز به کشف جهانی غنی و جالب ایرانی کرده باشم؛ در جامعه سعی داشتند که به من رقابت را یاد بدهند. یعنی نوعی کاپیتالیسم که می توان گفت تمام تمدن جهان آن را به دست آورده است. بر اساس این اخلاق رقابت ساخته شده و می شود. به یاد دارم حتی در پنج سالگی این فکر مرا آزار می داد. در مسابقات ورزشی اصرار داشتند که باید برنده شوید. همواره دلم برای تمام کسانی که بازنده این رقابت بودند، می سوخت. فکر می کنم این درست نیست! از بچگی در مقابل هر نوع ظلم در جهان حساس بودم. مدام این شعار می شنیدیم که ما شماره یک هستیم! بسیار خب! اما شماره دو و سه چه می شوند!؟ آن ها انسان نیستند!؟ ما همه انسان هستیم و چرا رقابت!؟ آیا هماهنگی بهتر نیست؟ من از بچگی اینگونه فکر کردم و از این نظر هر چه بزرگتر که می شدم، می گفتند آن دشمن و ... و این ها مثل ما نیستند؟ و نمی توانستم این را بپذیرم و این یک کنجکاوی را در من بیدار کرد و امیدورام در این سی سالی که مشغول کار ایرانشناسی هستم، روشن و معلوم باشد که قصد اصلی من این است که در اتاقی تاریک، چراغی روشن کنم که مردم در این اتاق که نامش تمدن و فرهنگ ایرانی است، گنجینه های تمدن و فرهنگ را مشاهده نمایند. از این نظر کار من خیلی آسان است و تنها روشن کردن یک چراغ است. بخش کمی سخت تر، این است که بسیاری اصلا دوست ندارند که در این اتاق را باز نمایند! کار سخت ما این است که مردم را وسوسه کنیم که این در را باز نمایند.

در بخشی از این جلسه، قلم فردوسی از طرف بازرگانی گلستانی به پروفسور ریچارد فولتز اهدا شد. در سرانجام نویسنده کتاب ایران در تاریخ جهان با دوست داران خود که هر یک کتابی از آثار ایشان را در دست داشتند، به گفت و گو نشست.

rezaruigari.ir: مجله رویگری، مجله سینما و هنر هفتم

mfiroozi.ir: مجله فیروزی، مجله خبری تحلیلی

silverseven.ir: سیلور 7 | مجله فناوری های رایانه ای، علوم کامپیوتری