رونمایی هستی آیینه در موزه سینما، اصلانی اقیانوس خرد است - مجله سرگرمی

در ابتدای این مراسم، اصلانی ضمن خیرمقدم به حاضران گفت: سلام، این یک سلام پنجاه ساله است. سلام کسی که دگرگونی های بسکمک را دیده و زندگی در جامعه عجیبی را تجربه کرده و همچنان هم در این دنیا و جامعه گم شده است.

وی با تأکید بر اینکه کتاب هستی آیینه حاصل کار آرش سنجابی است، مطرح نمود: من فقط به سوالات او جواب دادم. نمی توانم بگویم که آیا درست جواب دادم یا غلط. چون وقتی از خود سخن می گویید یا دچار خودسانسوری می شوید و یا خودت را بزرگ می کنی. می گردد گفت همه این ها غلط است. این کتاب از این نوع غلط ها مصون نیست.

سنجابی: می خواستیم سندی را به نسل بعد انتقال دهیم

در ادامه آرش سنجابی نویسنده این کتاب، گفت: پرداختن به محمدرضا اصلانی برای من کشف دوباره مسیری بود که از آن خسته بودم؛ مسیری که احساس می کردم برایم رو به پایان است.

وی درباره آغاز آشنایی اش با محمدرضا اصلانی گفت: زمانی که دو فیلم پرتره ابراهیم گلستان و یداله رویایی را ساختم، با آقای اصلانی کار کردم. فضای نگارش این کتاب از همان دوران شکل گرفت. به خصوص که در آرشیو ذهنی ام، فیلم های جام زرین حسن لو و شطرنج باد را دو فیلم بسیار خوب می دانم. این شد که به توافقی رسیدیم که چند ماه طول کشید تا اولین جلسه آن شکل بگیرد.

سنجابی ادامه داد: می خواستیم سندی را به نسل بعد انتقال دهیم. آرشیو فیلم های محمدرضا اصلانی را گرفتم؛ برخی از آن ها اصلاً موجود نیست. در پایان هر جلسه موضوع جلسه بعدی را تعیین می کردیم. بدین ترتیب این کتاب شکل گرفت و از آقای اردهالی مدیر نشر اختران و ابراهیم حقیقی که جلد این کتاب را طراحی کرد، تشکر می کنم.

عالمی: محمدرضا اصلانی اقیانوس خرد است

عالمی درباره آشنایی اش با محمدرضا اصلانی گفت: آشنایی ما به 52 سال قبل بازمی گردد، زمانی که بسکمک از شما هنوز به دنیا نیامده بودید. زمانی که اداره کل هنرهای زیبای کشور که بعدها به وزارت فرهنگ و هنر تغییر نام داد، فعالیت می کرد.

وی تأکید کرد: نمی خواهم تملق گویی کنم و از ته دل می گویم که محمدرضا اصلانی اقیانوس خرد است. این یک اصطلاح من درآوردی نیست و معادل انگلیسی اش وجود دارد. خرد با دانش فرق دارد. ما در ایران باستان کتابی در سایه اوستا به نام مینوی خرد داشتیم که در این کتاب نوشته؛ علم بدون خرد، علم نیست. بعد این جمله ادامه پیدا می کند با این حرف که هنر بدون علم، هنر نیست.

عالمی ادامه داد: گاهی دانشجویان از من می پرسند، پس هنر بدون علم چیست؟ و در جواب به آن ها می گویم؛ هنر ورزی است؛ یعنی ورزیدگی در اجرای هنر. هنر بدون علم می گردد، هنرور مانند پیشه ور که فقط از راه هنر روزگار می گذراند. این نکته بسیار مهم است.

وی شخصیت اصلانی را دارای وجوه بسکمک توصیف کرد و توضیح داد: محمدرضا اصلانی در بیش از 53 حوزه فعالیت هنری و علمی می کند؛ از شعر، نویسندگی، تدریس تا نقاشی. بله، بسکمک نمی دانند که او فقط کارگردان نیست و حتی نقاشی هم می کند. اگر فرانسوی ها ژان کوکتو را دارند و به او می نازند؛ من به عنوان ایرانی که مهاجرت نکرده به وجود شخصیت برجسته و ماندگار تاریخ معاصر کشورم یعنی محمدرضا اصلانی می نازم.

