عمار تا تبدیل شدن به بدیل سینمای رسمی فاصله زیادی دارد ، نبود نقد عمار را به جشنواره محفلی تبدیل می نماید - مجله سرگرمی

گروه فرهنگی خبرنگاران- مژگان صلایی؛ از برگزاری جشنواره عمار بیش از یک دهه می­گذرد و در این مدت جشنواره با فراز و نشیب­های زیادی روبه رو بوده است. عمار نیز مانند سایر جشنواره ها برای پیشرفت در راستا اهداف ارزشمندی که برای خود تعریف نموده احتیاجمند آنالیز نقاط قوت و ضعف ده ساله است تا با پالایش ضعف ها و تقویت نقاط قوت با سرعتی بیشتر به سمت اهداف خود قدم بردارد. آنچه که تا کنون اغلب در نحوه برخورد با جشنواره عمار رخ داده همواره تعریف و تمجیدهای گاها غلیظ از سمت جریان هم سو بوده که به کار جشنواره نیز نیامده یا نادیده انگاشتن از سمت جریان رقیب. بنابراین عمار امروز بیش از قبل با گذشت ده سال از اولین روز جشنواره به نگاهی دلسوزانه و منتقدانه احتیاج دارد. به همین دلیل برای آنالیز بیشتر ابعاد و زوایای مغفول مانده این جشنواره به سراغ آقای دکتر امیررضا مافی نویسنده، استاد دانشگاه و منتقد سینما رفتیم تا این جشنواره را مورد کنکاش قرار داد دهیم:

ده سال از اولین دوره برگزاری جشنواره عمار می گذرد، این ده دوره را چطور ارزیابی می کنید؟

من همواره پیش از این گفته ام که جشنواره عمار یک جشنواره مردمی است و از این جهت خصائص جشنواره مردمی را دارد. به دلیل اینکه همه آحاد جامعه می توانند در آن شرکت و مشارکت داشته باشند و آثار خودشان را به این جشنواره عرضه نمایند و در این جشنواره هم داوری گردد. از نکات و نگاه نخست برگزارنمایندگان جشنواره این بود که بتوانند یک جریان آلترناتیو و جریان بدیل برای جریان رسمی سینمای ایران ایجادنمایند. یعنی آنچنان که معتقد بودند و مدعی هستند بتوانند به زوایای مغفولی بپردازند که در سینمای ایران به آن پرداخت نمی گردد یعنی خود هویت انقلاب اسلامی است را در این جشنواره بازنمایی نمایند.

این جشنواره شاهد رویش هایی بوده، شخصیت هایی در این جشنواره کار ارائه کردند و بعدتربه سینمای حرفه ای ایران متصل شدند و توانستند آثار فاخری را در گفتمان انقلاب اسلامی از خودشان برجای بگذارند. بعضی ها هم در جشنواره آمدند و پیروز هم شدند و بعدها از آن متد و الگویی که خواستگاه آنان است یعنی جشنواره عمار، فاصله گرفتند.

چند نکته در خصوص جشنواره عمار وجود دارد: نکات مثبتش همین مردم نهاد بودن و مردمی بودنش است. یعنی اصحاب و صاحبان جشنواره مردم هستند و این امکان وجود دارد که آثار در اقصا نقاط کشور، به جز سال جاری که به صورت آنلاین برگزار می گردد، و در دورترین نقاط به نمایش دربیاید و با کمترین امکانات ما این گفتمان را ببریم و عرضه کنیم. این از نکات مثبت جشنواره عمار محسوب می گردد که بالاخره جایی است که جوان های معتقد به گفتمان انقلاب بتوانند آثارشان را عرضه نمایند، اما نقد هایی هم در همه این ده دوره وارد است و من همواره روی این جنبه انتقادی بیشتر تاکید داشتم. معتقدم که اگر جشنواره عمار بخواهد تاثیری بیشتری بگذارد باید ما سختگیرانه تر برخورد کنیم و با او یک گفت وگوی انتقادی انجام دهیم.

