بهمن فرمان آرا: زانوی دولت روی گردن سینما است - مجله سرگرمی

به گزارش شرق، حکایت دریا فیلمی دور از جهانی همیشگی و شخصی فرمان آرا نیست با این تفاوت که ذهن مخاطبش را در باور قصه ای که روایت می نماید آزاد می گذارد، دو روایت در فیلم مستتر است. جدا از این، نکته های بسیاری است که می تواند لذت تماشای حکایت دریا را برای مخاطبش صد چندان کند. با بهمن فرمان آرا به بهانه اکران آنلاین حکایت دریا هم کلام شدیم که شما را به خواندن این گفت وگو دعوت می کنیم:

فیلم حکایت دریا از زمان ساخت تا به امروز غیر از نمایش های محدود جشنواره ای، فرصت اکران نداشت تا اینکه شما اکران آنلاین را پذیرفتید. برای من که تجربه دیدن فیلم روی پرده سینما را داشتم، تماشای دوباره اش روی مانیتور کوچک لذت بخش نبود. به نظرم ویژگی های این فیلم مثل فیلم برداری و صدابرداری و موارد این چنینی باعث می گردد تا تجربه دیگری در اکران آنلاین از تماشای فیلم داشته باشیم. با توجه به همه این موارد، چه شد که فیلم شما به لیست اکران های آنلاین پیوست؟

طبعا هر کارگردانی که فیلمش را آماده نمایش می نماید، دوست دارد سه یا چهار ماه بعد بالاخره فیلم اکران گردد. متأسفانه پخش در ایران یک مدار بسته است و بین عده ای که فیلم های خودشان را تهیه می نمایند و صاحب سینما هم هستند در جریان است. ساخت حکایت دریا سال 95 به اتمام رسید و شرکتی که برای پخش و اکران فیلم با من قرارداد بسته بود با اینکه به آن جماعتی که سینمادار هستند وصل بود و رابطه خوبی داشت، به بهانه اینکه این فیلم غمگین است فیلم را اکران نکرد.

زمانی که موضوع اکران آنلاین پیش آمد و البته بعد از تجربه تلخی که در فیلم دلم می خواد داشتم به اکران آنلاین فکر کردم. فراموش نمی کنم زمانی که دلم می خواد اکران شد، سینمایی که چهار سینما و 24 سانس داشت و دو فیلم نمایش می داد، یکی فیلم من و یک فیلم کمدی دیگر. متوجه شدم 23 سانس به فیلمی دیگر تعلق گرفته است و فقط یک سانس 11 صبح را به فیلم من اختصاص دادند. این در شرایطی بود که بسیاری فروش بالایی برای دلم می خواد پیش بینی نموده بودند.

واقعیت این است که بعد از دیدن دلم می خواد هر کسی هم از سینما بیرون می آمد سرحال بود و ناراضی نبود. وقتی فرصت اکران آنلاین پیش آمد فکر کردم در حال حاضر یک سری فیلم اکرانشان به تعویق افتاده است، برخی دیگر باید نوروز اکران می شدند و آنها هم اکرانشان را از دست داده اند و یک سری فیلم هم که از قبل باقی مانده است. فکر کردم در این شرایط یکی- دو سال دیگر باز فیلم من منتظر اکران خواهد بود. شاید اشکال من این است که در هیچ دارودسته ای نیستم و کار خودم را بلدم و انجام می دهم.

بی شک حکایت دریا برای پرده سینما فیلم برداری شده. یکی از نکات بسیار درخشان فیلم، فیلم برداری است که فرشاد محمدی انجام داده. ولی چاره چیست؟ نهایتا مجبور شدم که اکران آنلاین را بپذیرم. به این دلیل که وقتی فیلمی می سازی و اکران نمی گردد، شرایط مثل زمانی است که بچه ای باید 9ماهه به جهان بیاید، اما تولدش سه سال و نیم طول می کشد. حسرت دیدن اکران فیلم به اصطلاح سر جگرت می ماند و به همین دلیل قبول کردم این اتفاق بیفتد.

