بهترین های شعر معاصر ایران؛ یک قرن شاعری - مجله سرگرمی

غزل معاصر، وام دار دیروز و برای امروز

تعریف کلاسیک شعر فارسی روی وزن و قافیه تاکید زیادی دارد و اصولا آن طور که دهخدا نقل می نماید، شعر کلامی است که گوینده قبل از بیان آن قصد کند آن را موزون و مقفی ادا کند. اصطلاح نظم هم که در مقابل نثر قرار می گیرد، به همین آهنگین و موزون بودن اشاره دارد. با پیشینه ای که شعر فارسی از رودکی و حتی قبل تر تا امروز دارد، محال است بتوان محبوبیت قالب های کلاسیک را نادیده گرفت یا سرودن را در قالب های کلاسیک کنار گذاشت. شعر نو و به طور کلی مقوله شعر مدرن سابقه ای نزدیک به یک قرن در ادبیات ما دارد و در این میان سرودن در قالب های کلاسیک با همان فرایند قبلی ادامه داشته و دارد.

محبوب ترین قالبی که در شعر معاصر از شعر کلاسیک فارسی به یادگار مانده، غزل است. غزل با جان مایه احساسات و عشق، استقلال معنی در هر بیت و نمونه های اعلایی که در آثار حافظ و سعدی و مولوی و بیدل از آن داریم، هواداران بسیاری دارد. در میان شاعران محبوب معاصر تعداد زیادی غزل سرا هستند و در نسل جدید هم همچنان گرایش به غزل سرایی ادامه دارد. چهره های شاخص غزل معاصر را تقریبا همه می شناسند و محبوب ترین دفترهای شعر این چهره ها را در ادامه معرفی می کنیم.

حافظ زمانه، هوشنگ ابتهاج

اشعار هوشنگ ابتهاج معروف به ه.الف سایه را تا آنجا ستوده اند که به او لقب حافظ زمانه را می دهند و غزل های او را در مقام مقایسه با اشعار حافظ می دانند. ابتهاج در عرصه موسیقی هم به دنیال پروژه های گردآوری و احیای موسیقی کلاسیک ایران در سال هایی که با رادیو ملی ایران همکاری می کرد، به عنوان یکی از چهره های تاثیرگذار شناخته می شود و در این حوزه نامش در کنار افرادی مثل محمدرضا شجریان، حسین علیزاده و محمدرضا لطفی قرار می گیرد. خود ابتهاج موسیقی را آن چنان در زندگی حرفه ایش مهم و تاثیرگذار می داند که در یکی از مصاحبه هایش شناختش از شعر را مرهون موسیقی می داند.

در کنار خیال انگیزی اشعار، ظرافت های زبانی و کاربرد هنرمندانه صور خیال که صاحب نظران ادبیات فارسی بر آن صحه می گذارند، آن چه صندلی ابتهاج را به عنوان یک چهره ماندگار تعریف می نماید، وجه اجتماعی اشعار اوست. ابتهاج که امروز 92 سال دارد، دوران پرفراز و نشیبی را بر وطن دیده است. مفاهیم وطن محبت آمیز و مضامین سیاسی-اجتماعی در اشعار ابتهاج، بر شیفتگان آثار او افزوده و در طول سال ها نظر اهالی موسیقی را هم به خود جلب نموده است.

این طور است که هرگاه آواز ایران ای سرای امید، بر بامت سپیده دمید/ بنگر کزین ره پرخون، خورشیدی خجسته رسید را زمزمه می کنیم یا با بیت اول غزل عاشقانه نشود فاش کسی آنچه میان من و توست/ تا اشارات نظر نامه رسان من و توست خاطره سازی می کنیم، سروده های سایه را به زبان آورده ایم.

هوشنگ ابتهاج البته سرودن در قالب های جدیدتر شعر فارسی مثل شعر نوی نیمایی را هم تجربه نموده و اتفاقا این تجربه نیز به خلق اشعار درخشانی مثل ارغوان انجامیده اما آنچه مسلم است قلمرویی بهتر از غزل را نمی توان برای حافظ زمانه متصور شد.

دفتر آینه در آینه ابتهاج، دربرگیرنده گزیده ای از اشعار او به انتخاب محمدرضا شفیعی کدکنی است. دفتری که در آن هم رنگ غزل ها و هم اشعار نوی سایه را می بینیم؛ آن هم با گزینشی استادانه از بهترین های سایه.

آینه در آینه توسط نشر چشمه به چاپ رسیده و می توانید آن را از خبرنگاران تهیه کنید.

بانوی غزل ایران، سیمین بهبهانی

سیمین بهبهانی یکی از تاثیرگذارترین زنان در ادبیات معاصر ایران است. او جزو اعضای اصلی و از نخستین کسانی بود که به عضویت انجمن ادبی ایران درآمد. با این که در کنار ادبیات، در رشته حقوق هم در دانشگاه تهران تحصیل نموده بود، تمام طول سال های کاری خود را به تدریس و دبیری ادبیات پرداخت و در کنار آن شاعری و نویسندگی را پیشه کرد.