از نقد ها به جشنواره عمار یکی تساهل و تسامح نسبت به آثار است. یعنی کیفیت آثاری که در عمار به نمایش در می آید کیفیت آماتوری است و ما با یک جشنواره و آثار حرفه ای روبرو نیستیم. آثار آماتوری وقتی به نمایش در می آیند و مورد تقدیر قرار می گیرند این خیال را در ذهن سازندگانشان یا طرفدارانشان ایجاد می نمایند که بله ما آثار خوبی را ساختیم که در عمار جایزه گرفتیم یا در عمار دیده شدیم. در حالی که برای رقابت کردن به عنوان سینمای آلترناتیو یا سینمای بدیل با سایر بدنه سینمای ایران، احتیاجمند این هستیم که آثار حرفه ای را ارائه کنیم. این یک ضعف در جشنواره عمار است که نسبت به آثار تساهل و تسامح به خرج می دهد.

نکته منفی دیگر در خصوص جشنواره عمار این است که گاهی از سوی برگزارنمایندگانش اینطور به نظر می رسد، البته من معتقد نیستم، که یک انحصارگرایی یا انکار دیگری وجود دارد. یعنی چه؟ یعنی معتقدیم که ما داریم گفتمان انقلابی را ترویج می کنیم و هرکسی که در این گفتمان قدم نمی زند، در این گفتمانی که ما داریم در خصوصش حرف می زنیم، حرکت نمی نماید انقلابی نیست.

من معتقد نیستم که ذات تفکر برگزار نمایندگان و میدان جشنواره این است. اما این طور به نظر می رسد و البته اصحاب جشنواره هم کوشش نکردند که آن را اصلاح نمایند. یک اشکال و یک نقد دیگر این است که عمار در جذب افراد حرفه ای در عرصه داوری و عرصه منتوری که معلمی نمایند، خیلی پیروز عمل ننموده و گاهی به نظر می رسد که از یک جشنواره عظیم ملی به یک جشنواره محفلی و جناحی تقلیل پیدا می نماید.

در نتیجه عمار جشنواره بسیار خوبی است در انگیزه هایی که برای ایجادش وجود داشته، جشنواره متوسطی است در آثاری که در آن دیده می گردد و جشنواره ضعیفی است در آلترناتیو ساختن سینمای رسمی یا سینمای جاری یا سینمای حرفه ای ما. اگر این ها اصلاح گردد آن وقت عمار می تواند صندلی خودش را به دست بیاورد.

فکر می کنید جشنواره عمار توانسته در این دوران به اهدافی که برای خود مشخص نموده بود برسد؟

هدف همواره یک کمال مطلوب است. اینکه ما در راستا هدف قرار بگیریم و حرکت کنیم مهم تر از این است که به اهدافمان نائل شویم. اینکه کسی مدعی گردد من به هدف هایی که از اول گذاشتم رسیدم، مخصوصا در امور نرم و امور کیفی، حرف غیر دقیقی است. اما اینکه در راستا هدف های خودش قرار بگیرد کار درستی است. جشنواره عمار در راستا اینکه مردم نهاد باشد و بتواند این امکان را فراهم کند که آدم های علاقمند در عرصه سینما و البته دلداده گفتمان انقلاب بتوانند آثارشان را عرضه نمایند خوب گام برداشته.

در راستای که بتواند یک جریان متقابل یا بدیل برای سینمای حرفه ای باشد و آن عناوین و اصول انقلابی را وارد سینما بکند هنوز با اهدافش فاصله زیادی دارد. ضمن اینکه هنوز به اندازه اینکه عرض اندام کند جامعیت پیدا ننموده. به عنوان جشنواره جامع و مقبول برای همه طیف های نظری در جامعه فرهنگی ایران هنوز این جامعیت را پیدا ننموده که مقبول باشد. لذا در راستا هدف اش افتان و خیزان در حرکت است. به بعضی از هدف هایش نزدیک است از بعضی دورتر و احتمالا از بعضی هدف های اولیه اش هم انحراف پیدا نموده است.

به نظرتان نمایش مستند هایی که ساخته نوجوانان و جوانان (دهه هفتاد و هشتادی) هست چه اثرکوتاه مدت و بلند مدتی در سینمای حرفه ای دارد؟

اینکه ما بتوانیم دوربین را دست نوجوان بسپریم و به او جسارت این را بدهیم که فیلم بسازد یا یک اثری خلق کند و میدانی را فراهم کنیم که این اثر را بتواند عرضه کند را باید به فال نیک گرفت. چون آدم ها با تجربه کردن سینما را یاد می گیرند، نه با کلاس فیلم سازی رفتن نه با کتاب فیلم سازی خواندن. اگرچه آن ها هم ضروری است. اما یک نوجوان باید درراستا تربیت قرار بگیرد و مهم ترین عنصر تربیتی هم تجربه است.

