تیفوس، سوغات جنگ جهانی دوم ، جانفشانی کادر پزشکی در دهه 20 - مجله سرگرمی

خبرنگاران / بهاره خسروی : دلیل اصلی شیوع تیفوس، لباسهای آلوده به شپش سربازان لهستانی بود که به مبلغ ارزان به ایرانیان فقیر فروخته می شد و بخش دیگر ماجرا مربوط به آذوقه و مواد غذایی وارداتی از کشور شوروی بود که به حضور شپش ها دامن می زد. بیماری تیفوس در تهران، روزانه هزار نفر را به کام مرگ می کشاند و تعداد تخت های اختصاص داده شده به بیماران به هزار تخت هم نمی رسید. بی تدبیری، کمبود بودجه دولتی، نبود امکانات و تجهیزات درمانی و فقر اقتصادی مردم همه اینها دست به دست هم داده بود تا یک بحران یا به قول امروز سونامی مرگ در ایران و پایتخت شکل بگیرد. در این مطلب نگاهی داریم به حال و هوای بیمارستانهای پهنه مرکز در روزهای شیوع تیفوس که با امکانات محدودشان میزبان بیماران این روزهای سخت بودند.

• ساخت بیمارستان 500 تخت خوابی

بهار سال 1322، اخبار تلخ و سیاه افزایش آمار مرگ و میر ناشی از بیماری تیفوس از راه رسید. هر روز به تعداد بیماران شپش های لهستانی اضافه می شد و امکانات دولتی جوابگوی احتیاج آنها نبود. هزار تخت در بیمارستانهای پایتخت برای درمان بیماران اختصاص داده شد. اما آمار مبتلایان، بیش از تعداد این تخت ها بود. بر اساس آمارهای رسمی، روزانه در تهران، هزار نفر بر اثر تیفوس به کام مرگ می رفتند. بی شک عدد و رقم آمارهای غیررسمی از این هم بیشتر بود. دولت برای مهار و کنترل بیماری، دست به کار شده بود. وزارت بهداری 3 بیمارستان و یک زایشگاه را در تهران به درمان بیماران تیفوسی اختصاص داد و همچنین برای خدمت رسانی بهتر و تأمین امکانات بیشتر، دولت تصمیم به ساخت یک بیمارستان 500 تختخوابی برای بیماران تیفوسی گرفت. برای حل این بحران، وزارت دارایی بخشی از عمارت این وزارتخانه را برای ساخت بیمارستان جدید در اختیار وزارت بهداری قرار داد و برای خرید 100 تختخواب 2 میلیون ریال یاری کرد. محمدرضا پهلوی، در همان سلام و علیک نوروزی اعلام نمود: ساختمان زایشگاه بنگاه حمایت مادران را به یکی از ساختمان های سلطنتی منتقل نمایند و ساختمان زایشگاه را به بیماران تیفوسی اختصاص دهند.

• بیمارستان فارابی

سونامی تلخ تیفوس خاتمهی نداشت و تقریباً بیمارستان های شهر پر بود از ناله و فریاد بیمارانی که علاوه بر تحمل رنج و بیماری باید طعم تلخ فقر و گرسنگی و نیز پرداخت هزینه های گزاف درمانی را هم تجربه می کردند. اینک نوبت خیّران و ارائه خدمات درمانی آنها به بیماران گرفتار در چنگال شپشهای خارجی بود. بیمارستان چشم پزشکی فارابی در میدان قزوین در روزگار شیوع تیفوس میان پایتخت نشینان به مریضخانه فقرا معروف بود، یکی از بیمارستانهایی که پذیرای بیماران تیفوسی فقیر بود.

سال 1300 باغ معدل شیرازی خریداری و تبدیل به آسایشگاه شهرداری شد. در این آسایشگاه از بیماران دارالایتام (بچه ها پرورشگاهی) و دارالمساکین (فقرا و گدایان) نگهداری می شد. اما پس از مدتی بیمارستان بلدیه یا همان شهرداری وقت هم پذیرای این بیماران شد، فضای خالی از بیمار مریضخانه فقرا به کارخانه بخش 10 سپرده شد. اما با پیدا شدن سر و کله شپش ها و بیماری تیفوس، بیمارستان فارابی با نام مریضخانه نمره 2، پذیرای بیماران تیفوسی تا خاتمه خروج این بیماری از پایتخت بود.

