ابن فضل الله، مورخی که از امور دیوانی کناره گرفت - مجله سرگرمی

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری خبرنگاران ـ بارها شنیده ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل کوشش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران تألیف دکتر علی اکبر ولایتی که به سال 1392 در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده ایم.

شهاب الدین احمد بن یحیی عُمَری (700-749ق)، مورخ، جغرافی نگار و ادیب شافعی مذهب است .

نسب ابن فضل الله به عمر بن خطاب می رسد. وی در شوال سال 700 ق در دمشق به جهان آمد. نخست در همان شهر و پس از آن در حجاز و مصر تحصیل کرد. وی مقدمات علوم را از شیخ کمال الدین بن قاضی و پس از آن از شمس الدین بن مسلم فرا گرفت. فقه را از قاضی القضات شهاب الدین بن المجد عبدالله و عروض و ادبیات را نزد شیخ شمس الدین صایغ و علاءالدین وداغی فرا گرفت. معانی و بیان را از علامه شهاب الدین محمود آموخت و شماری از کتاب ها و دیوان های ادبی را هم پیش او خواند.

در 729ق سلطان ملک ناصر پدرِ ابن فضل الله، محیی الدین یحیی را که در دمشق کاتب سرّ بود، به مصر احضار کرد. وی به قاهره رفت و سمت کتابت سرّ مصر را به عهده گرفت. شهاب الدین جوان نیز همراه پدر به مصر فت. او در اداره کارها پدر را کمک می کرد و نایب وی به شمار می رفت. گفته اند که به واقع سمت کتابت سرّ ظاهراً به نام پدر بود، اما در عمل کارها به دست شهاب الدین جوان انجام می شد.

در سال 738 ق برادرش علاءالدین علی به مباشرت پدر برگزیده شد. محیی الدین در رمضان 738 در قاهره درگذشت. علاءالدین علی به جانشینی پدر نشست و مقام ریاست دارالانشای قاهره را عهده دار شد. در این سال ها شکایت هایی از ابن فضل الله به گوش سلطان رسید. سلطان بر وی خشم گرفت و او را از ریاست دارالانشای دمشق برکنار و در 739ق زندانی کرد. وی در 740ق پس از هفت ماه و 18 روز از زندان قلعة الجبل آزاد شد.

اندکی پس از آن دوباره به ریاست دارالانشای دمشق رسید و تا 743ق در این مقام بود. در این سال باز هم برکنار شد و برادرش بدرالدین محمد به کتابت سرّ دمشق گمارده شد. ابن فضل الله با میانجی گری علاءالدین علی بخشوده شد و از مجازات در امان ماند. پس از آن به دمشق برگشت و تا سرانجام زندگانی از سمت های دیوانی برکنار ماند. به احتمال بسیار، در همین دوره از زندگانی است که وی فرصت تألیف و تصنیف پیدا کرد.

خاندان ابن فضل الله همه شغل دیوانی داشتند اما وی برترین فردِ خانواده در این کار بود. با این حال، چنان که گفته شد نتوانست مانند پدر و برادرانش در مناصب دیوانی پایدار بماند.

ابن فضل الله در سرودن شعر نیز توانا بود، اما شعرهایش تکلف آمیز است و نثر وی برتر از نظمش است. ابن فضل الله در 9 ذی الحجه 749 در دمشق درگذشت و جنازه اش را نزدیک قبر پدر و برادرش بدرالدین محمد در صالحیه دفن کردند.

ابن فضل الله آثاری داشته که بعضی از آنها عبارت اند از:

1. التعریف بالمصطلح الشریف، در آیین کشورداری ممالیک در هفت بخش. این کتاب نخست در 1312ق/1894 در قاهره، سپس در 1988 در بیروت با تحقیق و تعلیق محمد حسین شمس الدین چاپ شد؛

2. مسالک الابصار فی ممالک الامصار، مهم ترین اثر ابن فضل الله در 27 جلد که شامل دو بخش است: الف) جغرافیای زمین، ب) موجودات روی زمین که تا به امروز فقط بخش هایی از این کتاب چاپ شده است؛

3. ممالک عباد الصلیب یا رسالة تشتمل علی کلام اجمالی فی مشاهیر ممالک عباد الصلیب، مؤلف آن را درباره کشورهای فرنگ زمان خود نوشته و از وضع سیاسی و اجتماعی فرانسه، آلمان، ایتالیا، به ویژه ونیز و جنوا و روابط خبرنگارانن با مسلمانان بحث نموده است. ترجمه ایتالیایی این کتاب در 1883 در رم به چاپ رسید؛

4. دمعة الباکی که فقط دو برگ سرانجامی آن باقی مانده است؛

5. الَشَتَویّات که مجموعه نامه های ابن فضل الله است؛

6. مختصر قلائد العقیان یا الدرر الفرائد فی مختصر قلائد العقیان؛

7. النبذة الکافیة فی معرفة الکتابة و القافیة؛

8. یقظة الساهر و وثبة الخاطر.

انتهای پیغام/4104/

pariha.com: پریها مجله گردشگری، خبری، موفقیت، آشپزی و سرگرمی میباشد.

blogpo.ir: بلاگ پو: سیستم مدیریت محتوای قدرتمند