سیمین خلیلی که البته به خاطر نام خانوادگی همسر اولش او را بیشتر به نام سیمین بهبهانی می شناسیم، با لقب بانوی غزل هم در عرصه شعر فارسی شناخته می شود. او در ششصد غزلی که در دفترهای شعر خود به چاپ رسانده، نگاه تازه ای به وزن داشت و به خاطر سرودن در وزن های کم تر رایج برای غزل، عنوان نیمای غزل را به خود اختصاص داده است.

مواضع سیاسی-اجتماعی سیمین بهبهانی همواره در اشعار او برجسته بوده و موضوع عمده آثار او متاثر از مفاهیم وطن محبت آمیز و وقایع روز بودند. گزینه اشعار بانوی غزل ایران را در مجموعه ای که اننتشارات مروارید به چاپ رسانده، می توانید از خبرنگاران خریداری کنید.

غزل سرای عاشق، شهریار

نام شهریار برای همه ما نامی آشناست. سروده های او موضوعات و زمینه های متنوعی را در بر می گیرد و در کتاب های درسی هم از اشعار شهریار به عنوان برجسته ترین آثار ادبیات معاصر یاد می شود. اگرچه نه تنها در موضوع بلکه در قالب هم آثار پرشمار محمدحسین بهجت تبریزی معروف به شهریار تنوع زیادی دارد، شاهکارهای او در قالب غزل سروده شده اند و استعداد سرشار او در فضاسازی ها و قافیه پردازی ها در غزل های عاشقانه اوست که خود را نشان می دهد. عشق در اشعار شهریار آتشین و پرسوز و گداز است. تجربه واقعی عشق و هجران او خود داستانی عاشقانه است که رمز و راز سینه سوز بودن غزل هایش را آشکار می نماید.

شهریار از همان هنگام که به عنوان شاعری جوان و علاقه مند به موسیقی، تحصیلات پزشکی را نیمه کاره رها کرد، در میان اهالی ادب شناخته شد و با عظیمانی مثل ابوالحسن صبا، عارف قزوینی و محمدتقی بهار نشست و برخاست داشت. آشنایی او با نسل بعدی پیشگامان ادبیات معاصر، از جمله نیما یوشیج او را به سرودن شعر نو هم ترغیب کرد اما در مجموع تسلط او بر وزن عروضی و موسیقی کلاسیک ایرانی بر همراهی با سبک های جدید غلبه داشت و نام او را به عنوان یک شاعر کلاسیک معاصر به ادبیات فارسی شناساند. شهریار همچنین به زبان مادری خود یعنی ترکی آذری هم سروده هایی دارد که معروف ترین آن ها منظومه حیدربابایه سلام (سلام به حیدربابا) است.

کتاب دیوان شهریار دربرگیرنده تمامی آثار فارسی محمدحسین شهریار توسط موسسه انتشارات نگاه به چاپ رسیده و از خبرنگاران قابل خریداری است.

حسین منزوی و بخشیدن جان تازه ای به غزل

برای غزل معاصر باید گفت حسین منزوی یک پله صعود بود. درست در دوره ای که شعر نیمایی و شعر سپید هرروز در میان نسل جوان محبوب تر می شد و به نظر می رسید قالب های کلاسیک کم کم در آثار نسل جدید شاعران کمرنگ تر می شود، حسین منزوی با نگاهی تازه به زبان و نوآوری هایی که چه در وزن و چه در فضاسازی داشت، جهت تازه ای پیش روی غزل معاصر قرار داد. محبوبیت غزل البته به خودی خود و همچنین به واسطه حضور شاعرانی مثل ابتهاج و منوچهر نیستانی از دست نارفتنی بود اما بسیاری منتقدان تاثیر اشعار حسین منزوی را در اندازه انقلابی برای زنده کردن غزل معاصر دانسته اند.

منزوی به نسبت تاثیر و فراگیری اشعارش چندان در میان عموم مخاطبان شعر معاصر مشهور نیست. شاید این موضوع از روحیات و شرایط خاص زندگی اش تاثیر گرفته است. او از قول دوستان نزدیکش چندان در پی کسب شهرت نبود و با اینکه به خاطر تحصیل در رشته ادبیات و جامعه شناسی دانشگاه تهران، مدتی در تهران ساکن بود، پایتخت را برای سکونت دوست نداشت و به زادگاه خود یعنی زنجان برگشت. در همین شهر هم در 57 سالگی با دنیا وداع گفت.