• تشکیل قرنطینه در بیمارستان روزبه

تیفوس در خانه و زندگی ایرانیان و اهالی پایتخت نشین حسابی جا خوش نموده بود و خیال رفتن نداشت. اوضاع، بحرانی تر از همه پیش بینی ها بود. کمتر جایی بود که از هجوم شپش ها در امان مانده باشد، کوچه و خیابان، مسافر خانه ها، هتل ها، اتوبوس ها و ماشین ها مستمر ضدعفونی می شدند. کمتر کسی بود که در گوشه لباسش حتی پس از نظافت و شست وشو، شپش جا خوش ننموده باشد. برای پیشگیری از شیوع گسترده تر، موضوع قرنطیه بیماران تیفوسی فقیر روی کاغذ آمد. خبرها یکی از یکی تلخ تر و نتیجه همه درمان ها و پیشگیری ها صفر بود. وزیر بهداری وقت، کمیته ای را برای آنالیز جلوگیری از شیوع بیماری عفونی تشکیل داد. در این جلسه تصویب شد تا یک مجموعه 100 تختخوابی برای قرنطینه بیماران فقیر آماده نمایند که قرعه به نام بیمارستان روزبه در خیابان کارگر کنونی افتاد.

بیماری تیفوس بر روی موج پیشرفت سوار بود. اوضاع مملکت همچون بیماری که برای بقا دست و پا می زند، آشفته و نابسامان بود. نارضایتی مردم، فقر و قحطی به اوج خود رسیده بود. دولت هم برای دریافت هر تصمیمی مستاصل بود. پخت و توزیع نان های آلوده میان مردم، موجب راهی شدن وزیر بهداری وقت امان الله اردلان، به مجلس شورای ملی برای جوابگویی به نمایندگان شد. در این جلسه دکتر ملکزاده با اشاره به قحطی و نانهای آلوده از وزیر بهداری خواست تا فکری به حال گرسنگی و ضعف مردم بهویژه افراد فقیر کند. همچنین از دولت خواست برای جلوگیری از شیوع بیماری تیفوس به اداره شهرداری برای ضد عفونی وسایل نقیله عمومی مانند اتوبوس ها، درشکه ها و حمام های عمومی تذکر بدهد.

امان الله خان در این جلسه با ارائه گزارش هایی از اقدامات اجرا شده از سوی وزارت بهداری برای جلوگیری از گسترش و مقابله با سرایت تیفوس از خرید یک میلیون واکسن تیفوس اطلاع داد و در ادامه گفت: ما اکنون در بیمارستان شفا، نجات و رازی به طور تقریبی 300 تختخواب داریم که بیمارهای تیفوسی را می پذیریم ولی آنچه که مشهود است بیماری زیادتر از این است و متأسفانه محلی برای نگاهداری این ها نیست.

همچنین در ادامه به کمبود امکانات و نبود بی اطلاعی مردم برای مقابله با بیماری تیفوس اشاره می نماید و دست به افشاگری می زند و می گوید: باید حقایق را گفت، علاوه بر اینکه بیمار زیاد است و برای آنها جا نداریم، مطابق احصایی های که داده اند از 100 نفر 95 نفر خوب می شوند ولی توجه بفرمایید پس از معالجه، برای اینکه بیمار زیاد داریم، مجبوریم آنها را مرخص کنیم، ولی به سبب نداشتن جای خوب و غذای مناسب، همان بیمار دوباره مریض می گردد.

• دکتر سپیر و تشکیل گروههای داوطلب ضدعفونی

در همان سالهای شیوع تیفوس درمانگاه کانون خیرخواه یهودیان در محله عودلاجان راه اندازی شد. این درمانگاه بعدها پیشرفت کرد و به بیمارستان کورش کبیر و پس از انقلاب به نام دکتر سپیر تغییر نام داد. بیمارستانی که در جریان انقلاب، یاری زیادی به بیماران انقلابی و امام خمینی(ره) نیز نامه تشکری به مسئولان بیمارستان ارسال کرد. دکتر روح الله سپیر، یک پزشک یهودی بود که در روزهای اوج بیماری تیفوس در محله عودلاجان، برای نجات بیماران کوشش زیادی کرد و در نهایت هم بر اثر ابتلا به این بیماری از جهان رفت. دکتر سپیر در همان روزها عده ای از جوانان و اهالی داوطلب را به صورت خودجوش برای گندزدایی و ضد عفونی کردن خانه های مردم دور هم جمع نموده بود. او همراه با این گروه های 2 نفره و 3 نفره، راهی خانه های مردم می شدند و با ابزاری که داشتند، کار گندزدایی و ضدعفونی را انجام می دادند. آنها با حضور در خانه ها، لباس ها و حتی رختخواب های آلوده به شپش را دور می ریختند و سمپاشی می کردند.

silverseven.ir: سیلور 7 | مجله فناوری های رایانه ای، علوم کامپیوتری

slimfa.ir: اسلیم فا | مجله دوخت و دوز، طراحی لباس و انتخاب لباس

tafatton.ir: تفطن، گردشگری، تور لحظه آخری ارزان قیمت، بلیط، ویزا، هتل