اما دو نکته خیلی باید مراقبت می شده؛ یکی اینکه نوجوان ها دچار خیال وتخیل این نمی شدند که حالا صاحب اثرهستند و می توانند با همین آثار آینده شان را تامین نمایند. آن ها باید قبول می کردند که آثارشان، آماتوری است. نکته بعدی این است که ما در عمار احتیاجمندیم که علاوه بر برگزاری جشنواره یک بخش آموزشی و یک بخش استارتاپی هم می داشتیم. یعنی اگر ما به این سمت می رفتیم که در عمار ایده ها و ایده پردازی ها را پیچ کنیم، پیچینگ برگزار می کردیم، بعد سراغ یافتن سرمایه گذار می رفتیم و بعد یک منتور یا معلم برایشان می گذاشتیم؛ راستا تربیتی نسل بعدی را راحت تر فراهم می کردیم. البته یک کار هایی کردند، اما کفایت نمی نماید.

یعنی عمار می توانست هم یک جشنواره باشد و هم راستای برای آموختن این نوجوان ها. اینکه نوجوانان امکان عرضه را پیدا کردند بسیار خوب است، اما این ها رها و یله هستند. مثلا چند جای مختلف بنا به اقتضا گفتند که از برگزیدگان عمار دعوت کردیم برای فراوری یک اثر یاری نمایند، اما می دیدیم که بهترین هاشان همچنان احتیاج به آموزش های جدی دارند و این آموزش ها خیلی مدون و نظامند نبوده است.

نکته بعدی این است که عمار بسیار به محتوا تاکید دارد و افراد را محتوایی بار می آورد. من جزو کسانی هستم که مدافع محتوا در اثر تالیفی چه در سینما و چه در ادبیات هستم. اما محتوایی که درفرم ضعیف باشد، هر چه قدر که آن محتوا خوب باشد اثر دیدنی و اثر خواندنی نخواهد بود.

در عمار فرم آثار بسیار ضعف دارد، اگرچه در رابطه با محتوا دغدغه وجود دارد. این فرم احتیاجمند آموزش است. یعنی ما با جوان هایی روبرویم که محتوا را می دانند، گفتمان را نسبتا می دانند، اما در ارائه فرم خوب و شکیل، فرمی که یک اثر را به اثر هنری تبدیل کند، ضعف های جدی وجود دارد و در فرم احتیاجمند تربیت هنری است. نکته بعدی این است که وقتی یک اثر را تمجید می کنیم یعنی داریم به فرم ضعیفش هم بها می دهیم. در حالی که باید بهش گوشزد کنیم که این فرم ضعیف است و هنر خلق نمی گردد مگر در ساحت فرم. معنا ومحتوا بدون فرم نمی تواند تاثیر گذار باشد.

یک ضعف عظیمی که وجود دارد این است که وقتی کار قابل قبولی ساخته شده، یک حمایت همه جانبه از آن شکل می گیرد. مثل اتفاقی که در خصوص منطقه پرواز ممنوع افتاد. این فیلم سرشار از ایده های بلند و عمیق بود. دغدغه های جدی داشت که همه آن ها باید پاسداشته گردد، اما به لحاظ فرمی و به عنوان یک اثر سینمایی خیلی کار داشت. ما می آیم به شدت از آن حمایت می کنیم و محصول نهایی خودمان می پنداریم در حالی که به عنوان قدم اول باید آن فرم اصلاح می شد، وقتی حمایت همه جانبه می کنیم و با مخالفان و منتقدانش برخورد سلبی می کنیم، این امکان که در فرم رشد کنیم و ضعف های خودمان را ببینم و پیشرفت کنیم را از خودمان می گیریم.

باید جشنواره عمار را به شدت تقویت کنیم، جامعش کنیم. عمار اگر قرار است که یک جریان بدیل باشد برای جریان رسمی سینما که از مفاهیم انقلاب اسلامی غفلت می نماید، به لحاظ آرتیستیک و فرمی و هنری خیلی غنی بگردد.