منزوی شاعری است که با شعر و موسیقی به زندگی ما سر زده است؛ حتی اگر او را نشناسیم. به ویژه آن که در ترانه سرایی هم دستی داشت و این روزها بیشتر او را با آهای خبردارش با صدای همایون شجریان شنیده ایم:

تو شب تاریک/ تو شب سیا/ از چپ و از راست/ از دور و نزدیک/ یه نفر داره/ جار می زنه، جار/ آهای غمی که/ مثل یه بختک/ رو سینه من/ شده ای آوار/ از گلوی من/ دستاتو وردار

گزیده اشعار حسین منزوی که توسط موسسه انتشارات نگاه به چاپ رسیده، مجموعه ای از غزل های این شاعر تاثیرگذار را پیش روی مخاطبان قرار می دهد و از سایت خبرنگاران قابل خریداری است.

محمدعلی بهمنی، شاعر حرف های صمیمی از جنس غزل

محمدعلی بهمنی بیش از هر چیز به خاطر زبان امروزی و صمیمی اش در میان نسل جدید علاقه مندان به شعر کلاسیک محبوب است. آثار معروف محمدعلی بهمنی در قالب غزل و ترانه هستند.

او که از کودکی سرودن را آغاز نموده بود، با کار در چاپخانه با فریدون مشیری آشنا می شود و نخستین شعرش را در همان سنین در مجله روشنفکر به چاپ می رساند. خیلی زود چاپ اشعار در مجلات او را ترغیب به انتشار دفتر اشعارش می نماید و از او شاعری پرکار می سازد. بهمنی در سال 1385 به عنوان چهره ماندگار شعر معرفی گردید.

ترانه های دهاتی با بند آغازین ساده بگم دهاتی ام/ اهل همین نزدیکیا/ همسایه روشنی و هم خونه تاریکیا… و آواز آشنای بهار بهار/ صدا همون صدا بود/ صدای شاخه ها و ریشه ها بود/ بهار بهار/ چه اسم آشنایی/ صدات می آد؛ اما خودت کجایی؟ از جمله سروده های او هستند.

غزل های بهمنی هم مثل ترانه هایش نظر اهالی موسیقی را به خود جلب نموده و به خصوص دو غزل او در موسیقی پاپ هواداران زیادی پیدا کرد.

در این زمانه بی های وهویِ لال پرست/ خوشا به حال کلاغان قیل و قال پرست

چگونه توضیح دهم لحظه لحظه خود را/ برای این همه ناباور خیال پرست؟

و دیگری:

از خانه بیرون می زنم اما کجا امشب/ شاید تو می خواهی مرا در کوچه ها امشب

پشت ستون سایه ها روی درخت شب/ می جویم اما نیستی در هیچ جا امشب

مجموعه شاعر شنیدنی ست گزیده ای از اشعار محمدعلی بهمنی در قالب های مختلف است که البته سرآمد آنها را باید غزل دانست. این مجموعه را انتشارات دارینوش به چاپ رسانده و از سایت خبرنگاران قابل خریداری است.

از بام بلند شعر نو

از آن جا که شعر فارسی را تا همین صد سال پیش با وزن عروضی و قالب های مرسوم به رسمیت می شناختند، وقتی نیما یوشیج منظومه افسانه را به ادبیات ایران پیشکش کرد، سخن از شعری نو به میان آمد. در این منظومه نیما از قالب های کهن شعر فارسی فاصله گرفته و گرچه همچنان به وزن پایبند بود، با نوآوری در تقطیع و کاربرد وزن، شعر نو را معرفی کرد. شعر نو بعدها تبدیل به اصطلاحی شد که به صورت کلی به همه اشعار خارج از قالب سنتی شعر فارسی از جمله شعر نیمایی اطلاق می شد.

در حال حاضر دسته بندی های متفاوتی از انواع و قالب های شعر در جریان نوگرای شعر فارسی (یا همان شعر نو) وجود دارد و آن گونه از شعر که مد نظر نیما بود، به طور خاص با عنوان شعر نیمایی تفکیک شده است. شعر سپید و شعر موج نو از جمله قالب های دیگر شعر نو به حساب می آیند.

در طول این صد سال، شعر نو عظیمان زیادی را به خود دید که در شعر معاصر جریان ساز هم بودند و البته برای شعر نو محبوبیتی روزافزون را در میان شاعران نسل جدید و مخاطبان آن ها به ارمغان آوردند.

نیما یوشیج، پدر شعر نوی فارسی

علی اسفندیاری یا همان شاعری که بیشتر با نام مستعار نیما یوشیج می شناسیمش، مشهورتر از آن است که احتیاج به معرفی داشته باشد. باید گفت شعر معاصر ایران هر تحولی را که به خود دیده، مدیون نیماست. نیما درواقع اولین بار با مجموعه قصه رنگ پریده قدمی به سوی معرفی شعر نو برداشت اما در سال 1301 بود که با انتشار شعر بلند یا منظومه افسانه رسما صحبت از گونه ای جدید از شعر فارسی را به میان آورد.

