زردی نوزاد؛ نشانه ها، علل و درمان های این بیماری - مجله سرگرمی

زردی نوزاد چیست؟

بیشتر نوزادان در روز های اول زندگی خود دچار زردی می شوند که در روز های دوم و سوم این زردی به اوج خود می رسد. این موضوع امری طبیعی یا به اصطلاح پزشکان امری فیزیولوژیک است. علت این زردی این است که با تولد نوزاد و تنفس از اکسیژن موجود در هوا دیگر نیازی به گلبول های قرمز اضافی موجود در خون نیست؛ بنابراین بدن این گلبول های قرمز را که حاوی مقادیر زیادی آهن هستند دفع می نمایند، نتیجه دفع این گلبول ها فراوری مقدار زیادی بیلی روبین (bilirubin) است که این بیلی روبین وارد خون شده و زردی را در نوزاد ایجاد می نماید.

بیلی روبین رنگدانه ای در صفرا ست که باعث تغییر رنگ ادرار و مدفوع به زرد و قهوه ای می گردد. در واقع بیلی روبین همان ماده ای ست که میزان زیاد آن در بزرگسالان یرقان و در نوزادان منجر به زردی می گردد. در دوران بارداری این رنگدانه به وسیله کبد مادر جمع اوری و دفع می شد و عملا کبد کودک هنوز درگیر این فرآنیده نیست. پس از تولد نوزاد تمام این وظیفه به عهده کبد نوزاد سپرده می گردد. در روز های اول تولد ممکن است کبد هنوز انچنان رشد و یا پخته نشده باشد که بتواند همه این رنگدانه ها را جمع اوری و از بین ببرد. در نتیجه به مرور سطح بیلی روبین در خون افزایش پیدا می نماید؛ بنابراین هرگونه شرایطی که خلاف این موارد ذکر شده باشد، ممکن است زنگ خطری برای زردی غیرفیزیولوژیک باشد به این معنی که اگر زردی نوزاد 24 تا 36 ساعت بعد از تولد رخ دهد و زردی به سرعت تا شکم نوزاد گسترش پیدا کند همچنین طی آزمایشات خون نوزاد متوجه افزایش بسیار سریع سطح بیلی روبین خون شویم، باید زردی نوزاد جدی گرفته گردد. آموزشگاه پزشکان بچه ها آمریکا توصیه نموده است که تمامی نوزادان در بیمارستان و بین روز 3 و 5 زندگی کودک تست زردی خون را بدهند. همین این موضوع از این جهت است که اگر زردی کودک تشخیص داده نگردد و سطح زردی خون کودک از حدی بالاتر برود می تواند خطر وقوع فلج مغزی و یا کم شنوایی در کودک بالا برود.

کدام نوزادان به زردی مبتلا می شوند؟

پیش از این اشاره شد که علت زردی نوزادن بالا رفتن سطح رنگدانه ای زرد رنگ در خون به نام بیلی روبین است. این رنگدانه که در نتیجه تجزیه گلبول های قرمز در خون بوجود می آید، به طور طبیعی توسط کبد از سطح خون فیلتر شده و به سمت روده برای دفع راهنمایی می گردد؛ بنابراین اینگونه می توان گفت که هرچه کبد نوزاد کامل تر باشد، دفع این ماده به صورت کاملتری رخ می دهد و زردی نوزاد نیز شدت کمتری خواهد داشت. اما این سیستم بنا به دلایلی ممکن است در بدن نوزاد به درستی عمل نکند که مهمترین آن ها عبارتند از:

1. نوزادان نارس: منظور نوزادانی است که پیش از رسیدن به 37 هفته به جهان آمده باشند (به وضع حمل قبل از هفته 37 بارداری، زایمان زودرس گفته می گردد که علاوه بر زردی، ممکن است مسائل دیگری را نیز برای نوزاد به همراه داشته باشد)

2. نوزادانی که به اندازه کافی نمی توانند شیر بنوشند: گاه پیش می آید که بدن مادر هنوز نمی تواند به اندازه کافی شیر فراوری کند و یا اینکه خود نوزاد هنوز قادر به مکیدن شیر مادر نیست

3. بچه های که گروه خونی آن ها با مادرشان متفاوت است: معمولا در بدن بچه های که گروه خونی متفاوتی در مقایسه با مادرشان دارند، مقداری پادتن ترشح می گردد که می توانند به گلبول های قرمز خون آن ها آسیب برساند و باعث افزایش شدید بیلی روبین شوند. به طور معمول در مادرانی که گروه خونی O دارند، اگر نوزادشان گروه خونی A یا B داشته باشد، احتمال این نوع زردی وجود دارد. البته این حالت در تمامی مادران که گروه خونی O دارند اتفاق نمی افتد. این نوع زردی شدید بوده و حتما از سوی متخصص اطفال نیاز به بستری و درمان دارد. البته در موارد دیگر نیز زردی ناشی از RH است یعنی در صورتی که RH مادر (فاکتور موجود در گلبول قرمز خون) منفی و RH نوزاد مثبت باشد، احتمال ایجاد این نوع زردی وجود دارد. هم اکنون با تزریق آمپول روگام از ایجاد این نوع زردی در حاملگی بعدی جلوگیری می نمایند.

