سینما و نبضی که ضعیف می زند، در سینمای ایران و دنیا چه گذشت؟ خبرنگاران - مجله سرگرمی

گروه فرهنگ و هنر خبرنگاران- رعنا مقیسه؛ 99 سال سیاهی برای هنر بود. از ادبیات و نشر تا سینما و تئاتر و موسیقی و هنر های تجسمی همگی در خاموشی، بی رونقی و بی توجهی گرفتار شدند. با این وجود هر یک به نحوی و از راهی کوشش کردند تا سرپا بمانند و زنده. کوششی که هرچند در سال کرونا زده چراغ هنر را کم فروغ، ولی روشن نگه داشت، اما بیش از آنکه حاصل حمایت ها و سیاست گذاری های موثر متولیان فرهنگ و هنر در کشور باشد، نتیجه کوشش هنرمندان و اهالی کتاب و سینما و تئاتر و موسیقی بود.

تعطیلی چندین ماهه سالن های سینما و تئاتر، تعطیلی کنسرت های موسیقی، تعطیلی نمایشگاه بین المللی کتاب و بی رونقی بازار نشر شاید تا حد زیادی اقتضای شرایط شیوع ویروس کرونا بود، اما بی توجهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به پیامد های این تعطیلات طولانی مدت و نداشتن برنامه های موثر برای حمایت از هنرمندان گرفتار در خاموشی هنر سال بسیار بدی را برای آنان ساخت.

سینما هم به عنوان یکی از اصلی ترین بخش های هنری در ایران دچار خاموشی و رکود شد. چندین سینمای کوچک، خصوصی و حتی خاطره انگیز در تهران و شهر های دیگر به تعطیلی یا تغییر کاربری کشیده شدند و بسیاری از پروژه های سینمایی به وقت نامعلوم دیگری موکول شدند. اکران هم در سالی که گذشت چالش عظیم سینمای ایران بود.

امید سیما به پرده های نیمه روشن

اکران نوروزی همواره یکی از مهمترین بازه های اکران برای سینمای ایران به شمار می رفته و بسیاری فیلمسازان جشنواره فجر را داوطلب اکران در این زمان هستند. سال 99، اما با تعطیلی سینما ها در عید نوروز و از دست رفتن فرصت اکران نوروزی، یکی از مهمترین ضربه های اقتصادی به چرخه اکران وارد شد. بعد از آن و با ادامه دار شدن تعطیلی سینما ها فیلم های فراوری شده در سال 98 و پیش از آن باز هم پشت در سالن ها ماندند طوری که تا سرانجام سال 99 چیزی حدود 300 فیلم اکران نشده روی دست سینمای ایران بماند.

تیر 99 که با فروکش کردن شرایط قرمز کرونا در کشور، قرار شد سینما ها با محدودیت هایی بازگشایی شوند می توانست روزنه امیدی برای سینما محسوب گردد. سازمان سینمایی با وعده حمایت از فیلم هایی که در تابستان روی پرده بیایند کوشش کرد تا دوباره سینما را زنده کند و هفت فیلم برای اکران انتخاب شدند. در این میان، اما شنانه پروانه و خوب بد جلف 2: ارتش سری در روز های منتهی به شروع از اکران انصراف دادندو دلیل این انصراف را عمل نکردن سازمان سینمایی به وعده های حمایتی عنوان کردند. گرچه این دو فیلم بعد از چند روز مذاکره حاضر به اکران در تابستان 99 شدند، اما عمل نکردن سازمان سینمایی به حمایت ها مسئله ای بود که باز هم تکرارشد.

با وجود اکران هفت فیلم که جز شنای پروانه بازماندگان اکران ناتمام بهمن و اسفند 98 بودند، سینما ها آنطور که باید به روز های پیش برنگشتند. شیوع کرونا و اعلام سینما ها به عنوان یکی از مکان های پر خطر و تعطیلی چندین ماهه آن ها عواملی بودند که مردم را از حضور در سالن بازداشتند و همین موضوع باعث شد تا اکران تابستانی 99 هم نتواند خون تازه ای به رگ های سینما تزریق کند.

تعطیلی مجدد سالن ها و به هم خوردن چرخه اکران باعث شد تا هم سینماداران و هم تهیه نمایندگان و اهالی سینما با مسائل جدی اقتصادی روبرو شوند.

اکران آنلاین، مرحم یا زخم؟

با ادامه دار شدن تعطیلی اکران فیلم ها، اکران آنلاین گزینه ای بود که روی میز تهیه نمایندگان نهاده شد. گزینه ای که از سال های پیش در سینمای جهان در حال آزمون و خطا بود، اما با شیوع کرونا و از روی ناچاری به سینمای ایران وارد شد. این ورود اجباری البته باعث شد تا اکران آنلاین به جای مرحم گذاشتن روی حال ناخوش سینمای ایران به زخمی درمان نشدنی تبدیل گردد. آماده نبودن بستر های مناسب این نوع اکران باعث شد تا در کمتر از چند ساعت نسخه قاچاق فیلم هایی که روی پلتفرم های نمایش خانگی نهاده شدند، به سادگی در دست باشد. ضربه ای که هم خروج به عنوان اولین فیلم اکران شده در این بستر و هم دیگر فیلم ها را زمین گیر کرد.