اشعار نیما فقط به خاطر تفاوت کابرد وزن عروضی از شعر کهن فارسی فاصله نمی گیرند، مضمون و فضاسازی ها هم در شعر نیما با رنگ دیگری، متفاوت از آنچه در حافظه شعر فارسی وجود داشت، ظاهر می شوند. نمادگرایی وجه مشخصه شعر نیماست و در این عرصه نام او را کنار نام شاعران سمبولیست دنیا قرار می دهند.

اشعار نیما از زندگی شخصی نه چندان به کام او و شرایط اجتماعی ایران در اوایل قرن 14 شمسی تاثیر پذیرفته اند و شاید برای هر کسی که به شعر معاصر ایران علاقه مند است، لازم باشد اشعار نیما را به عنوان یک مرجع دست اول مطالعه کند. از نظر زبان، تصویرسازی و جلوه های خیال انگیز هم شعر نیما به خصوص برای مخاطبان جدی تر شعر معاصر فارسی بی رقیب و شگفت انگیز است.

مجموعه ای از اشعار نیما که به همت نشر نیلوفر گردآوری و چاپ شده، تقریبا همه آثار نیما را در خود جا داده است که می توانید آن را از سایت خبرنگاران تهیه کنید.

مهدی اخوان ثالث، شعر نو از تبار خراسان

وقتی از عظیمان شعر معاصر فارسی حرف می زنیم، محال است نام مهدی اخوان ثالث به میان نیاید. او در ابتدای شاعری به ادبیات کهن و قالب های کلاسیک گرایش داشت و سبک حماسی خاص خود را از همان دوران در اشعارش حفظ می کرد. بعدها تحت تاثیر شعر نیمایی، دست به خلق آثاری زد که تبدیل به اصیل ترین نمونه های شعر نو شدند.

اخوان به جز شعر که مهارت خود را به کمال در آن به نمایش گذاشت، در موسیقی هم دستی داشت و تار می نواخت. این تارنوازی شاید نقطه آغازی بود برای عشق او به خراسان و در ابعاد گسترده تر، هنر و اساطیر ایران.

دلبستگی به ایران و تاریخ و اساطیرش در مجموعه آثار اخوان کاملا مشهود است؛ چنان که می گویند شاید هیچ شاعری به اندازه او نمادها و نشان های بومی و ملی را در آثار خود جای نداده باشد. اخوان را همچنین مبدع شعر نوی خراسانی می دانند که درواقع اشاره به ترکیب شگفت انگیزی دارد که او از شعر نوی نیمایی با سبک کهن خراسانی در اشعار خود حاصل نموده است. منظومه زمستان، مشهورترین اثر اخوان ثالث، نمونه آشکاری از این ترکیب است؛ با همان لحن حماسی ریشه دار در ادبیات کهن و فضاسازی ها و تقطیع های مدرن.

مجموعه شعر زمستان اثر شاخص اخوان ثالث، همان کتابی بود که صندلی او را به عنوان شاعری یگانه در جریان شعر معاصر ایران تثبیت کرد. این مجموعه را که نشر زمستان به چاپ رسانده، می توانید از خبرنگاران تهیه کنید.

فروغ فرخزاد، قطعه ناتمام شعر معاصر

فروغ فرخزاد، یا به قول م.آزاد پریشادخت شعر، علی رغم عمر کوتاهش اثری ماندگار و ژرف بر شعر معاصر فارسی گذاشت. فروغ سرودن را با شعر نیمایی آغاز کرد و با دفتر شعر تولدی دیگر ثابت کرد یکی از چهره های درخشان ادبیات معاصر پا به عرصه گذاشته است. همان اندوهی که در کتاب زندگی و آنالیز اشعارش به آن اشاره می شود، مثل روحی جدایی ناپذیر بر نام و اشعار فروغ فرخزاد سایه انداخته است. او تنها 32 سال داشت که در یک تصادف جاده ای جان خود را از دست داد اما در 5 دفتری که در فرصت کوتاه عمرش به جا گذاشت، از زندگی آن طور که زیسته و با بدنی که آن را تجربه نموده بود، بی محابا سخن گفته است.

رنگ اندوه و ناامیدی توام با جسارتی که در شخصیت فروغ همواره نمود داشت، در اشعار او هم برجسته شده است. با این که بعد از انتشار یکی دو دفتر شعر اولش، بعضا نقدهای تندی به َعنوان یک زن بسیار جوان در زمانه ای نه چندان مهیا برای حضور زنان شنید، دست از سرودن نکشید و این راه را جدی تر از پیش ادامه داد.

از منظر زبان، فروغ را شانه به شانه نیما، اخوان ثالث و احمد شاملو دارای سبکی یگانه خوانده اند که خاص او بود و این زبان ساده و انتخاب بدون محدودیت واژگان، تبدیل به الگوی شاعران نسل بعد از فروغ شد.

کتاب فروع فرخزاد نوشته محمد حقوقی به زندگی و شعر این شاعر درخشان معاصر پرداخته و اشعار او را از آغاز تا سرانجام مورد آنالیز قرار داده است. در این کتاب که یکی از کتاب های مجموعه شعر زمان ما از موسسه انتشارات نگاه است، گزیده بهترین اشعار فروغ فرخزاد را می توانید بخوانید.