4. نوزادان با وزن تولد کمتر از 2500 گرم در هنگام تولد

5. نوزاد مبتلا به فاوویسم: این بیماری نیز باعث از بین رفتن زودرس گلوبول های قرمز می گردد.

6. کبودی یا کوفتگی (bruise) و یا خونریزی داخلی نوزاد

7. وجود مسائل مربوط به کبد در نوزاد

8. وجود عفونت در نوزاد

9. کمبود آنزیم ها

10. وجود مشکل در گلبول های قرمز خون نوزاد

11. نوزادان متولد شده از مادران مبتلا به دیابت

درجه زردی نوزادان چقدر باید باشد؟

درجه زردی نوزادان، با میزان بیلی روبین خون مشخص می گردد که آن هم براساس وزن کودک و سن کودک متفاوت است. یعنی اگر بخواهیم بطور دقیق بدانیم زردی کودک باید چند باشد باید متناسب با سن کودک و وزن او پاسخ داد. برای نمونه اگر زردی نوزاد در روز اول تولد بین 5 تا 7 باشد می تواند برای کودک مشکل ساز باشد در حالیکه همین میزان زردی برای نوزاد 10 روز معمولا نگران نماینده نیست؛ بنابراین واضح است که تفسیر درجه زردی نوزاد بر عهده پزشک خواهد بود و اوست که می تواند بر اساس مشخصات نوزاد، نظر نهایی در خصوص زردی را اعلام کند چرا که ممکن است شرایط از نوزادی به نوزاد دیگر متفاوت باشد. با این حال به طور کلی می توان گفت که در 24 ساعت اولیه تولد، زردی بیش از 5 نیاز به آنالیز پزشک دارد. در روزی های بعد بطور میانگین زردی بین 3 تا 7 است، اما زردی بیش از 12 در هفته اول خطرناک است. بیشترین درجه زردی 25 است که خطرناک است و احتمالا نیاز به تعویض خون دارد. همچنین اگر زردی نوزاد گسترش پیدا کرد و یا شدیدتر شد و یا کودک تب الای 38 درجه داشت حتما می بایست به پزشک مراجعه کنید.

زردی چه خطراتی برای نوزاد دارد؟

در صورتی که مقدار بیلی روبین از حد مجاز تجاوز کند ممکن است عوارض جبران ناپذیری برای نوزاد در پی داشته باشد چرا که سطح بالای این ماده می تواند باعث آسیب همیشگی به سلول های عصبی گردد. همچنین زردی می تواند نوزادان را در معرض عوارض جدی همچون ناشنوایی عصبی حسی، تشنج، فلج مغزی، کند ذهنی و تاخیر در تکلم قرار دهد. به عبارت دیگر تشخیص و درمان به موقع زردی در نوزادان اهمیت بسیار بالا و حیاتی دارد چرا که عدم توجه به این موضوع می تواند برای نوزاد خطر افرین باشد. بعضی از این خطر ها عبارتند از:

1. آنسفالوپاتی حاد بیلی روبین: بیلی روبین برای سلول های مغزی سمی است. در یک کودک مبتلا به زردی شدید، خطر انتقال بیلی روبین به مغز وجود دارد، شرایطی که به نام آنسفالوپاتی حاد بیلی روبین شناخته می گردد. درمان سریع ممکن است از آسیب قابل توجه پایدار در آینده جلوگیری کند. علائمی که در آنسفالوپاتی حاد بیلی روبین در کودک مبتلا به زردی می بینیم، عبارت است از: بی میلی، به سختی بیدار شدن از خواب، گریه با صدای بالا، مکیدن یا تغذیه ضعیف و بد، عقب گرد و قوس زدن به عقب در گردن و بدن، تب.

2. کرنیکتروس: سندرومی است که اگر آنسفالوپاتی حاد بیلی روبین باعث آسیب دائمی به مغز گردد، اتفاق می افتد. کرنیکتروس ممکن است منجر به علایمی مانند؛ حرکات غیر ارادی و غیر قابل کنترل (فلج مغزی)، نگاه دائمی به بالا، از دست دادن شنوایی و رشد نامناسب مینای دندان، گردد.

