ماراتن 100 ساله ظهور یک ابرقدرت - مجله سرگرمی

شرق در ادامه نوشت: قرن گذشته روزگار بسیار دشواری برای چین بوده است. اشغال کشور توسط ژاپنی ها در دهه های 1930 و 1940 و جنگ داخلی که باعث روی کار آمدن مائو زدونگ و حزب کمونیست چین در سال 1949 شد، دوره بسیار آشفته ای در تاریخ چین بود. نتیجه جنگ داخلی ظهور جمهوری خلق چین بود که خود شروع دوره ای دیگر از انزوای بین المللی بود، زمانی که چین سعی داشت تا خود را احیا کند. چین تحت فرمانروایی مائو پیروز شد تا تقریبا در تمامی منابع و فناوری ها به خودکفایی برسد با این حال هنوز 20 تا 30 سال از استاندارد های فنی مدرن عقب بود.

در پی مرگ مائو، دنگ شیائوپینگ، رهبر جدید چین، مجموعه ای از اصلاحات را در پیش گرفت که چین را به طور بنیادین دستخوش تغییر کرد. دنگ تجارت بین المللی را تشویق نموده و از سرمایه گذاری خارجی در کشورش حمایت کرد. نتیجه این سیاست ورود خارق العاده چین به بازار های دنیای و اقتصاد پررونق بود. هدف اختصاصی این سیاست کسب درآمد ارزی بود که به چین اجازه می داد تا هم مدرن گردد و هم استقلال بیشتری داشته باشد.

در پی مرگ دنگ در فوریه 1997 میلادی، جیانگ زمین در قامت رهبر جدید چین قدرت خود را هم زمان با سرانجام پانزدهمین دوره کنگره حزب کمونیست چین در سپتامبر 1997 تثبیت کرد. جیانگ نزدیک به دو دهه در رأس حکومت چین قرار داشت و به نوعی پدرخوانده حزب محسوب می شد.

تحت فرمانروایی جیانگ اگرچه اصلاحات اقتصادی ادامه پیدا کرد، اما هیچ چشم اندازی برای تغییرات سیاسی وجود نداشت. نمونه ای از اقدامات جیانگ که هرگونه امیدی را برای تغییرات بنیادین در چین به یأس تبدیل کرد، تشدید کنترل رسانه ها بود. همچنین در این دوره فساد گسترده اداری به شکل بارزی افزایش پیدا کرد.

با روی کار آمدن هو جینتائو، بر لزوم اصلاحات در چین تأکید شد. هو که دموکراسی را رگ حیاتی سیستم سوسیالیستی می دانست، معتقد بود که براساس حقوق دموکراتیک، این حق مردم است که خواست هایشان را خود انتخاب نمایند. او بار ها خاطرنشان کرد که مدرنیزه کردن سیستم سوسیالیستی، در گرو مردم سالاری است.

اگرچه در دوره هو جین تائو اصلاحات در چین پیشرفت های چشمگیری داشت، اما با چرخش قدرت، رؤیای هو برای تحقق مردم سالاری به شیوه سوسیالیستی اش ناتمام ماند. با تغییر قدرت، شی جین پینگ در سال 2012 به مقام ریاست جمهوری چین انتخاب شد. او که اعتقادی به ادامه جهت سیاست مداران تکنوکراتی، چون جیانگ زمین و هو جین تائو نداشت، از زمان روی کار آمدن گام به گام در جهت تثبیت قدرت خود در حزب حرکت کرد و حتی بنا بر ادعای برخی، ترکیب کمیته مرکزی حزب کمونیست را به سود خود تغییر داد.

شروع عصر شی

مخالفان شی جین پینگ عملکرد او به ویژه سیاست مشت آهنینش برای مبارزه با فساد در حزب کمونیست چین را نوعی کودتای نرم ارزیابی نموده و معتقدند که شی همیشه به دنبال ایجاد حکومتی اتوکراتیک بوده است. آن ها بر این باورند که شی جین پینگ از 2012 تا به امروز تحت نام مبارزه با فساد، مخالفان خود از جمله رهبران پیشین حزب کمونیست و نزدیکانشان را یکی پس از دیگری از صحنه سیاست و قدرت بیرون رانده و بر دامنه قدرت خود افزوده است.

هواداران شی جین پینگ در حزب کمونیست چین بر این باورند که هدف او از برداشتن محدودیت های ناظر بر دوره زمامداری ریاست جمهوری این بوده که از افتادن قدرت سیاسی به دست تکنوکرات هایی مانند جیانگ زمین، یا کسانی مثل هو جین تائو جلوگیری کند.

ریچارد مک گرگور درباره دوران رهبری شی جین پینگ در فارن افرز نوشته: شاید بتوان مهم ترین اقدام داخلی شی را کمپین مبارزه با فساد او دانست. وسعت پاک سازی در جریان این عملیات در مخیله نمی گنجد: از اواخر سال 2012 که این عملیات شروع شد، مقامات مربوطه درباره بیش از 2.7 میلیون مقام چینی تحقیقات کردند و بیش از 1.5 میلیون نفر از آن ها را مجازات کردند. هفت عضو هیئت عالی، کابینه و ده ها ژنرال از جمله مجازات شدگان بودند.