احمد شاملو، بر قله شعر سپید

شاملو از آن شخصیت هایی است که در ابعاد مختلف فعالیت و دیدگاه هایش تحسین مخاطبان را برانگیخته اما محبوبیت او بیش از هر چیز به شعر و نگاه تازه و البته زبان استوارش برمی شود که در شعر معاصر یک تحول عظیم محسوب می شود. احمد شاملو پس از آشنایی با نیما تحت تاثیر آثار و شخصیت او قرار می گیرد و در دهه 30 شمسی به سرودن اشعار نیمایی رو می آورد. او که پژوهش و روزنامه نگاری را همواره در کارنامه فعالیت های خود داشت، با انتشار نشریات ادبی در آن روزگار توانست نقش مهمی در جریان سازی ادبیات معاصر داشته باشد.

پس از آشنایی با فریدون رهنما و به مدد گرایشی که شاملو به پیوستن به جریان دنیای ادبیات داشت، کنار گذاشتن کامل وزن عروضی را در شعر نوی فارسی پیشنهاد کرد. این پیشنهاد البته با استقبالی از سوی نیما روبرو نشد و حتی او را رنجاند. با این وجود شاملو جهت خود را ادامه داد و بنیان آنچه را که امروز به عنوان شعر سپید می شناسیم، گذاشت. اشعار شاملو در قالب نیمایی هم به قوتی بود که جان تازه ای به شعر نوی فارسی بخشیده بود اما در شعر سپید او سردمدار شد و بسیار تاثیرگذار. اشعار شاملو در سطح دنیای هم رده شاعرانی چون لورکا محسوب می شود که خود از او تاثیر گرفته بود.

تنوع آثار شاملو در حوزه شعر، ترانه سرایی و سرودن برای بچه ها را هم شامل می شود و در این زمینه هم او آثاری را ارائه نموده که در ادبیات ما کم نظیر هستند.

مجموعه شعر باغ آینه شامل 44 شعر سروده احمد شاملوست که در میان آن ها اشعار موزون و اشعار سپید وجود دارد. این مجموعه شاخص ترین شعرهای شاملو در اواخر دهه 30 را گرد آورده و انتشارات مروارید آن را به چاپ رسانده است.

احمدرضا احمدی، از کاروان شعر موج نو

احمدرضا احمدی با تنوع فعالیت هایش در زمینه ادبیات کودک و نوجوان (او در کانون پرورش فکری بچه ها و نوجوانان اشتغال داشته)، دوبله، دکلمه و همچنین نقاشی و نمایشنامه نویسی در کنار شعر شناخته می شود. در زمینه شعر به طور خاص او با جریان موج نوی شعر فارسی معرفی گردید. احمدی یکی از کسانی بود که همزمان با بیژن الهی و با تاثیرپذیری از فریدون رهنما و آشنایی با شعر غربی به خصوص فرانسوی اولین بار در مجله طرفه سخن از موج نوی شعر فارسی گفتند. شعر موج نو نه تنها به وزن عروضی مقید نیست، بلکه ریتم کلامی هم در آن جایی ندارد و از لحاظ معنا هم تعهدی را متوجه شاعر نمی نماید.

این جریان بعدها تاثیر خود را بر سایر شاخه های هنری در ایران از جمله تئاتر، موسیقی، داستان و نمایشنامه هم گذاشت. از دل جریان موج نو گونه های دیگری از شعر از جمله شعر حجم و شعر ناب و… هم ریشه گرفتند که از سوررئالیسم تاثیر پذیرفته و البته توسط سایر دنبال نمایندگان این جریان شکل گرفت و احمدی در آن مشارکتی نداشت.

با وجود سابقه و حجم زیاد فعالیت های احمدرضا احمدی، از همان ابتدای کار تا امروز انتقاداتی به اشعار و به طور کلی شعر موج نو وجود داشته که از دیدگاه مخالفان هنوز می تواند علت عدم پذیرش آن به عنوان نوآوری در ادبیات باشد. از طرفی این جریان هواداران، موافقان و دنبال نمایندگانی هم دارد و از این جهت افرادی مثل احمدی نزد آنان پیشرو محسوب می شوند.

از آنجا که احمدرضا احمدی صدای دلنشین و کارنامه پرباری در زمینه دکلمه و دوبله دارد، جالب است که اشعار او را با صدای خود شاعر بشنویم. کتاب صوتی عاشقانه های احمدرضا احمدی همان طور که از نامش پیداست، مجموعه ای از اشعار احمدی با مضمون عاشقانه است که با صدای خود شاعر دکلمه و با موسیقی هوشیار خیام همراه می شود. این کتاب صوتی را می توانید از خبرنگاران خریداری کنید.

