فرصت سوزی در کوره های خاموش - مجله سرگرمی

خبرنگاران/ زهرا بلندی: مدتی است که تخریب آثار باقیمانده از این کوره ها که خواسته اولیه ساکنان محله های دولتخواه و اسماعیل بوده، موجبات شادی آنها را فراهم آورده است، اما آنچه باعث نگرانی شده، تبدیل کوره ها به مجتمع های تجاری و مسکونی است که به گفته اهالی مسئله ای بر مسائلشان خواهد اضافه نمود. همه اینها در حالی است که شهفرایندان بارها از کمبود سرانه های اجتماعی، فرهنگی و... در محله خود گلایه داشته اند.

سازه های بلند آجری سمت راست عظیمراه شقایق، در بیابانی که از آن به عنوان اراضی بوستان 180هکتاری یاد می شود به چشم می خورد. در سوی دیگر آن، در میان مجتمع های مسکونی نوساز محله های دولتخواه و اسماعیل آباد هم بخشی از آثار به جا مانده پابرجاست. هنوز زندگی روستایی با کمترین امکانات در حاشیه کوره ها جریان دارد. نخستین مقصدمان یکی از کوره های محله دولتخواه شاقتصادی است. زوزه سگ ها از فاصله ای نزدیک به گوش می رسد. بچه ها انگار در دنیایی دیگر سیر می نمایند. آنقدر غرق بازی شده اند که متوجه حضور ما نمی شوند، اما به محض ورودمان والدین شان یکی یکی از داخل آلونک ها بیرون می آیند. یکی از قطعی آب، برق و گاز گلایه می نماید و دیگری درباره اضطرابش از آینده اینجا حرف می زند. این بار اما به جای توضیح گلایه های آنها می خواهیم پای درددل ساکنان قدیمی این محله بنشینیم که خارج از کوره ها زندگی می نمایند. ساکنانی که شرایط نابسامان کوره ها تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی شان گذاشته است. رشد آسیب های اجتماعی، کاهش امنیت و تخریب و تبدیل کوره ها به مجتمع های چندطبقه که آینده نامعلومی را به همراه دارد، جزء دغدغه های مهمی است که حسین بهینه دبیر شورایاری محله دولتخواه شاقتصادی با اشاره به آنها می گوید: طرح های ضربتی برای جمع آوری کارتن خواب ها و معتادان متجاهر با حضور نیروهای پلیس، شهربان و... به صورت مستمر اجرا می شود، اما ایجاد امنیت در این وسعت از اراضی کار راحتی نیست و این اقدامات به تنهایی جوابگوی آن نخواهد بود. او به سکونت گروهی از خانواده ها در اتاقک های اسکان کارگری سابق اشاره نموده و می گوید: تهیه گزارش های متعدد از شرایط زندگی این خانواده ها باعث شده نگاه مردم شهر به محله ما تغییر کند. هرکسی نذر یا خیراتی دارد اینجا یکی از گزینه هایش است. این موضوع شاید به مذاق افراد ساکن در کوره ها خوش بیاید، اما برای اهالی قدیمی محله خوشایند نیست. برای برطرف این مسائل باید دخمه های آجرپزی و فضاهای بی دفاع شهری به کلی بسته شده و شرایط ساخت مراکز فرهنگی و درمانی برای مالکان کوره ها فراهم شود.

توافق شهرداری و مالکان کوره ها برای برطرف کمبودها

تخریب کوره هایی که بخشی از خاطرات اهالی محله و صنعت کشور شده است، نه تنها مسئله ای را حل ننموده، بلکه معضلی جدید به مسائل مردم اضافه نموده است.