دو مقام ارشد هم به مرگ محکوم شدند. حزب کمونیست چین بیش از 90 میلیون نفر عضو داشت، اما پس از مستثناشدن کشاورزان، افراد مسن و بازنشسته که به طور عمده از اشتباهات آن ها چشم پوشی شد، پاک سازی، تقریبا یک نسل کامل از اعضای حزب را حذف کرد. هیچ شکی نیست که در این کمپین شماری از رقبای شی هدف گرفته شدند؛ اما گستره عملیات ورای فهرست دشمنان او بود.

می توان گفت که در دوره زمامداری شی هیچ عاملی از زندگی سیاسی و اقتصادی چین دست نخورده باقی نمانده است. در حوزه سیاسی، حزب کمونیست چین از فناوری های نوین سود برد و فشار مضاعفی را بر بخش خصوصی برای محدودکردن دسترسی به محتوای ممنوعه در اینترنت اعمال کرد.

در بخش اقتصادی نیز شی جین پینگ موقعیت شرکت های دولتی را تقویت و نقش رهبری کمپین های توسعه اقتصادی را به آن ها تفویض کرد و به کمیته های حزبی که در شرکت های چینی حضور دارند، قدرت بیشتری بخشید. اگرچه محدودسازی های نفوذ خارجی در چین به هیچ وجه موضوع جدیدی نیست، اما این فرایند تحت رهبری شی گسترش یافت. الگوی مشابهی در قلمرو اقتصادی هم دنبال شد.

پکن 2015 به منظور جلوگیری از کاهش ارزش پول یوآن و سقوط ذخایر خارجی اش نظارت های سخت گیرانه ای را بر توان خارج کردن ارز از طریق شهفرایندان و شرکت های چینی به اجرا گذاشت. در همان سال دولت برنامه ساخت چین 2025 را کلید زد که هدفش حمایت تمام قد از شرکت های دولتی بود. پکن برای اطمینان از غلبه شرکت های چینی نه تن ها یارانه های کلانی برایشان فراهم کرد، بلکه در عین حال موانع گوناگونی را برای محافظت از شرکت های چینی از رقابت آزاد در مقابل شرکت های خارجی ایجاد کرد.

برخی ناظران بر این باورند که پکن تحت رهبری شی جین پینگ می کوشد تا نوعی ملی گرایی چینی را بسط دهد، چرخشی که نشانه های آن را در بخش های بسیاری می توان دید؛ برای مثال، بازگرداندن احترام به کنفوسیوس، لائوتسه و دیگر خردمندان باستان، ترمیم برخی بنا های تاریخی از جمله معابد بودایی و فراوری برنامه های تلویزیونی درباره سرداران و پادشاهان چین قدیم، همگی نشانه کوشش رهبری حزب برای نیرو دریافت از احساسات ملی مردم چین است. این کوشش در زمینه های منفی و غیرانسانی نیز دیده می گردد. از جمله تشدید سرکوب قومی در منچوری، مغولستان داخلی و تبت و از همه بدتر اسارت بیش از 1.5 میلیون مسلمان اویغور، قرقیز، قره پایاق و سغدی در اردوگاه کار اجباری.

رهبر چین در سیاست خارجی نیز کوشید خود را سیاست مداری مدافع دنیای سازی معرفی کند. برای مثال، او در یکی از نشست های سازمان همکاری اقتصادی آسیا پاسیفیک در نوامبر 2017 خاطرنشان کرد که آزادسازی ضامن پیشرفت است و آن هایی که به دنبال کارشکنی در این فرایند هستند، ناگزیر به عقب نشینی خواهند بود. این در حالی است که به اعتقاد برخی از ناظران، یکی از عناصر متمایز زمامداری شی، ایجاد دیواری از مقررات طرح ریزی شده در جهت کنترل جریان های فکری، فرهنگی و حتی سرمایه میان چین و جامعه دنیای است.

هم زمان شی جین پینگ در سیاست خارجی پا را از تعهد سنتی پکن به یک سیاست چراغ خاموش فراتر گذاشت. بر همین اساس اکنون چین فعالانه در پی شکل دادن به هنجار ها و نهاد های بین المللی است و قویا حضور دنیای اش را تحمیل می نماید. شی جین پینگ آشکارا در یک سخنرانی در سال 2014 میلادی خاطرنشان کرد که کشورش باید بتواند زمین های بازی بین المللی و قوانین بازی در این زمین ها را معین کند.

گذشته از سیاست های جاه طلبانه منطقه ای پکن در هنگ کنگ و اقیانوس آرام (از جمله ساخت جزایر مصنوعی)، شاید بتوان گفت مهم ترین ابتکار شی در جبهه سیاست خارجی طرح جاده و کمربند است که در سال 2013 راه اندازی شد. این طرح که قرار است جاده ابریشم باستانی را احیا کند اکنون شامل صد ها پروژه می گردد که قرارداد بیش از 80 درصد آن با شرکت های چینی بسته شده است. به اعتقاد ناظران، با اجر شدن این طرح نه تن ها نفوذ فرهنگی و اقتصادی چین در جهت مورد نظر توسعه خواهد یافت، بلکه فرصتی را برای پیش برد اهداف نظامی پکن فراهم خواهد نمود.