زردی نوزادان را چگونه می توان تشخیص داد؟

طبیعتا از زمان تولد نوزاد تا حدبیشتر 72 بعد می بایست زردی نوزاد خود را تست کنید. آزمایش زردی نوزاد برای تشخیص آن لازم است. بعد از این آزمایش همچنین می توانید در خانه با مشاهده بعضی از علائم زیر به تشخیص یرقان کودک یاری کنید.

1. زرد شدن پوست نوزاد

2. زردی سفیدی چشم

3. زردن شدن اطراف ناحیه ای پوست پس از فشار انگشت

4. خستگی

5. زردی لثه نوزاد

6. رنگ ادرار و یا مدفوع نوزاد

اگر تنها سر و صورت مبتلا به زردی باشد و سینه و شکم و اندام ها زرد نباشد احتمالا عدد زردی بالا نیست. معمولا هرچه زردی در اندام های پایین بدن دیده گردد حاکی از آن است که میزان زردی در حال افزایش است. برای نمونه اگر زردی به پا ها برسد احتمالا عدد زردی بالاتر و نگران نماینده تر است. موراد فوق می تواند به تشخیص زردی نوزاد در خانه یاری کند، اما تشخیص قطعی به وسیله آزمایش است. اقدامات تشخیصی زردی و اندازه گیری بیلی روبین شامل موارد زیر است:

1. معاینه فیزیکی: در این روش پزشک با آنالیز شرایط ظاهری کودک زردی را تشخیص می دهد.

2. آزمایش خون کودک: در این روش به وسیله یک سوزن مقداری از کمی از خون نوزاد را برای آزمایش گرفته می گردد.

3. تست بیلی روبین پوستی: این تست با دستگاهی که انعکاس نور ویژه ای به وسیله پوست را اندازه گیری می نماید، انجام می گردد.

4. آزمایش خون و ادرار: برای یافتن بیماری زمینه ای، ممکن است پزشک در خواست آزمایش خون و ادرار بدهد.

ممکن است به دلایلی پزشک تشخیص دهد که آزمایش های تکمیلی دیگری از کودک گرفته گردد. این آزمایشات می تواند موارد زیر را آنالیز کند:

1. گروه خون و Rh مادر و نوزاد

2. آنالیز وجود آنتی بادی در خون کودک

3. شمارش تعداد سلول های خونی

4. وجود هر نوع عفونت

5. آنالیز مسائل آنریم های کبدی

زردی نوزاد چگونه درمان می گردد؟

زردی خفیف معمولا در طول هفته اول، دوم و یا سوم تولد نوزاد خود به خود ناپدید می گردد. برای زردی متوسط تا شدید ممکن است نوزاد نیاز به بیشتر ماندن در بیمارستان یا تحت نظر پزشک بودن داشته باشد. درمان های در دسترس برای کاهش زردی نوزاد می تواند شامل؛

1. مصرف مایعات: از دست رفتن مایعات در بدن باعث افزایش سطح بیلی روبین در خون می گردد. درمان کم آبی بدن باعث دفع بیلی روبین از راه ادرار و مدفوع می گردد.

2. نوردرمانی (فتوتراپی): در این حالت کودک در زیر یک لامپ مخصوص قرار داده می گردد. نور این لامپ باعث تغییر ساختار رنگدانه های زرد رنگ (بیلی روبین) می گردد. این تغییر باعث می گردد که بیلی روبین راحت تر دفع گردد. با دفع بیلی روبین زردی نوزاد کمتر می گردد.

3. ایمونوگلوبولین که داخل رگ تزریق می گردد (IVIG): ایمونوگلوبین پروتینی است در خون، که قدرت انتی بادی های مخرب را کاهش می دهد. با کاهش تخریب گلبول های قرمز، بیلی روبین کمتری در خون فراوری می گردد. ممکن است علت زردی نوزاد، تفاوت گروه خونی مادر و نوزاد باشد. در این حالت نوزاد آنتی بادی هایی از خون مادر را دریافت می نماید که در تخریب گلبول های قرمز نقش بیشتری دارند.

4. تعویض خون: به ندرت، در نوزادانی که زردی بالایی دارند تصمیم به تعویض خون گرفته می گردد. زمانی که زردی شدید به سایر درمان ها پاسخ نمی دهد، ممکن است نوزاد نیاز به انتقال خون داشته باشد. انتقال خون شامل دریافت مقدار کمی خون نوزاد و جایگزینی آن با خون اهدایی از فردی دیگر است، در این حالت بیلی روبین و آنتی بادی های مادری رقیق می شوند. این روش در بخش مراقبت های ویژه نوزادان NICU انجام می گردد.