با وجود این مسائل و همینطور بازگشت سرمایه کمتری که این نوع اکران نسبت به سالن سینما برای تهیه نمایندگان داشت، اکران آنلاین نیز تقریبا از گزینه های نجات سینمای ایران کنار رفت. هرچند این نوع اکران برای فیلم هایی با هزینه های کمتر و به شرط بهبود بسترها، با وجود شرایط سالن های سینما همچنان پیشنهاد خوبی است، اما تقریبا همه فیلم های حاضر در جشنواره فجر سی و نهم ماندن در صف اکران سینما را به اکران آنلاین ترجیح داده اند.

کرونا سینما های جهان را هم تعطیل کرد؟

سینما ها در جهان هم شرایط خوبی ندارند. در بریتانیا یک سال است که درب های سینما ها بسته شده و نظرسنجی جدیدی که توسط جامعه سینمای لندن (SOLT) برگزار شده تصویری نگران نماینده از صنعتی را به نمایش می گذارد که به خاطر کرونا فلج شده و با مسائل اقتصادی چشمگیری روبرو است. در این نظرسنجی بیش از 95 درصد گفتند تحت تاثیر جدی کرونا نهاده شده اند. مجموعه ای از نام های عظیم صنعت سینمای بریتانیا از جمله کیت وینسلت، کلر فوی و چیوتل اجیوفور کمپینی به نام صندوق هنرمندان سینما ایجاد نموده اند تا بتوانند به کارکنان این صنعت یاری نمایند.

سالن سینما های آمریکا با شیوع کرونا از اواخر مارس مجبور شدند بخش قابل توجهی از سال 2020 را در تعطیلی به سر برند و وقتی از ماه آگوست (مرداد) در بعضی از ایالت ها توانستند کارشان را از سر بگیرند برای ادامه حیات به سختی مبارزه کردند. همه این ها منجر به کاهش فروش 80 درصدی در مقایسه با سال 2019 شد.

بیشترین فروش جهانی سال 2020 از فروش گیشه های چین ایجاد شده که در مجموع 2.7 میلیارد دلار فروخت و فیلم چینی هشت صد پرفروش ترین فیلم جهان شد و 461 میلیون دلار فروش کرد.

سینما های ژاپن که در صندلی سوم فروش جهان قرار داشتند هم چندماه تعطیلی را تجربه کردند که البته نسبت به سایر کشور ها شرایط نسبت بهتری داشتند.

در اروپا هم واکنش دولت ها به ویروس کرونا متفاوت بود و کشور هایی مانند ایتالیا و اسپانیا قرنطینه و محدودیت های شدید اعمال کردند و از سوی دیگر کشور هایی مانند سوئد و هلند، اقدامات محدودنماینده کم تری را در پیش گرفتند، اما درآمد سینما ها همه جا کاهش یافت و با کمی پایین و بالا در همه کشور ها در یک طیف جای داشت.

ایتالیا به عنوان نخستین کشور اروپایی که وارد قرنطینه شد، شاهد کاهش 71 درصدی درآمد گیشه ها درسال 2020 بود. در سوئد که هرگز یک قرنطینه رسمی اعلام نکرد نیز سینما ها افت 65 درصدی را ثبت کردند.

دانمارک تنها کشور متفاوت بود و با کاهش 47 درصدی نسبت به سال پیش روبه رو شد. ارقامی که به تازگی از سوی اتحادیه بین المللی سینما ها منتشر شد، نشان می دهد که سال 2020، گیشه سراسر اروپا افتی 70.6 درصدی را تجربه نموده و درآمد سینما ها در 38 بازار اروپا 7.5 میلیارد دلار کاهش یافت.

با این حال هنوز کارشناسان امیدشان را به سینما از دست ندادند و معتقدند گرچه سال 2020 یک شکست کامل برای فروش بود، اما در عین حال نشان داد سینما تجربه ای است که از زندگی بیرون نمی رود و با جود همه چالش ها، غیرقابل انکار است. در هر حال سال 2021 زمان آزمایشی واقعی برای آینده سینماهاست.

سینما زنده خواهد ماند؟

بازگشایی سینما ها در نوروز 1400 روزنه امیدی هرچند کم فروغ برای سینمای ایران است. این روز ها ده فیلم روی پرده سینما های کشور هستند که 5 فیلم ویژه نوروز و 5 فیلم بازماندگان اکران های نیمه کاره ماه های گذشته اند. هرچند مقایسه آمار فروش سینما ها در نوروز سال جاری با سال 98 ناامید نماینده است، اما اعتماد دوباره مردم به سالن های سینما در روز های کرونایی و به کار افتادن افتان و خیزان چرخه اکران در سال 1400 با امید سرانجام همه گیری ویروس کرونا می تواند شرایط بیمار محتضر سینمای ایران را بهبود دهد. در این میان البته ردپای حمایت های دولتی از سینما و اهالی اش گمشده ای است که امیدی هم به آن نیست.

اسلیم فا: اسلیم فا: مجله دوخت و دوز، طراحی لباس و انتخاب لباس