عالمی با اشاره به اینکه از نظر سنی دو سال از اصلانی کوچک تر است، گفت: با این حال وسعت دانش من با هر معکمک که اندازه گیری کنیم، قابل مقایسه با وسعت دانش اصلانی نیست.

وی تأکید کرد: مطمئن هستم که کار آرش سنجابی اصلاً آسان نبوده است. چراکه مصاحبه با بزرگان راحت نیست. آن ها به راحتی هر شخصی را قبول نمی کنند. بنابراین سنجابی پیش از این گفت وگوها، مطالعات دقیقی روی آثار اصلانی انجام داده است.

عالمی با بیان اینکه حرف زدن از اصلانی آسان نیست، گفت: او در شعر، ادبیات و نقد، به ویژه نقد که برخی فکر می کنند تنها به معنای عیب جویی است، حرف های بسکمک برای گفتن دارد. در مورد همین نقد، من برای اولین بار از او بود که یاد گرفتم نقد به معنای تجزیه و تحلیل یک اثر هنری است مشروط به اینکه دانش درک اثر را داشته باشید.

وی مطرح نمود: هیچ وقت برای دوستانم از کلمه دوست استفاده نمی کنم. دلم می خواهد بگویم محمدرضا اصلانی الگوی زندگی من است. آرزو دارم به پایگاه او برسم. حسرت می خورم که چرا از طفولیت به خصوص در آستانه 16 سالگی مدیریت ذهن و زمان انجام دهم تا به او برسم. اصلانی گوهر یگانه میراث فرهنگی کشور ماست، نباید از امثال او غافل باشیم.

دهقان: از خواندن هستی آیینه حیرت کردم

در ادامه، خسرو دهقان با اشاره به یادداشت هایی که درباره این کتاب نوشته، گفت: فکر می کنم به اندازه این کتاب، یادداشت نوشتم. شاید افراد بسکمک باشند که محمدرضا اصلانی را می شناسند و یا نمی شناسند. افرادی که او را دوست دارند یا درباره او بدگویی می کنند. من به همه این افراد پیشنهاد می کنم این کتاب را بخوانند.

وی تاکید کرد: مهم ترین کمکی که این کتاب به ما می کند این است که بفهمیم داریم درباره چه کسی صحبت می کنیم. در تمام طول سال هایی که اصلانی را می شناسم، احساس می کردم اکثریت کارهایش را خوانده ام و حداقل می دانم به شکل کلی درباره چه کسی حرف می زنم. اما وقتی این کتاب را خواندم حیرت کردم.

دهقان ادامه داد: این میزان حافظه، جزئیات، سعه صدر... برایم حیرت انگیز بود. اصلانی در مورد مسائل بسکمک نظریه یا نکته ای در عمیق ترین لایه ها دارد چراکه او وسعت بسیار زیادی دارد.

این منتقد با بیان اینکه همه در مورد محمدرضا اصلانی اشتراک نظر دارند که هنرمند چند محوری است، گفت: او در مورد همه این محورها حرفی برای گفتن دارد. یعنی شما اگر تمام اقیانوس ها را به هم بچسبانید، این کتاب خواهد شد؛ اما عمق و وسعت این اقیانوس چقدر است!؟ بسیار. مثلاً شما می توانید در مورد یک مسئله ساده مثل رنگ قرمز با او حرف بزنید و ببینید که حرف هایی برای گفتن دارد. این کتاب به دیدگاه شما عمق می دهد.

هاتف: اصلانی نقطه عطفی در نظریه پردازی ادبیات صدساله گذشته است

حامد هاتف نیز در سخنانی با اشاره به اینکه روز هشتم یا فصل هشتم از کتاب به موضوع شعر اختصاص دارد گفت: تا امروز بخش عمده ای از نظریه پردازی های محمدرضا اصلانی در قالب مصاحبه بیان شده است. اینجا هم از این قاعده مستثنا نیست؛ اما اصولاً نظریه پردازی چه اهمیتی دارد؟ چه تأثیری در شعر و ادبیات دارد!؟ واقعیت این است که درگیر شدن شاعران بااستعداد ما با نظریه پردازی های این حوزه در طول صدسال گذشته دو وجه داشته؛ یکی اینکه اولین کسی که درگیر شد، شخص نیما بود.