درمان های خانگی زردی نوزاد

به طور معمول نوزادان قبل از ترخیص از بیمارستان، از لحاظ زردی مورد آنالیز قرار می گیرند. باید توجه داشت که نوزاد باید در روز های سوم و هفتم پس از زایمان که سطح بیلی روبین معمولا به اوج خود می رسد برای زردی مورد آنالیز قرار گیرد. اگر کودک زودتر از 72 ساعت پس از زایمان مرخص گردد، طی دو روز پس از ترخیص باید برای آنالیز زردی به نزد دکتر اطفال برده گردد. با این حال در مواردی که میزان زردی نوزاد شدید نیست و علت آن طبیعی است؛ راه چاره های خانگی ساده ای برای کاهش آن وجود دارد؛

1. نور خورشید: استفاده از روش های طبیعی بهترین راه درمان نوزادان است. یکی از این روش ها استفاده از نور طبیعی خورشید است. شما می توانید روزی 1 الی دو ساعت نوزادتان را به طور برهنه زیر نور خورشید قرار دهید. البته توجه داشته باشید که این کار را تا قبل از ساعت 8 صبح انجام دهید تا آفتاب زیادی تیز نباشد و اشعه های مضر شدید نشده باشند. نور خورشید به کاهش میزان بیلی روبین یاری میکند.

2. تغذیه مداوم: تغذیه مرتب به جریان یافتن بیلی روبین در خون یاری می نماید و این باعث راحت تر شدن دفع آن می گردد. نوزادان مبتلا به زردی معمولا خواب بیشتری دارند. مراقب باشید تا به طور منظم هر دو ساعت نوزاد را برای شیر خوردن بیدار کنید. اگر خودتان شیر ندارید در هر وعده 2 اونس (واحدی برابر 31 گرم) شیرخشک به او بدهید.

3. استفاده از مکمل ها غذایی: نوزادانی که مبتلا به زردی هستند نیاز به تغذیه بیشتر و کامل تری نسبت به نوزادان سالم دارند و شیر مادر برایشان کافی نیست. شما می توانید از مکمل ها و شیرخشک های متناسب برای کودک خود استفاده کنید.

4. استفاده از لامپ های مخصوص خورشیدی: اگر میزان بیلی روبین نوزاد بجای کاهش رو به افزایش بود چند لامپ خورشیدی تهیه نموده و نوزاد را زیر آن قرار دهید.

5. آب جوانه گندم: آب جوانه گندم یاری می نماید تا سموم بدن کودک دفع گردد. اگر کودک توسط شیر مادر تغذیه می گردد، مادر باید آب جوانه گندم مصرف کند، زیرا به وسیله شیر مادر به کودک می رسد.

6. استفاده از bili-blanket: نوعی پتو است که برای درمان بیلی روبین اضافه استفاده می گردد. درواقع یک نوع دستگاه فتوتراپی قابل حمل است و مانند آن عمل می نماید که برای درمان در خانه شیوه موثری است.

7. استفاده از شیرخشت و ترنجبین: ترکیب گزانگبین، شیرخشت و ترنجبین مشهورترین درمان خانگی و یکی از مؤثرترین روش های درمان زردی نوزاد است. البته بهتر درخصوص استفاده از این روش با پزشک خود مشورت کنید.

8. حمام نوزاد با گل بنفشه و گل خطمی: یکی از درمان هایی که بعضی متخصصان طب سنتی آن را پیشنهاد می دهند، حمام کردن نوزاد با عصاره یا جوشانده گیاه گل بنفشه و گل خطمی است. برای انجام این روش ساده، کافی است با اضافه کردن گیاه گل بنفشه و خطمی به آب گرم داخل وان نوزاد، او را حمام کنید.

9. رعایت رژیم غذایی مناسب از سوی مادر: باید توجه داشت که رژیم غذایی مادر می تواند تأثیر بسزایی در درمان زردی نوزاد داشته باشد. برای مثال مادران شیرده بهتر است مصرف شیرینی ها، غذا های پرچرب، سرخ نموده، پرادویه، انواع بستنی، فالوده و مواد نشاسته ای را در ماه های آخر بارداری کم و حتی اگر می توانند قطع نمایند. استفاده مادران از عرق گیاهان دارویی همچون کاسنی و شاتره نیز می تواند بسیار مفید باشد.

گروه ساختمانی آبان: گروه ساختمانی آبان: بازسازی ساختمان و تعمیرات جزئی و کلی و طراحی ویلا و فضای سبز و روف گاردن، طراحی الاچیق، فروش درب های ضد سرقت