نقش برجسته پارتی: نگارگری زنده از تاریخ و فرهنگ فارس
به گزارش مجله سرگرمی، در دل زمین‌های بکر استان فارس، جایی که تاریخ در هر سنگ و صخره تنیده شده، این اثر باستانی همچون نگینی از دوران پارتی، یادآور زحمات هنرمندان کهن و شجاعت سربازانی است که گذشته را به آینده پیوند می‌دهند. این نقش برجسته، که بیش از دو هزار سال قدمت دارد، نه تنها به عنوان تنها نگارگری پارتی در این منطقه شناخته می‌شود، بلکه حامل داستانی از زندگی و مبارزات مردمان سرزمین ایران از دوران اشکانی تا ساسانی است. قرار گرفته در مسیر خلوت جاده‌ای که میان طبیعت بکر و کوهستان‌های بلند جریان دارد، این اثر تاریخی با زیبایی منحصر به فرد خود، بیانگر مهارت نحتی هنرمندان پارسی و هنرمندانی است که با ابزارهای ساده اما با نگاهی عمیق به زیبایی، گذشته را در سنگ حک کرده‌اند. از آنجا که این نگارگری تحت تأثیر گذر زمان و بی‌توجهی معاصر قرار گرفته و تخریباتی به آن وارد شده است، اهمیت حفاظت و نگهداری از این میراث فرهنگی بیش از پیش احساس می‌شود؛ چرا که در هر ترک و شکستگی آن، داستانی از شکوه گذشته به چشم می‌خورد.
این نقش برجسته، حجاری از یک سرباز را بر روی یک تخته سنگ عظیم نشان می دهد که کمان را برای تیراندازی گشوده است. از این اثر به عنوان تنها اثر پارتی حجاری شده در استان فارس یاد شده است. این سنگ نگاره در تاریخ 10 آذر ماه 1354 هجری خورشیدی با شماره 939 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
برای مطالعه بیشتر از گیگابلاگ دیدن کنید
در سه کیلومتری شهر قیر مرکز شهرستان قیر و کارزین و در سمت چپ جاده قیر- فیروزآباد در منطقه ای میان گردنه سم دلدل و گلومش، نقش برجسته یک سرباز پارتی دیده می گردد. نقش برجسته سرباز پارتی با تیر و کمان کشیده، تیردان و کلاه خود بر روی یک تخته سنگ عظیم مکعبی شکل به طول 240 و عرض 170 سانتی متر حجاری شده که صحنه یک تیراندازی را به تصویر می کشد؛ قدمت این اثر به بیش از دو هزار سال می رسد. نقش برجسته سرباز پارتی که در منطقه به نقش رستم معروف بوده و در قدیم به آن قدمگاه می گفته اند تنها اثر پارتی حجاری شده در فارس به شمار می رود که تا به امروز هیچگونه اقدام حفاظتی برای جلوگیری از تخریب و نگهداری از این اثر برجسته تاریخی صورت نگرفته است.
نقش برروی تکه سنگی عظیم تراشیده شده و زیر آنرا جستجوگران گنج حفاری نموده اند و عده ای دیگر نیز درتلاش برای از بین بردن این اثر بر روی آن حکاکی نموده اند. هیچ تلاشی برای نگهداری از نقش انجام نگرفته است. چهره سرباز نامشخص بوده و پوشش او نیز قابل تشخیص نیست. شاید چهل سال پیش چهره و پوشش او قابل تشخیص بود. این مطلب نشان می دهد که اگر از این آثار عکس نداشته باشیم شاید ده سال دیگر از این آثار به جز خاطره چیز دیگری نخواهد ماند. سا لها است نقش برجسته سرباز پارتی در شهرستان قیر و کارزین توسط هر کودک و یا هر رهگذر ناآشنا با میراث گرانبهای تاریخی این سرزمین با استفاده از پتک، سنگ، میخ و یا رنگهای شیمیایی و هر ابزار دیگری تخریب شده و روز به روز به انتها عمر خود نزدیک می گردد. با توجه به خارج از محدوده شهر بودن این اثر تاریخی و تنها اثر پارتی حجاری شده در فارس و در سایه بی توجهی مسئولان میراث فرهنگی در فراهم نکردن هیچگونه اقدامات و تدابیر حفاظتی و نگهداری این اثر حتی در حد فنس کشی و حصار کشی احتمال می رود در آینده نچندان دور اثری از آن باقی نمانده باشد.
تاریخچه
این نقش مربوط به دوره اشکانی است که در سالهای 250 پیش ازمیلاد تا 224 میلادی و بعد از دوره سلوکیان در ایران حکومت می کردند و آنها را با نام امپراتوری پارت ها نیز شناخته می شوند. این سلسله توسط ارشک پایه گذاری شد و به دست اردشیربابکان اولین پادشاه سلسله ساسانی انتها یافت. ارشک توانست به سلسله سلوکیان که دست نشانده روم باستان توسط اسکندر بود انتها دهد. البته دراین دوره ایران به صورت ملوک الطوایفی اداره می شد و ارتش دائمی نداشت و در کل قدرت دوران هخامنشیان را نیز نداشت. همینطور در استان فارس نیز قدرت چندانی نداشته و از همین استان نیز ضربه خورد. اردشیر بابکان که خود را از نژاد کیانیان می دانست و به این امید که ایران را به دروه قدرت هخامنشیان برگرداند توانست این سلسله راشکست دهد و سلسله ساسانی را پایه گذاری کند.
سنگ نگاره های ایران
در گوشه و کنار این کشور کمتر منطقه ای وجود دارد که در آن سنگ نگاره و نقش برجسته های تاریخی وجود نداشته باشد. بر اساس آمار اعلام شده در کتاب سنگ نگاره های ایران حداقل پنجاه هزار اثر تاریخی از این دست در حدود 23 استان کشور وجود دارد. سنگ نگاره ها نخستین نقش و نگارهای ایجاد شده توسط انسان در طول تاریخ هستند و قدمت بعضی از این آثار به حدود چهل هزار سال پیش می رسد.
نحوه دسترسی به سنگ نگاره قیرو کارزین
نقش رستم (قیر) یا نقش برجسته سرباز پارتی را می توانید درفاصله حدود سه کیلومتری در جاده قیر به فیروزآباد، درسمت راست جاده مشاهده کنید. که البته حدود صد مترتاجاده اصلی فاصله دارد و هیچ تابلوی هدایت وجود ندارد. فقط تابلویی زردرنگ برای معرفی پروژه جاده ای جدید است که فعلا هیچ عملیاتی برای آن انجام نشده و دقیقا از کنار این نقش عبور می نماید.
در پایان
این اثر تاریخی فراخوانی است به همه ما تا به میراث فرهنگی ارزشمندمان نگاه ویژه‌ای داشته باشیم. نگارگری سرباز پارتی، که با دستان نحتی هنرمندان دوران پارسی به یادگار مانده، یادآور می‌شود که تاریخ ما در سنگ و قلمرو فرهنگ جاودانه شده است. با حفاظت از این گنجینه باستانی، نه تنها گذشته را زنده نگه می‌داریم، بلکه بذرهای امید و احترام به هویت ملی را برای نسل‌های آینده می‌کاریم.