خیلی خرسندم که مردم در اکران آنلاین از فیلم استقبال گسترده ای کردند. ولی واقعیتش این است که دوست نداشتم فیلم بیشتر از این برای اکران در سینماها معطل گردد. به نظرم در اکران آنلاین دست کم فیلم دیده می گردد. قطعا شرایط ایدئال من نیست و اگر این فیلم را روی پرده سینما ببینید 50 درصد به لذت تماشای فیلم اضافه خواهد شد. البته که چهار سال، زمان کمی در صف اکران فیلم بودن نیست. اما حکایت دریا هم بعد از گذشت این سال ها دچار گذر زمان نشده و فکر می کنم یکی از ویژگی های فیلم هم همین است. این بلا یک بار دیگر هم سر من آمده. در سال 56 فیلمی ساختم به نام سایه های بلند باد در دوره قبل از انقلاب فیلم توقیف شد و نگاتیو آن را گرفتند. من یک نگاتیو کشیده بودم، بنابراین این فیلم را 25 سال در جایی مخفی نموده بودیم. بعد از انقلاب این فیلم پروانه الف گرفت و اکران شد. اما بعد از سه روز فیلم دوباره توقیف شد. اصطلاح مرغ عروسی و عزا واقعا در خصوص این فیلم صدق می نماید. در این فیلم فیلم برداری زیبایی از آقای علیرضا زرین دست می بینید. صدابرداری فیلم بسیار خاص و ویژه است و صدابردار از انگلیس آورده بودیم و فیلم صدا و موزیک بی نظیری دارد. موسیقی فیلم را ارکستر فلارمونیک لندن اجرا کرد. خب من از جمله کارگردان های سینما هستم که از ابتدا هم آدم پرکاری نبودم. اصلا آدم های پرکار سینما هم وقتی قرار است مروری بر آثارشان داشته باشند تعداد محدودی از آثارشان را انتخاب می نمایند.

همواره دوست داشتم چیزی که دلم می خواهد را بسازم و اگر انرژی دارم تهیه نمایندگی هم بکنم. حکایت دریا در رامسر فیلم برداری شد و ما تقریبا دو ماه آنجا بودیم.هزینه ساخت فیلم یک و نیم میلیارد شد و فیلم را که نگاه می کنید، تقریبا تمام پول صر ف شده برای ساخت فیلم را روی پرده می بینید و این مسئله مهمی است که تمام پول در دستمزد میلیاردی و... خلاصه نگردد و چیزی را که خرج شده، روی پرده ببینید. دوست دارم فیلمم را مردم مملکتم ببینند. این موضوع برایم اهمیت ویژه ای دارد.مقصودم این نیست که اگر خارجی ها از فیلم من خوششان بیاید ناراحت می شوم؛ اما همواره اولویت من، مردم کشورم بوده است. قطعا لذت بخش است که ما در یک سالن با پرده عریض این فیلم را با صدای درست ببینیم که اگر سینماها باز گردد، سانسی برای فیلم خواهیم گذاشت که مردم در سینما فیلم را ببینند؛ اما در حال حاضر چاره دیگری جز اکران آنلاین نداشتیم.

شما حکایت دریا را نوشتید و کارگردانی و تهیه کردید. در حال حاضر و در اکران آنلاین و البته با توجه با حجم گسترده قاچاق فیلم، آن هم در ساعات ابتدایی عرضه، شرایط درآمدزایی و فروش فیلم را چطور می بینید؟

خوشبختانه استقبال از فیلم خوب است و فکر می کنم میزان دانلود غیر قانونی فیلم به نسبت قبل کمتر شده است. قراردادها به طور کلی 70- 30 است؛ 30 درصد برای پخش نماینده آنلاین و 70 درصد برای سازنده. اکران آنلاین برای ما هم تجربه جدیدی است. واقعیتش الان نمی توانم درباره تمام جزئیات و کاستی های این طرح صحبت کنم؛ چرا که برای من هم تازگی دارد؛ ولی امیدوارم دست کم به گونه ای پیش برود که سهم سرمایه گذاران فیلم برگردد.