وی ادامه داد: او تحت تأثیر نمادگرایی و فرایند ادبیات غرب که شاعران به نقطه ای رسیده بودند که کسی جز خودشان درک نمی کرد چه کاری انجام داده اند، قرار گرفت و نظریه پردازی را آغاز کرد. از طرف دیگر، برخلاف اروپا که اصحاب فلسفه به شاعران کمک می کردند در ایران به غیر از برخی استثنائات، فیلسوفان در مورد شعر و زبان فارسی سکوت کردند. بنابراین ما در طول صدسال گذشته نظریه پردازان ادبی که نظریه تولید کرده باشند، نه اینکه ترجمه کرده باشند، بسیار کم داریم. از این نظر، نظریه پردازی های ادبی محمدرضا اصلانی بسیار قابل توجه است.

اصلانی: ما می خواستیم حقیر نباشیم

این مستندساز با اشاره به اینکه شنیدن این حرف ها برایش کمی حیرت انگیز است، گفت: روزی مرد ایرانی برای تماشای آبشار نیاگارا به آنجا می رود و برنده مسابقه شیرجه ای می گردد که هر سال در کنار این آبشار برگزار می گردد. وقتی از او می پرسند چطور برنده شدی و چقدر تمرین کردی!؟، می گوید من این چیزهایی که می پرسید را نمی دانم. فقط می خواهم بدانم چه کسی مرا هل داد!؟

وی ادامه داد: مرا هم هل دادند. این یک هل دادن، تاریخی است. فضایی ایجاد شده بود که ما را هل می داد. نه مانند امروز که به جای هل دادن، به عقب می کشد. این فضای حمایت کننده حاصل تمام تقاضاهایی بود که از دوران مشروطیت شکل گرفت و نسل پویایی را پرورش داد.

اصلانی تاکید کرد: ما نسلی بودیم که احساس می کردیم عقب هستیم و باید به سرعت خودمان را برسانیم. ما غبطه می خوردیم که از دنیا عقب هستیم. این به معنای غرب زدگی احمقانه ای که عده ای مطرح می کردند، نبود. به معنای احساس نیاز برای وجود در دنیا و احراز انسانیت ایرانی بود که از دست رفته بود. ما 400 سال است که جزو تاریخ نیستیم.

وی اضافه نمود: پیش رو بودن در آن دوران مد بود، برخلاف امروز که مرتجع بودن مد شده است. فضایی ایجاد شده که دنیای شدن را از ما پس می گیرد. ملتی که در دنیا نیست، دچار غم است و شورش می کند. به همین دلیل تاریخ داشتن، اهمیت دارد. اصلاً انسانی که تاریخ ندارد، حتی می گردد گفت که انسان نیست.

اصلانی تاکید کرد: اما بدون پیشنهاد داشتن برای دنیا نمی توانی وارد آن بشوید. هرکدام از افراد نسل ما، اصلاً مهم نبود درست یا غلط، وظیفه خودمان می دانستیم که پیشنهادی داشته باشیم. این مسئله ای بنیادین بود و هنوز هم هست. اگر تاریخ دنیا را در همین 400 سال اخیر ورق بزنید، می بینید که ما پیشنهادی حتی برای جاروبرقی هم نداریم. ما همیشه مصرف کننده دیگران بوده ایم. کسی فکر نمی کرد این چه نوع حقارتی است. در آن دوران، مفتخر بودند به حقارت که برای ما جای بحث بود. ما می خواستیم حقیر نباشیم.

دهقان: اصلانی با ابتذال هنری مخالف است

خسرو دهقان، به ذهن ریاضیدان اصلانی اشاره کرد و گفت: او با ذهن ریاضیدان وارد شعر و شاعری می گردد. این موضوع برایم بسیار عجیب بود اما آنچه به معنای واقعی کلمه مورد مخالفت اصلانی است ابتذال هنری است. او با بی ریشگی، فیلم فارسی و ابتذال به شدت مخالف است.

در پایان این مراسم، جشن امضای کتاب هستی آیینه با حضور علاقه مندان برگزار شد.

اخذ ویزا: اخذ ویزا | مجله گردشگری و مسافرتی ویزارو

وبسایت دانشجویی: وبسایت دانشجویی، اینجا محلی برای فعالیت دانشجویان علاقمند به تکنولوژی است