این جشنواره همانطور که شما هم اشاره داشتید به معنای واقعی مردمی است. با این وجود چه می گردد کرد که از حیث فنی هم پیشرفت داشته باشد و خودش را به سینمای حرفه ای نزدیک تر کند؟

من اگر جای دست اندکاران و سیاستگذاران جشنواره بودم بار آموزشی و تربیتی جشنواره را بیشتر می کردم. کوشش می کردم بودجه ای را تامین کنم برای اینکه بار تربیتی جشنواره را بیشتر کنم. یعنی صرفا یک مراسم برگزار نمی کردم بلکه افراد و علاقمندان جوانان و نوجوانان را ترغیب میکردم که در کلاس های آموزشی شرکت نمایند. اساتیدی را می گذاشتم که شش ماه، یکسال با این علاقمندان و برگزیدگان و استعداد ها کار نمایند و آثار را حرفه ای تر نمایند. به آن بخش تربیتی که الان هم هست بیشتر بها می دادم. ضمن اینکه می توانستم جامع ترش کنم. از طیف های مختلف دعوت می کردم که مشارکت نمایند و سلائق مختلف در برگزاری جشنواره مشارکت داشته باشند.

ضمن اینکه به فرم بهای بیشتری می دادم و به بچه ها یاد می دادم که معنا و محتوا را چگونه در فرم باید اعلام کرد. فرم بیان اثر هنری است. ما حتی بلندترین مضامین و معنای را هم باید در قالب فرم ارائه کنیم. تبدیل معنا در فرم بسیار اهمیت دارد. اگر کسی معنا را در فرم به شکل خودش عرضه کند، اثر جاودان و تاثیر گذار می گردد. چه بسا ما آثاری داریم که کارگردان هایی در سینمای حرفه ای ما توانستند معانی و مضامین بلند را در فرم خوب منتقل نمایند و آن اثر اتفاقا دیده می گردد. در حالی که شاید سایر آثار سینمای جاری یا جریان اصلی سینمای ما حتی آنقدر دیده نمی گردد. اگر ما به جایی برسیم که معنا و محتوا از فرم جلو بزند، اصطلاحا در هنر می گوییم دچار محتوا زدگی گردد، آن وقت آن اثر نه مشتری دارد، نه بیننده دارد و نه تاثیر گذار خواهد بود.

اگر نکته دیگری در رابطه با جشنواره دارید که می تواند یاری نماینده باشد، بفرمایید

من معتقدم که ما با جریان اصلی سینما یک جور نگاه و برخورد می کنیم اما با بچه حزب اللهی ها وبچه مسلمان هایی که در عرصه هنر و فرهنگ در اقلیت اند، برای تاثیر گذاری بیشتر باید سختگیرانه تر برخورد کنیم. باید خودمان را خیلی زیاد نقد کنیم و نقادانه با خودمان برخورد کنیم. اگر فقط تعریف کنیم پیشرفتی به وجود نخواهد آمد ما اتفاقا باید به خودمان سخت بگیریم و از هیچ چیزی به آسانی نگذریم. این را باید فال نیک بگیریم که جشنواره راه افتاده و یک دهه از آن گذشته، اما ما باید خودمان را اصلاح می کردیم به سمتی که جریان بدیلی باشیم برای عرصه سینما. اگرامتناع از گفت و گوی انتقادی ایجاد گردد؛ و این تصور ایجاد گردد که هر کسی نقدمان کرد حتما با ما نیست و حتما مخالف ماست، باعث می گردد که جشنواره واقعا تقلیل پیدا کند به یک جشنواره محفلی که قطعا تاثیر گذار نخواهد بود و نمی تواند رشد داشته باشد. بنابراین باید یادمان باشد که بیشترین نقد را خودمان به خودمان داشته باشیم که بتوانیم حرکت و پیشرفت کنیم ان شاءالله.

shortmessagesystem.ir: مجله پیامک، آخرین اخبار و مقالات در حوزه فناوری و تکنولوژی های مدرن

aliabad-new.ir: علی آباد جدید، اخبار و آخرین رویدادهای علی آباد