از پشت&zwnjپرده رابط&zwnjهای کاربری چه می&zwnjدانید؟ - مجله سرگرمی

در اصطلاح طراحی تجربه کاربر، به این گونه کلک ها برای فریب کاربران، الگوهای تاریک (Dark Patten) می گویند.

از زمان تیک نصب برنامه های ناخواسته در نصب نرم افزارها تا رسانه های اجتماعی، این حقه های پلید را به وفور دیده ایم، اما کمتر کسی نام شان را می داند یا در موردشان صحبت می نماید! در این مطلب قصد داریم تعدادی از مرسوم ترین این الگوهای سیاه را با هم مرور کنیم.

سؤالات انحرافی

با شنیدن عبارت سؤالات انحرافی (Trick Questions)، احتمالا خاطرات ناخوش کنکور و امتحانات زمان تحصیل برایتان زنده شد! ماجرای سؤالات انحرافی در وب سایت ها هم چیزی در همان مایه هاست.

در قسمت پایانی فرم های اینترنتی، معمولا عبارت هایی برای تایید یا رد توسط کاربر مشاهده می گردد که به موافقت با شرایط استفاده از سرویس، دریافت ایمیل های بازاریابی و چیزهایی از این قبیل اختصاص دارد.

الگوی سؤالات انحرافی در این مرحله توسط برخی طراحان به کار گرفته می گردد. مثلا دو گزینه برای تیک زدن هست، در شرح اولی نوشته شده: برای من پیغام های سایت های متفرقه را ارسال کنید و دومی من مایل به دریافت ایمیل های تخفیف نیستم را نمایش می دهد.

این دو گزینه در کنار هم ذهن کاربر را مشوش می نماید و بدون خواندن دقیق آنها، احتمال این که او تیکی را ناخواسته بگذارد یا نگذارد بسیار بالاست! طبق آمار سایت nngroup، تنها 20 درصد محتوای وب سایت ها توسط کاربران خوانده می گردد و ترفند سؤالات انحرافی هم بر این اساس به گونه ای طراحی شده که در نگاه نخست کاربر را به اشتباه بیندازد؛ به خصوص آن که این گزینه ها اغلب بعد از فرم قرار دارند و کاربر دیگر حوصله خواندن کامل جملات را ندارد.

متل سوسک

مُتل سوسک (Roach Motel) نام برندی از تله های خانگی برای به دام انداختن سوسک هاست و در اصطلاح عمومی به هر تله ای گفته می گردد که با طعمه ای جذاب موجودی را به دام بیندازد. فکر کنم بتوانید حدس بزنید معادل آن در دنیای دیجیتال چه می تواند باشد. به عبارت ساده، مُتل سوسک به طراحی ای می گویند که راحت به آن وارد می شوید، اما خروج از آن به این راحتی ها نیست. نمونه شاخص؟ عضویت در برخی سرویس های اینترنتی.

ثبت نام و ورود به آنها با چند کلیک ساده انجام می گردد، اما وای به روزی که بخواهید عضویت تان را لغو کنید.

از هفت خوان می گذرانندتان تا در آخر باز هم با شک و تردید حدس بزنید که بیرون آمده اید. فرآیند ساخت پروفایل در شبکه های اجتماعی مشهور هم معمولا مثل متل های سوسکی است: ورود سریع و راحت، خروج اما زمانبر و پس از گذشت زمانی معین (برای کارهای لازم! بستن حساب). هرزنامه ها (Spam) هم که دیگر نیازی به معرفی ندارند! اغلب مثل همان سوسک بخت برگشته نمی دانید از کجا وارد فهرست شان شده اید و شانس بیاورید که با یک کلیک روی لغو دریافت ایمیل قضیه فیصله پیدا کند!

زاکرینگِ حریم خصوصی

این یکی دیگر آن قدر بنیانگذارش مشهور است که به اسم خود او فعلش صرف می گردد! این عبارت را نخستین بار تیم جونز از مؤسسه EFF (مؤسسه ای فعال در زمینه حفظ حریم خصوصی آنلاین) برای از خجالت درآمدن فعالیت های مدیرعامل فیس بوک، مارک زاکربرگ به کار برد! در اوایل کار، طراحان فیس بوک و در صدرشان خود زاکربرگ، دسترسی به تنظیمات حریم خصوصی را به عمد برای کاربران سخت می کردند.