من تهیه نماینده فیلم هستم؛ اما سرمایه گذاری نمی کنم. گاهی دستمزدم را نمی گیرم و به جای آن سهمی می گیرم. 50 سال است که در سینمای ایران کار نموده ام؛ هم تهیه نمایندگی هم کارگردانی. در تمام این مدت یک نفر را پیدا نمی کنید که بگوید پنج هزار تومان من را فرمان آرا نداد. تنها راهی که می توانم این شرایط را ضمانت کنم، این است که موقعیت تهیه نماینده را حفظ کنم و آدمی که مورد اعتمادم هست را به عنوان جانشین تهیه نماینده برای رسیدگی به امور بگذارم؛ برای اینکه خیالم راحت گردد عوامل مزدشان را بابت زحمتی که می کشند، دریافت می نمایند.

*این سؤال را از این جهت مطرح کردم که در چند ماه گذشته شرایط بسیار بدی را در سینما تجربه نموده ایم و با وقفه ای که در تعطیلی سینماها و البته توقف پروژه ها داشتیم، انتظار سینماگران بابت حمایت شدن از سمت سازمان سینمایی بیشتر بود و در زمان پیوستن فیلم ها به اکران آنلاین این انتظار بیشتر هم شد. از مدتی دیگر قرار است سینماها به روال قبل کارشان را آغاز نمایند و مدتی است که اغلب پروژه ها فیلم برداری را از سر گرفته اند؛ اما بدون شک چشم انداز روشنی، دست کم تا خاتمه سال جاری، برای سینمای ایران نمی توان متصور بود. فکر می کنید در این شرایط چه راهکاری برای اهالی سینما امیدوارنماینده است؟

یکی از گرفتاری های ما در سینمای ایران، اصولا سازمان سینمایی است. سینما مؤدی دولتی لازم ندارد. همه جای جهان وقتی فیلمی آماده نمایش می گردد، گروهی فیلم را نگاه می نمایند و پروانه به آن داده می گردد که فقط محدوده سنی را معین می نماید و درباره اینکه فیلم دیده گردد یا نه، صحبت نمی گردد. تنها درباره فیلم هایی که پروانه ایکس می گیرند، به دلیل رعایت مسائل اخلاقی، به سازندگان آنها توصیه می نمایند برخی صحنه ها حذف گردد؛ چرا که فیلم هایی با پروانه ایکس، نمی توانند به روزنامه ها آگهی تبلیغ فیلم بدهند و روزنامه ها قبول نمی نمایند؛ اما در ایران همه چیز از کانال دولت می گذرد.

دولت هر کجا که وارد می گردد، می خواهد از سینما به عنوان ابزار آموزشی- اخلاقی استفاده کند. چون دولت در همه چیز دخالت می نماید و در پخش هم می خواهد مهندسی بکند، زمان نمایش فیلم شما را هم معین می نمایند و دایره بسته ای است که صاحبان سینما که البته تهیه نماینده هم هستند و در شوراهای تصمیم گیری برای پروانه ساخت و نمایش هم حضور دارند، معین است که سعی می نمایند زمان های خوب نمایش را برای فیلم های خودشان انتخاب نمایند. حالا در این شرایط سینماها از اول تیر هم بازگشایی گردد؛ چه تعدادی از مخاطبان حاضر هستند برای دیدن فیلم به سینما بفرایند، ولی کرونا هم بگیرند. این ویروس شوخی نیست، بالای 115 هزار نفر فقط در آمریکا به خاطر این ویروس کشته شده اند و به زودی این آمار از میلیون نفر هم عبور می نماید.