حیدر مقدم فر دبیر شورایاری محله اسماعیل آباد که سال هاست برای برطرف معضلات محله اش کوشش می نماید، با بیان این موضوع می گوید: فقط تعداد محدودی از کوره های قجری باقی مانده که بیشتر آنها به کارگاه های صنعتی اختصاص داده شده اند. تبدیل همین تعداد محدود هم به مجتمع های مسکونی، تجاری و اداری علاوه بر نابودی آثار تاریخی، رشد جمعیت را به همراه داشته و محله را با کمبود سرانه های آموزشی، درمانی، فرهنگی و... روبه رو می نماید. مقدم فر ادامه می دهد: متأسفانه مالک بیشتر این کوره ها اشخاص حقیقی هستند، اما درخواست ما از شهرداری و مالکان این است که برای جوابگویی به نیازهای مردم طی توافقی این ذخایر شهری را به ساخت مراکز خدماتی، اجتماعی، فرهنگی و... اختصاص دهند. بخشی از کوره ها در اراضی بوستان 180هکتاری ایرانیان قرار گرفته اند که از یک سو به عظیمراه آزادگان، از سوی دیگر به عظیمراه شقایق و بازار خلازیل منتهی می شود. فضای متروکه ای که به قول اهالی شرایطی مطلوب برای مخفی شدن معتادان و کارتن خواب ها فراهم نموده است. بخشی از کوره های این حوالی به کارگاه صنعتی یا انبار تبدیل شده و مابقی بدون استفاده مانده اند.

میثم ابراهیمی دبیر شورایاری محله دولتخواه جنوبی که بیش از همه نگران امنیت محله است، می گوید: مدت زیادی از تعطیلی این کوره ها می گذرد، اما هنوز اینجا مخروبه مانده و ساماندهی اش به یکی از عظیم ترین دغدغه های شهفرایندان تبدیل شده است. ابراهیمی با گلایه از سودجویانی که برای کسب درآمد وارد این کوره ها می شوند، می گوید: تهیه گزارش های پی در پی خبرنگاران هم مسئله ای را برطرف ننموده است. روزانه گروه زیادی از خیّران که هدفشان یاری به نیازمندان است، برای توزیع ارزاق به اینجا می آیند. این در حالی است که متأسفانه بسیاری از نیازمندان در کوچه پسکوچه های محله یا به صورت ناشناس در کوره ها زندگی می نمایند. او با بیان اینکه تجمع های روزانه برای توزیع غذا شکل محله را نازیبا نموده است، می گوید: این ارزاق اغلب به دست سودجویانی می رسد که از حضور همیشگی خیّران باخبر شده و برای کسب درآمد در این کوره ها اتراق می نمایند. تقاضای ما از خیّران این است که این ارزاق را با هماهنگی خیّران و شورایاران محله به دست افرادی برسانند که از قبل شناسایی شده و واقعاً نیازمند هستند. وی ادامه می دهد: در نهایت تقاضای ما از مسئولان این است که شرایط را برای مالکان کوره ها تسهیل نمایند تا با مشارکت آنها این محدوده های ناامن به مکانی برای خدمت رسانی به شهفرایندان تبدیل شود.

درحالیکه یکی از مهم ترین چالش هایی که مسئولان با آن روبه رو هستند، ساماندهی اراضی متروکه به جا مانده از تخریب کوره های آجرپزی است، در ادامه ضمن همراهی با علی داوطلب معاون شهرسازی و معماری شهردار منطقه در بازدید از این کوره ها به گفت وگو با او پرداختیم.

قدمت کوره های آجرپزی منطقه19 به چند سال پیش برمی شود؟ چرا این کوره ها تعطیل شدند؟

اواسط دهه30 با رشد ساخت وساز در شهر، کوره های آجرپزی برای تأمین مصالح لازم در اراضی محله های اسماعیل آباد و دولتخواه، که دور از مرکزیت شهر تهران بودند، شکل گرفت و به تدریج مهاجران زیادی از نقاط مختلف کشور برای کار کردن راهی این کوره ها شدند. براساس اطلاعات موجود 37کوره پزخانه با 140هکتار مساحت در این محدوده فعالیت داشتند. توسعه محدوده شهری در دهه70 و از سوی دیگر تصمیم گیری های مدیریت شهری برای اصلاح فرایند سوخت در فراوری و انتقال مشاغل مزاحم آلاینده به خارج از محدوده شهری، تعطیلی تدریجی این کوره ها را به همراه داشت. طی فرایندی 10ساله به مرور زمان تا سال1386 کوره ها به طور کلی تعطیل یا به شهرستان ورامین منتقل شدند.