در نتیجه احتمال این که کاربران به اشتباه فراتر از حد اشتراک گذاری (overshare) نمایند، بسیار بالا می رود حتی در مقطعی زاکربرگ بدون اطلاع دادن به کاربران، پیش فرض برخی تنظیمات را از خصوصی به عمومی تغییر داد! کابوسی که پس از آن پیش آمد و پست های بسیار خصوصی ای که در فضای عمومی این شبکه متنشر شد، واقعا ترسناک بود.

در حال حاضر زاکرینگ یعنی اطلاعات به پشت پرده منتقل می گردد و سایت ها با گنجاندن عبارت های پیچیده در بندهای سیاست حریم خصوصی شان، مشغول معامله با داده های کاربران هستند. برای کاربران بیچاره هم مقابله با این رویه تقریبا غیرممکن است.

تبلیغات مبدل

الگوی تاریک تبلیغات مبدل (Disguised Ads) آن قدر رواج دارد که دیگر به امری عادی در اغلب سایت ها بدل شده است.

ظاهر تبلیغات در این سایت ها کاملا مشابه با محتوای اصلی سایت طراحی می گردد تا کاربر را برای کلیک روی آنها به اشتباه بیندازد. یکی از مشهورترین نمونه های تبلیغات مبدل در سایت های دانلود است که باید لابه لای تبلیغات بگردید تا دکمه واقعی دانلود را پیدا کنید! حتی بدتر این که گاهی طراحی این بنرهای تبلیغی از محتوای اصلی هم چشمگیرتر است و عملا انگار آنها اصل قضیه هستند و محتوای سایت در رتبه پایین تری قرار می گیرد البته مرز باریکی میان این الگوی تاریک و نمایش تبلیغات در قالب محتوای سایت اصلی (مثل تبلیغات گوگل یا توییتر) وجود دارد.

درست است که در این سایت ها هم هدف این است که تبلیغات برجسته نباشند، اما معمولا در آنها فلسفه تبلیغات این نیست که کاربر به اشتباه روی آنها کلیک کند. به عبارت دیگر، دنبال فریب مخاطب با جازدن تبلیغات به جای محتوای اصلی نیستند.

هزینه های مخفی

در یک فروشگاه اینترنتی جنسی را با تخفیفی عالی پیدا نموده اید و به سرعت و با خوشحالی مراحل خرید را طی می کنید، غافل از آن که جایی در میان این مراحل، هزینه ای اضافه تر (به اسم ارسال، مالیات و...) انتظارتان را می کشد.

الگوی هزینه های مخفی ساده است: نگذارید کاربر همه هزینه ها را همان ابتدا ببیند. سایت ها عملا مانند یک تله کاربر را با قیمت های پایین و جذاب به خرید تشویق می نمایند، اما بخشی از هزینه ها را پس از آن که اقدام به خرید کرد نمایش می دهند. روشن است درصدی از کاربران با دیدن این هزینه ها از ادامه خرید پشیمان می شوند، اما حتی همان درصد باقی مانده هم می تواند سود خوبی عاید صاحبان فروشگاه کند.

جلب و تبدیل

جلب و تبدیل (Bait & Switch) یکی از حقه های سابقه دار در دنیای کسب وکار و بازاریابی است که در آن مشتری با تبلیغات کاذب جذب شده، اما چیز متفاوت یا با قیمتی بالاتر به او فروخته می گردد.

در رابط های کاربری جلب و تبدیل به این صورت اجرا می گردد که کاربر عملکرد معینی را از چیزی در ذهن دارد، اما پس از آن که روی آن کلیک می نماید، کارکردی متفاوت اتفاق می افتد. یکی از نمونه های رایج این الگوی تاریک پنجره های تبلیغاتی است که با کلیک روی دکمه بستن (x)، به جای بسته شدن آن پنجره، پنجره جدید یا زبانه دیگری در مرورگر باز می گردد!

حتی مایکروسافت هم زمانی از این الگو استفاده کرد: در سال 2016 که مایکروسافت به شدت مشغول تبلیغ ویندوز 10 بود به کاربران نسخه های پایین تر ویندوز برای تشویق به ارتقا به نسخه جدید، پنجره ای نشان داده می شد.

اوایل، این پنجره صرفا یک پیغام ساده بود برای تشویق کاربران، اما از جایی به بعد مایکروسافت کارکرد دکمه بستن پنجره را از عملکرد همیشگی به آغاز فرایند ارتقای ویندوز تغییر داد!

محمود صادقی - محقق سیستم های تعاملی / ضمیمه کلیک روزنامه خبرنگاران

banima.ir: قدرت گرفته از سیستم مدیریت محتوای بانیما

1com.ir: از کامپیوتر و IT کلی مقاله و ترفند جالب اینجا داریم