ظاهرا قرار است سینما رفتن از اول تیر با رعایت پروتکل های بهداشتی همراه باشد. در برنامه دورهمی هم یک دوره ای مخاطبان حاضر در برنامه یکی در میان می نشستند، ولی مثل اینکه خطر برطرف شده و مخاطبان مثل سابق کنار هم می نشینند. معضل حال حاضر سینما، پیش از هر چیز این است که دست دولت باید از آن برداشته گردد.

سیاه پوستی که در آمریکا کشته شد، نزدیک 9 دقیقه زانوی افسر پلیس روی گردنش بود و جورج فلوید قادر به نفس کشیدن نبود؛ سینمای ایران هم این شرایط را دارد و زانوی دولت روی گردنش است و در همه چیز دخالت می نماید. هرچقدر ما سینماگران می گوییم در این شرایط نمی توانیم نفس بکشیم، کسی گوش نمی نماید و مجبوریم خودمان را با این شرایط وفق بدهیم. بارها در مصاحبه ها به این موضوع اشاره نموده ام که با یک فیلم و یک مقاله یا نقاشی هیچ انقلابی رخ نمی دهد و زیر بنای انقلاب ها اکثرا مالی بوده است. فیلم های ما در چارچوب هایی که باید، ساخته و پخش می گردد؛ اما همچنان دخالت دولت را داریم.

همان طور که گفتم تجربه اکران آنلاین برای بسیاری از ما تجربه جدیدی است. اما در خارج از ایران سینماگران از این مرحله عبور نموده اند. حتی فیلم بزرگی مثل ایرلندی که 200 میلیون دلار خرج ساختش شده است، دو هفته در سینما اکران شد و بعد از آن به اکران آنلاین رفت. تمام شیرینی و لذت تماشای فیلم در سینما این است که در سالنی با 600 نفر دیگر که آنها را نمی شناسید، یک تجربه مشترک دارید. جادوی سینما این است. اینکه شما با پیژامه روی مبل بنشنید و در خانه فیلم ببینید، قطعا جای تماشای فیلم در سینما را نمی گیرد. کما اینکه دی وی دی جای سینما رفتن را نگرفت. تماشاچی سینما در همه جای جهان بین 14 تا 25 سال است.

دقیقا در سنی که بچه ها قصد دارند از خانه بیرون بزنند آسان ترین و ارزان ترین سرگرمی، سینما است. خاطرم هست در آمریکا، وقتی فیلم پخش می کردیم، پخش نماینده های فیلم اصطلاحی داشتند به این عنوان که (مو آبی ها اومدن). این اصطلاح از آنجا می آید که کسانی که موهایشان سفید شده و سنی از آنها گذشته، موهایشان را رنگ نمی نمایند اما وقتی سلمانی می فرایند، یک تنت آبی روی موهایشان می زنند که به اصطلاح می گویند سفید ته آبی. وقتی زیر نور موهایشان را می بینید، رنگ به آبی می زند. در پخش این اصطلاح بود اگر مو آبی ها برای دیدن یک فیلم از خانه بیرون می فرایند، این فیلم خیلی خوب می فروشد؛ چراکه معمولا سینما نمی فرایند و صبر می نمایند دی وی دی فیلم بیرون بیاید. اما جوان ها سینما را دوست دارند و برخی وقت ها چند بار یک فیلم را می بینند.

در ایران هم معمولا فیلم هایی که خیلی خوب می فروشند، دلیلش این است که تماشاچی چند بار فیلم را می بیند. واقعیت این است که ماه های سختی را پشت سر گذاشتیم و همان طور که گفتید معین نیست شرایط چطور پیش خواهد رفت. حمایت هایی شبیه اینکه مبالغی برای سینماگران واریز نمایند، وجود داشت. برای مثال 300 یا 400 نفر در کانون کارگردانان عضو هستند و شاید صد نفر از آنها این یاری هزینه را احتیاج نداشته باشند اما کسی که چهار سال پیش کار نموده و تأمین هزینه زندگی برایش آسان نیست، چه باید بکند؟