بعد از تعطیلی کوره ها تصمیمی برای مشخص تکلیف اراضی آنها گرفته شد؟

تا سال1386 به دلیل آماده نبودن طرح جامع شهر تهران مشخص تکلیف اراضی کوره ها صورت نگرفت، اما پس از آن با تصویب طرح جامع شهر تهران در شورای عالی شهرسازی، اراضی این کوره ها به عنوان اراضی ذخیره شهری با کاربری چندمنظوره تجاری، اداری، خدماتی، فضای سبز و در مواردی که جمعیت پذیری اجازه دهد، به عنوان اراضی مسکونی شناخته شد.

اما تخریب این کوره ها و تبدیل بخش قابل توجهی از اراضی آنها به مجتمع های مسکونی نشان می دهد طی سال های گذشته آن طور که باید به طرح جامع شهری توجه نشده است.

بله، روینمودها تاحدودی از سند جامع شهری انحراف داشته است. ازسال1387 تا اوایل دوره مدیریت جدید شهری 10کوره تخریب و به آپارتمان های مسکونی تبدیل شد که بعضی همچنان درحال ساخت هستند. بخشی از این اراضی به دلیل قرارگرفتن در محدوده عظیمراه های شقایق و شهید ورامینی، ضمن توافق با مالکان حقیقی برای اجرای این پروژه ها تخریب شده و بخش قابل توجهی از آن جزء اراضی بوستان 180هکتاری است که با احتساب تعداد کوره های باقیمانده در پارک، فقط 15سازه و میله کوره باقی مانده است. متأسفانه به دلیل متوازن نبودن تغییر کاربری کوره پزخانه ها، اکنون محله با کمبود سرانه های خدماتی هفتگانه عمومی روبه رو شده است.

اکنون چه برنامه هایی برای استفاده بهینه از این ذخایر شهری در نظر گرفته شده است؟

بخش زیادی از این کوره ها مالکان حقیقی دارند و جلب رضایت آنها به اجرای قوانین شهرسازی و اینکه بخش قابل توجهی از ملک خود را برای تأمین سرانه ها اختصاص دهند، کار راحتی نیست. با این حال در 2سال اخیر باتوجه به تأکید مدیریت شهری به لزوم رعایت سند جامع شهر تهران، مشخص تکلیف اراضی کوره ها با تهیه شناسامه فنی، مالکیتی و شهرسازی اجرا شده و برطرف معضلاتی مثل زاغه نشینی، کاهش سرانه های خدماتی، تغییر کاربری های غیرمجاز در کوره ها و... در دستورکار قرار گرفته است. براساس تقسیم بندی طرح جامع شهری، در این اراضی پهنه های تجاری، اداری، مسکونی و خدماتی تعریف شده و در صورت مراجعه مالکان برای دریافت جواز ساخت با رعایت این موضوع و شرط های دیگر، طرح پیشنهادی مالک یا سرمایه گذار برای آنالیز و تصویب به کمیسیون ماده5 شهر تهران ارسال می شود. ضمناً اگر اراضی در پهنه مسکونی قرار گرفته باشند، کوشش ما این است تا مالکان را به ساخت مراکز خدماتی موردنیاز منطقه ترغیب کنیم.

تأمین امنیت اراضی کوره ها به خصوص در اراضی بوستان 180هکتاری یکی از درخواست های مهم شهفرایندان است. در این زمینه اقدامی اجرا شده است؟

وسعت، شکل گیری تپه ماهورها، چاله ها، محدودیت روشنایی و... از عواملی هستند که این محدوده به خصوص اراضی پارک 180هکتاری را به فضاهای بی دفاع شهری و محلی برای تجمع کارتن خواب ها تبدیل نموده است. همکاران ما با اجرای مستمر طرح های ضربتی برای جمع آوری و انتقال این افراد به گرمخانه ها اقدام می نمایند و شهربانان منطقه برای ایجاد امنیت به صورت دائمی در این اراضی حضور دارند. با این وجود تأمین امنیت این محدوده ها به دلیل همجواری با چند عظیمراه و بازار ضایعات خلازیرکار راحتی نیست و جرم خیزی را افزایش می دهد. به طور قطع اجرای طرح های پیش بینی شده برای ساماندهی کوره ها و سرعت بخشیدن به فرایند ساخت بوستان 180هکتاری اقداماتی است که برای مقابله با این معضل در نظر گرفته شده است.