پکن همچنین اعلام نموده دادگاه های ویژه حکمیت برای پروژه های جاده و کمربند ایجاد خواهد شد؛ بنابراین به واسطه این طرح نظام حقوقی جایگزینی براساس قوانین چینی ترویج و حمایت می گردد. در واقع، چین به نحو فزاینده ای در پی صدور ارزش های سیاسی خود به سراسر دنیا است.

چین در جهت رهبری دنیای

به نظر می رسد گفتمان جدید پکن در عرصه بین الملل هدف دیگری نیز دارد، هموار کردن جهت برای پیش بردن جمهوری خلق در جهت رهبری دنیای، امری که سیاست مداران آمریکایی و اروپایی را به شدت نگران نموده است.

دستگاه تبلیغاتی پکن در سال های اخیر مرتبا از چین به عنوان یکی از بنیان گذاران سازمان ملل متحد یاد می نماید. پکن بر این حقیقت که هیئت دیپلماتیک چینی در پی ریزی سازمان ملل متحد و نوشتن منشور آن نقش مهمی بر عهده داشتند، مانور می دهد و تأکید دارد که پکن در شکل دادن به توافق برتون وودز، یعنی ایجاد نظم اقتصادی دنیای، شرکت داشته است. پکن اصرار دارد که چین به عنوان یکی از پنج عضو دائم شورای امنیت، با حق وتو و یکی از رهبران اردوگاه متفقین در جنگ دنیای دوم، از 1945 تا 1949 میلادی، در شکل دادن به نظم نوین دنیای، شرکت فعال داشته و این فرایند قرار است توسعه پیدا کند.

با ظهور چین به عنوان قدرتی دنیای، تضاد منافع حال و آینده در عرصه بین المللی، بیش از پیش مورد توجه ایالات متحده و متحدان اروپایی اش قرار گرفته است. حال غرب کوشش می نماید تا گسترش نفوذ چین در جامعه دنیای را کنترل کند، کوششی که کمی دیرهنگام به نظر می رسد.

اکنون در کنار جنگ تجاری و مخالفت با سیاست های داخلی و منطقه ای چین، آنچه تقابل جامعه دنیای با پکن را تشدید نموده، شیوع ویروس کروناست که مبدأ آن شهر ووهان چین گزارش شده است. این واقعیت که حکومت تحت فرمانروایی شی جین پینگ در مواجهه با فوریت های بهداشت و درمان عمومی که به اطلاع رسانی به موقع، شفاف و دقیق احتیاج دارد، ضعیف عمل نموده، همه گیری کرونا را به یکی از چالش های دولت شی تبدیل نموده است. همین حالا بسیاری از رهبران دنیا چین را عامل بحران همه گیری و مسائل اقتصادی ناشی از آن می دانند؛ اما این بحران یک روی دیگر هم (برای چین) دارد. پکن در کنار طرح جاده و کمربند، اکنون با استفاده از همه گیری کرونا کوشش می نماید نفوذ خود را در چهار گوشه دنیا تحکیم کند.

نشریه آتلانتیک به تازگی با اشاره به تشدید حضور شرکت های چینی در اروپا نوشته: تور خرید چینی ها در قاره سبز به شدت اتحادیه اروپا را نگران نموده است؛ به طوری که اعضای دولت آلمان توافق نموده اند که برای محافظت از شرکت های داخلی در مقابل تصاحب توسط سرمایه گذاران غیراروپایی به ویژه چینی ها قوانینی وضع نمایند. اتحادیه اروپا هم در حال طراحی بسته حمایت از شرکت ها در برابر تبعات شیوع ویروس کروناست. واقعیت این است که چین از نظر اقتصادی، اجتماعی و سیاسی عظیم ترین رقیب آمریکا و اروپا در آینده خواهد بود.

چین یک رقیب استراتژیک برای اروپاست که می خواهد قدرتش را گسترش دهد و جایگزین ایالات متحده به عنوان یک قدرت پیشرو باشد. در شرایط امروز نیز که بحران ویروس کرونا سرنوشت اروپا را تغییر داده، چین سعی دارد با استفاده از این آب گل آلود هر چه سریع تر خواسته های خود را جامعه عمل بپوشاند. به دلیل کرونا فقدان همبستگی در اتحادیه اروپا به چشم می خورد و با خرید شرکت های اروپایی توسط چین، قدرت پکن بیش از پیش افزایش پیدا می نماید. شرایط اقتصاد دنیای در دوران پساکرونا مبهم است، ولی از نقش چین و خیز این کشور برای اثرگذاری بیشتر بر اقتصاد دنیای نمی توان به سادگی گذر کرد.

کشتی کروز: کشتی کروز: سفری لوکس و در عین حال مقرون به صرفه به اقیانوس ها

دور زمین: دور زمین: آشنایی با زیبایی های دنیا در مجله گردشگری