من دوست عکاسی در کانادا دارم که حرفه ای در این کار مشغول است. چند روز پیش ایمیلی از او داشتم مبنی بر اینکه شرایط زندگی در آنجا هم بد است اما دولت مرتب چک هایی برای بی کاری ما فرستاده و باعث شده که سال جاری را هم نجات پیدا کنم. او در کشوری زندگی می نماید که دولت می داند او عکاس حرفه ای است و وقتی در شرایط همه گیری ویروس کرونا بسیاری از کسب وکارها تعطیل شده است، او امرارمعاش کند؟ اما من همواره امیدوارم. یکی از من پرسید چرا امیدواری؟ در جوابش گفتم اگر امیدوار نباشیم، مگر می گردد صبح از خواب بیدار شد؟

در سال های اخیر حضورتان مقابل دوربین پررنگ تر شده است و به نظر می رسد در حکایت دریا همین موضوع ارتباط مخاطب با شخصیت اصلی فیلم را بیشتر نموده است.

مدتی قبل در فیلم مجبوریم به کارگردانی رضا درمیشیان بازی کردم. نقش خوبی بود. رضا درمیشیان و کارگردان های جوان را خیلی دوست دارم و دوست دارم به نحوی از آنها حمایت کنم. از داستان مجبوریم خوشم آمد. نقش من هم به هر جهت مثبت بود. شخصیتی شبیه مرحوم بهمن کشاورز که وکیل بود. به این دلیل که سال ها قبل مدرسه هنرپیشگی رفتم، قبل از اینکه کارگردانی بخوانم، ارتباطم با دوربین راحت است و از دوستان من تنها عباس کیارستمی بود که می گفت: تو فیلماتو باید خودت بازی کنی. بعد از فیلم بوی کافور عطر یاس نیویورک تایمز درباره من نوشت: این وودی آلن ایران است.

عباس کیارستمی همواره می گفت: دیالوگ هایی که می نویسی هنرپیشه های حرفه ای هم نمی توانند آن را درست بیان نمایند و خودت باید بازی کنی. پنج روز قبل از اینکه عباس کیارستمی برای ادامه درمان به فرانسه برود، او را دیدم و داستان حکایت دریا را بریش تعریف کردم. رابطه ما همواره خوب بود. دوستان قدیمی هم بودیم.

عباس از من همواره پیگیر کارم بود، من هم متقابلا همین طور. وقتی داستان این فیلم را برایش تعریف کردم و گفتم قصد دارم خودم نقش اول فیلم را بازی می کنم، خرسند شد و گفت:من که به تو گفته بودم. اگر حرف من را گوش نموده بودی، تا حالا برند شده بودی. در همان شرایط جسمی سخت، عباس هم از کارهای اخیرش صحبت کرد و دستیارش را صدا کرد که کارهای جدیدش را نشانم بدهد. آن موقع روی 25 اثر از مونه کار نموده بود. می گفت :من با مونه یک روز به جهان آمدیم، با صد سال فاصله کارهای عجیب و غریب روی نقاشی های معروف مونه نموده بود و آنها را به من نشان داد. ارتباط ما خیلی خوب بود و وقتی عباس از میان ما رفت، خیلی دلم سوخت و حکایت دریا را برای اولین بار به عباس کیارستمی تقدیم کردم.

آخرین باری که باهم صحبت می کردیم، درباره نگارش فیلم نامه جدید گفتید. سال جاری فیلم جدیدی می سازید؟

نمی توانم داستانش را تعریف کنم اما نامش پر سوم است. اگر شرایط ساختش فراهم گردد، بله فیلم را خواهم ساخت. فعلا در مرحله نگارش است. مرحله نگارش و پیش فراوری فیلم برای من لذت بخش ترین موقعیت هاست و برای من لذت بخش است. چون در این مراحل فیلم را در ذهنم می سازم و زمانی که فیلم برداری آغاز می گردد، همه چیز آرام است و می دانم چه می خواهم.

بانیما: قدرت گرفته از سیستم مدیریت محتوای بانیما

مهسان بلاگ: قدرت گرفته از سیستم مدیریت محتوای مهسان