بیژن الهی، معمای شگفت شعر

وقتی مجله طرفه بیژن الهی جوان را به جامعه ادبی معرفی کرد، توجه منتقدان به نوآوری های او جلب شد و دیری نپایید که صندلی او به عنوان یکی از شاعران نوآور شعر موج نو تثبیت شد. الهی برخلاف جنبشی که با شعرش به پا نموده بود، آرام و منزوی بود و خلوت نشین. سال های زیادی از عمر بیژن الهی در سکوت گذشت و در همین سال ها او مشغول ترجمه اشعاری بود که زبانشان را با اشتیاق به صورت خودآموز یاد گرفته بود. به قول یدالله رویایی بیژن الهی شاعر فردا بود و چنان در نوآوری هایش تاثیرگذار است که به زحمت بتوان گونه ای از نوآوری را بعد از موج نو یافت که تاثیر الهی بر آن مشهود نباشد.

مهارت بیژن الهی در واژه پردازی، تقطیع ها و حتی استفاده از علایم سجاوندی، شعر او را با وجود بی وزن و بی آهنگ بودن، برای هر کسی حتی مخالفان شعر بی وزن و آهنگ متمایز نشان می دهد و در سخت گیرانه ترین روینمودها هم بعید است بتوان به خاطر مخالفت با یک جریان نوگرا، اشعار او را از شعریت دور دانست. کلام بیژن الهی مثل شخصیتش معمایی دارد که هنوز هم می گویند دست یافتن به پاسخ این معما کار آسانی نیست.

با وسواس زیادی که بیژن الهی در کار چاپ آثارش داشت، بیشتر اشعار او پس از مرگش در قالب کتاب منتشر شدند و تا پیش از آن تنها در دو دهه اول شاعری اش اغلب مجلات میزبان آثارش بودند. زندگی شخصی در پرده انزوا و حتی داستان هر دو ازدواجش (غزاله علیزاده و ژاله کاظمی) در کنار عدم انتشار آثار در زمان حیات، سایه سکوتی خودخواسته را بر زندگی حرفه ای بیژن الهی انداخت که البته چیزی از تاثیرگذاری او بر شعر معاصر کم نمی نماید. پس از مرگ بیژن الهی در سال 1389 چاپ آثار او توسط نشر بیدگل پیگیری شد و اشعار این شاعر آوانگارد معاصر در چند دفتر به چاپ رسیدند.

کتاب دیدن یکی از چند دفتری است که نشر بیدگل با طراحی جلد ساده ای که فقط تصویر امضای بیژن الهی را بر خود دارد، به چاپ رسانده است؛ درست همان طور که بیژن الهی درمورد سنگ مزارش وصیت کرد تا خالی باشد و چیزی بر آن ننویسند.

ترانه، بر دو بال موسیقی و شعر معاصر

اگرچه به طور کلی مقوله شعر و ترانه را بهتر است از یکدیگر تفکیک کرد، به خاطر شباهت و پیوند عمیقی که این دو با هم دارند، ترانه همواره به مثابه گونه ای دیگر از شعر برای مخاطب شناخته می شود. با اینکه این تعبیر چندان هم دقیق نیست، در اینجا هم همراه با معرفی شعر معاصر، اشاره ای به ترانه های معاصر داریم. ترانه درواقع بیش از آن که به پارامترهای شعر پای بند باشد، به همراهی با موسیقی تعهد دارد. البته که شعر هم می تواند با موسیقی همراه شود و به خصوص در موسیقی سنتی ایرانی حتی شعر شاعران کهن بیشتر خوانده شده اند. اما ترانه باید بتواند با موسیقی همراه شود و به همین خاطر در گذشته مقید به وزن عروضی هم بود.

با نو شدن جریان شعر معاصر، ترانه های معاصر هم از التزام به وزن عروضی معاف شدند و حالا به صورت قراردادی نه چندان سفت وسخت تنها شرط آهنگین بودن برای ترانه وجود دارد. در تعریفی بسیار کلی ترانه کلامی است که دارای موضوعی خاص باشد و بتواند با موسیقی همراه شود. شاعران عظیمی مثل احمد شاملو در کنار شعر، ترانه سرایی هم کردند و از این جهت ترانه را باید دارای محبوبیت گسترده ای در همه طیف های مخاطبان دانست.

از جمله کسانی که به طور خاص روی ترانه سرایی تمرکز داشته اند، باید به ایرج جنتی عطایی اشاره نمود که از پیشگامان ترانه سرایی معاصر محسوب می شود و بسیاری از سروده های او تبدیل به ترانه های ماندگار ایرانی شدند. شهیار قنبری هم چهره نامدار دیگر ترانه سرایی فارسی است که آثارش به اعتقاد بسیاری سرآغاز ترانه مدرن ایران است.