چه مدت از شروع ساخت پارک 180هکتاری می گذرد و اکنون در چه مرحله ای است؟

طرح ساخت پارک 180هکتاری در منطقه19 با تصویب شورای اسلامی شهر تهران و کمیسیون ماده5 شورای عالی شهرسازی، سال ها قبل با کارفرمایی سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری تهران کلید خورد. حدود 90هکتار از اراضی کوره ها در این محدوده قرار گرفته است. تا به امروز بخش محدودی از پروژه در حاشیه عظیمراه های شقایق و آزادگان و معبرسازی در بخشی از پارک اجرا شده است.

دلایل کندی اجرای طرح چه بوده است؟

وسعت زیاد پارک، محدودیت های اقتصادی و اعتباری و جذاب نبودن این محدوده جغرافیایی برای ورود سرمایه گذاران بخش خصوصی، شاید جزء مهم ترین دلایل کندی اجرای طرح باشد.

تبدیل یکی از کوره ها به نخستین موزه آجر خاورمیانه خبر خوبی برای اهالی بود. این طرح در چه مرحله ای است و چه زمانی اجرا خواهد شد؟

از آجر همیشه به عنوان بخشی از هویت معماری ایران و ایرانی یاد می شود. بعد از تعطیلی کوره ها نه تنها سازه های آنها بدون استفاده و در حال نابودی است، بلکه تبدیل آنها به فضاهای بی دفاع شهری آفتی برای اهالی محله تلقی می شود. ایده های متعددی برای استفاده بهینه از این اراضی مطرح شده است، اما با توسعه نامتوازن بافت شهری وتقلیل سرانه های فرهنگی در این پهنه، مناسب ترین گزینه برای ساماندهی آن استفاده حداکثری از اراضی کوره ها، توسعه بافت فرهنگی، گردشگری و خدماتی موردنیاز شهر است.

با هدف حفظ یکی ازکوره ها به عنوان بخشی از هویت فرهنگی، تاریخی واقتصادی منطقه و تأکید اعضای شورای اسلامی شهر و موافقت شهردارتهران، طرح ساخت باغ موزه آجر را شهرداری منطقه19 به شهرداری تهران پیشنهاد داد که با تصویب بودجه به تصویب شورای اسلامی شهرتهران رسید. با انعقاد تفاهمنامه طراحی موزه طی 2 تا 3ماه آینده انجام و به زودی وارد فازاجرایی می شود. امیدواریم باتوجه به تصویب بودجه لازم از سوی شورای اسلامی شهر تهران، این طرح بامشارکت منطقه و شرکت توسعه فضاهای فرهنگی و شهرداری منطقه درکوتاه ترین زمان اجرایی شود.

طراحی این موزه به چه شکل خواهد بود و چه تأثیری برای منطقه خواهد داشت؟

با ایجاد یک کارگاه کوچک فراوری آجر، قدمت چند هزارساله آجر در معماری ایران و دنیا به نمایش گذاشته خواهد شد. این موزه محلی برای برگزاری نمایشگاه برای رقابت برترین فراورینمایندگان آجر دنیا و همچنین محلی برای برقراری تعامل صنعتی و تاریخی استادان و دانشجویان خواهدبود. از سوی دیگر بااین اقدام زمینه توسعه منطقه و اشتغال مستقیم و غیرمستقیم فرزندان کارگرانی که عمری در این کوره هاکارنموده و در محله های همجوار کوره ها سکونت دارند، ایجاد خواهد شد.

تأمین سرانه های خدماتی در اولویت درخواست های شهفرایندان است. در این زمینه اقدامی انجام می شود؟

یکی از مهم ترین نیازهای منطقه19 بیمارستان است و با توجه به دسترسی این محدوده به عظیمراه های تهران ـ قم، تهران ـ ساوه و دیگر عظیمراه های اصلی شهر تهران، از موقعیت مناسبی برای ساخت بیمارستان برخوردار است. مذاکرات ما با مالکان کوره ها و سرمایه گذاران بیمارستان ها تا به امروز نتایج خوبی به همراه داشته است. چند نمونه از کوره ها برای این کار پیشنهاد شده اند و درصورت دریافت نتیجه نهایی آن را به اطلاع شهفرایندان خواهیم رساند.

عکس ها از علیرضا طهماسبی

namasho.com: نماشو، طراحی سایت، سئو، چاپ و طراحی گرافیکی را به ما بسپارید.