شاعر ترانه های ماندگار، شهیار قنبری

حضور ترانه های شهیار قنبری در موسیقی ایران به ویژه موسیقی پاپ، یک حضور پررنگ و ماندگار است. شهیار قنبری نه تنها برای هم نسلان خود بلکه برای نسل جوان امروز و دیروز هم خاطره سازی نموده است. وقتی او بعد از تحصیل در لندن به ایران برگشت تا فعالیت های ادبی و هنری را پی بگیرد، با مخالفت پدرش روبرو شد. به اعتقاد پدرش، حمید قنبری -که خود دوبلور مشهوری بود- زمانه برای فعالیت ادبی و هنری مناسب نبود و دردسر داشت. همین طور هم شد و شهیار قنبری که علی رغم مخالفت پدر، ترانه سرایی را ادامه داد، به خاطر ترانه معروف بوی خوب گندم به حبس محکوم شد و مدتی در زندان بود.

به هر روی قنبری ترانه سرایی را ادامه داد و البته پیشه او فقط ترانه سرایی نبوده و در زمینه های هنری مختلف از شاعری و نمایشنامه نویسی تا اجرا، فیلم سازی، برنامه سازی و خوانندگی فعالیت نموده است. ترانه های پرشمار شهیار قنبری با نوآوری هایی که در مضمون دارند، توانسته اند در ریتم زندگی هم وطنانی تقریبا با هر سلیقه موسیقایی جریان پیدا نمایند.

آن ها که با موسیقی فرهاد مهراد زندگی نموده اند، هنوز آوار و بچگانه و هفته خاکستری و مرد تنها را زیر لب زمزمه می نمایند، عده ای دیگر با فریدون فروغی می خوانند: تن تو ظهر تابستونو به یادم میاره، رنگ چشمای تو بارونو به یادم میاره و شاید همه ما بارها زیر لب خوانده باشیم: بوی گندم مال من، هرچی که دارم مال تو یا ما دوتا ماهی بودیم/ توی دریای کبود و ای جان جانان، ای درد و درمان/ ای سخت و آسان، آغاز و سرانجام.

مجموعه پنج کتاب شهیار قنبری شامل همه کتاب های چاپ شده او در ایران است که توسط نشر نگاه منتشر شده و می توانید آن را از خبرنگاران بخرید.

از میان محبوب ترین های شعر معاصر

معرفی بهترین های شعر معاصر آن هم به صورتی که باب طبع همه سلیقه ها باشد، اگر ناممکن نباشد، هرگز آسان نیست. حتی گونه های شعری که در اینجا معرفی کردیم، نمی توانند نماینده همه آن چیزی باشند که شعر معاصر در تحولات این قرن به خود دیده است. شاید امروز محافل ادبی کم رونق تر شده باشند اما بدون شک شاعران جوان هرروز استعدادهای خود را معرفی می نمایند و روزی می رسد که صندلی تثبیت شده ای در شعر و ادبیات ایران پیدا خواهند کرد.

به جز این، از میان شاعران نسل پیش یا یکی دو نسل قبل تر بسیاری هستند که گرچه خود آغازگر تحول یا تاثیر شگرفی نبودند، آثاری درخشان و محبوب را به مخاطبان ارائه داده اند، دفترهای شعر آنها پرفروش و محبوب شده اند و علاقه مندان از آن ها به عنوان الگو یاد می نمایند.

سهراب سپهری یکی از این چهره هاست؛ هنرمندی با طبع لطیف، شاعری آشنا با امکانات زبان و انسانی دغدغه مند برای انسانیت. هشت کتاب سهراب سپهری یکی از پرفروش ترین کتاب های شعر فارسی است و نسخه های متفاوت و متعددی از آن بارها از سوی ناشران مختلف به چاپ رسیده است. کتاب شامل مجموعه شعرهای سهراب از هشت دفتر شعر اوست که اکثرا شامل اشعار نیمایی هستند اما در میان آن ها شعر مقفی و موزون هم وجود دارد.

زبان قوی و تعابیر و فضاسازی های سهراب مهمترین جنبه های جذابیت شعر و به خصوص اشعار نیمایی او هستند. علاوه بر این، پرداختن به مضامین تازه و دغدغه هایی مثل تنهایی انسان معاصر که شاید تا آن موقع در شعر ما کم سابقه بود، کار سهراب را برجسته و متمایز می نماید.

چند چاپ متفاوت از هشت کتاب سهراب سپهری را در سایت خبرنگاران قابل مشاهده است که البته در محتوا تفاوتی ندارند و بنا به سلیقه یا از نظر کیفیت چاپ می توانید از میان آن ها برای خرید اقدام کنید.

فریدون مشیری شاعر نامدار دیگری است که کتاب هایش معمولا در لیست پرفروش ترین های شعر کتابفروشی ها واقع شده است. فریدون مشیری بیش از هرچیز با شعر بلند کوچه شهرت پیدا نموده که شعر عاشقانه ای در قالب نیمایی است با صمیمتی در زبان و صداقت عاشقان جفادیده.

این طور است که سطرهای شعر کوچه، زمزمه عاشقانه چند نسل شده و فریدون مشیری در این شعر توانسته زبان گویای عشق جوانی باشد.

یکی از شاخصه های دیگر شاعری مشیری، توجه به قالب چهارپاره است که بعد از او استقبالی بیش از پیش را از شاعران جدیدتر به خود دید. قالب چهارپاره یا دوبیتی پیوسته از نظر ساختاری شامل چند دوبیتی است که با هم یک شعر را می سازند. این دوبیتی ها در دنباله هم سروده شده و وحدت موضوع دارند و همان طور که انتظار می رود دوبیت دوبیت دارای قافیه های جداگانه در مصراع های زوج هستند.

به جز شعر کوچه که به گوش همه آشناست، فریدون مشیری اشعار محبوب زیادی دارد که در مجموعه بهار را باور کن گزیده ای از آن ها را می توان خواند این کتاب جیبی را نشر چشمه به چاپ رسانده و از سایت خبرنگاران قابل خریداری است.

از میان شاعرانی که در دهه شصت و هفتاد شمسی به شعر معاصر ایران معرفی گردیدند، قیصر امین پور از جمله محبوب ترین ها و یکی از کسانی است که ادبیات را نه تنها برای آفرینش ادبی بلکه برای تحصیل و پژوهش و تدریس و بنا کردن زندگی اش روی ستون های آن انتخاب کرد.

امین پور که در زمینه آموزش و ادبیات کودک و نوجوان هم فعال بود، دکترای ادبیات خود را از دانشگاه تهران دریافت نموده و سال ها به تدریس ادبیات در همین دانشگاه مشغول بود. او در قالب های شعری متنوعی سروده است، از نیمایی و سپید تا غزل و چهارپاره. کتاب آینه های ناگهان مجموعه ای از اشعار قیصر امین پور است که در دو دفتر دربرگیرنده شعرهای او از اواسط دهه شصت تا اوایل دهه هفتاد است. این کتاب را نشر افق به چاپ رسانده و می توانید آن را از خبرنگاران تهیه کنید.

کتاب های مرجع برای مخاطبان جدی تر شعر معاصر

برای آن ها که حضور شعر را در زندگی خود، جدی تر احساس نموده و دنبال می نمایند، شعر معاصر جای مطالعه زیاد دارد و پژوهش های متعددی هم درباره آن اجرا شده و می گیرد.

یکی از بهترین مراجع شعر معاصر فارسی را محمد حقوقی با عنوان شعر نو از آغاز تا امروز در دو جلد نوشته است. در این کتاب محمد حقوقی، شاعر و منتقد برجسته ادبیات ایران جریان شعر نو را مدنظر قرار داده و به فرایند شکل گیری و رشد شعر نو از ابتدای پیدایش تا سال 1364 پرداخته است. در این کتاب شاخص ترین شاعران شعر نو همراه با نمونه ای از آثارشان معرفی گردیده اند. در پشت جلد کتاب آمده است:

این کتاب نشان دهنده حرکت شعر نو هفتاد ساله ما است، از آغاز تا اکنون، شعری که از سرچشمه افسانه به حرکت آغاز کردو طی سال ها به تناوب رودخانه ای شد که می شد از جای جای آن آب برداشت.

شعر نو از آغاز تا امروز توسط نشر ثالث به چاپ رسیده و می توانید آن را از خبرنگاران تهیه کنید.

کتاب دیگری که برای علاقه مندان به شعر معاصر اثری ارزشمند و معتبر به حساب می آید، کتاب هفتاد سال عاشقانه محمد مختاری است. محمد مختاری خود شاعری فرهیخته و پژوهشگری روشنفکر بود که وجود او در عرصه ادبیات ایران یکی از مواهبی است که در این عصر کمتر پیدا می شود. او در کتاب هفتاد سال عاشقانه، با متر و معیارهای دقیق خود، اشعار عاشقانه فارسی در قرن حاضر گزینش نموده و به انضمام مقالاتی در توضیح و بسط این معیارها و تفاوت عشق در ادبیات کلاسیک و ادبیات معاصر به چاپ رسانده است.

به گواه آنچه ناشر در پشت جلد کتاب منتشر نموده این کتاب به حق جامع ترین آنتولوژی شعر عاشقانه فارسی است. در این کتاب می توانید شاخص ترین نمونه های شعر عاشقانه معاصر را در قالب های متفاوت بخوانید.

هفتاد سال عاشقانه بارها توسط نشر نو به تجدید چاپ رسیده و می توانید آن را از سایت خبرنگاران تهیه کنید.

parmisfun.ir: مجله پارمیسفان | مجله تفریحی، سرگرمی و مسافرتی

pbmusic.ir: نوای پرنده پارسی | مجله خبری، ورزشی و مسافرتی پارسی

quiz1.ir: مجله آزمون اول، مجله خبری تحلیل صنایع آموزشی و کارگاهی