از عنوان استاد خنده اش می گرفت - مجله سرگرمی

حمید سمندریان که تحصیل خود را در دانشگاه آلمانی به خاتمه رسانده بود، با دقت جملات استاد را می شنید. تردیدی عجیب در وجودش چنبره زده بود، مثل آن شب که تا صبح گریست، ویولنش را رها کرد و در دوراهی میان موسیقی و تئاتر، دومی را انتخاب کرد.

به گزارش خبرنگاران، امروز، 11 اردیبهشت ماه تولد حمید سمندریان است که بسیاری از دانشجویانش که خود در صندلی معلمی قرار گرفته اند، از او به عنوان همیشه استاد یاد می نمایند.

تولد این استاد روز 9 اردیبهشت ماه و در آستانه روز معلم است ولی همیشه دانشجویانش در روز عظیمداشت معلم به او تبریک تولد هم گفته اند. لابد آنان خوب می دانستند که این همیشه استاد چگونه با تدریس زنده است.

او که در آلمان و نزد استادانی بسیار عظیم، تئاتر آموخته بود، شاید فقط یک بار توصیه استادش ادوارد مارکس را نادیده گرفت. همان روز دشواری که در موقعیت انتخاب قرار گرفته بود؛ میان ماندن در آلمان و بازگشت به ایران. می دانست هنر و هنرمند در آلمان قدر و قیمت دارد. بهترین دوره زندگی اش دوران شاگردی در کنسرواتوار هامبورگ نزد ادوارد مارکس بود. در کنار دانشجویانی از 20 ملیت گوناگون، مشق تئاتر نموده بود و می دید هنر چگونه میان انسان ها فصل مشترک می سازد و آنان را به یکدیگر نزدیک می نماید ولی هوای بازگشت به ایران بدجوری وسوسه اش می کرد. مطمئن بود که در آلمان جای پیشرفت دارد ولی گویی به آن سرزمین تعلق نداشت .

ادوارد مارکس، با نگرانی به شاگرد توانمند خود شرح داد: تا آنجا که من می دانم در شرق شرایط تئاتر به عرضه و تقاضا نرسیده است که جمیعت شرقی طلب کند و اگر تئاتر در جامعه نباشد، دولت را استیضاح کند و زیر سوال ببرد. اما اگر دوست داری برو. امیدوارم پیروز باشی. چون اصلا نمی دانم آنجا چه خبر است، نمی توانم چیزی بگویم.

مدتی گذشت. شاگرد مردد، شب های بی خوابی را گذراند و سرانجم تصمیم به بازگشت گرفت. فکر کرد، آنجا هر چه باشد، میهن من است.

حمید سمندریان بعد از بازگشت به ایران بسرعت برای تدریس در دانشگاه دعوت شد. او می دید که استادش ادوارد مارکس به درستی گفته بود؛ تئاتر در شرق هرگز موقعیت درخشانی را که در غرب داشت، به دست نیاورده بود. اغلب، نمایش ها چند اجرای محدود داشتند و حتی گاه گروه های اجرایی از جمله گروه خودش برای یافتن بازیگر زن دچار مشکل می شدند. قرار نبود کسی از راه تئاتر زندگی کند. سالنی هم به آن شکل فعال نبود. برای اجرای نمایش گاه از سفارت های خارجه مانند انجمن ایران آمریکا، انجمن ایران و فرانسه یا موسسه گوته یاری می گرفتند و گاهی هم نمایش های خود را در سالن های دانشکده روی صحنه می بردند. اما چند چیز در وجود سمندریان ریشه داشت؛ عشق به ایران، تئاتر و تدریس.

او با همین عشق و با همان کمبودها و در همان سالن ها آثاری درخشان روی صحنه برد؛ مرده های بی کفن و دفن،لئوکادیا، دیدار بانوی سالخورده، کرگدن، آندورا، بازی استریندبرگ، باغ وحش شیشه ای، ازدواج آقای می سی سی پی، دایره گچی قفقازی و ...

او در تمام سال های بعد، حتی در ایام خانه نشینی و دوری اجباری از صحنه، حتی در سال هایی که به اجبارِ زندگی، چلوکبابی راه اندازی نموده بود، با وجود تمام پیشنهادهای فریبنده ای که برای زندگی و کار در اروپا داشت، هرگز به مهاجرت از ایران تن نداد. مهم نبود که در تمام آن سال ها چند بار جملات استادش ادوارد مارکس را به یاد آورده بود.

ادوارد مارکس بدرستی گفته بود ولی شاگرد تیزهوشش خیلی زود، تدریس را به عنوان راهی دیگر برای تنفس در هوای تئاتر انتخاب کرد. اگر شرایط برای اجرا فراهم نبود ولی تدریس همیشه، خاطرش را شاد می کرد و روشنش می داشت.

بسیاری از نام آوران هنرهای نمایشی مان، شاگردی او را مایه افتخار خود می دانستند، حتی عظیمانی همانند عزت الله انتظامی یا محمد علی کشاورز که در سال های پختگی و درخشش خود، به واسطه تحصیل در دانشکده هنرهای زیبا، دانشجوی حمید سمندریان شدند.

جامعه تئاتری، اغلب او را استاد خطاب می کردند اما او از شنیدن این عنوان خنده اش می گرفت و می گفت من فقط یک نام دارم؛ حمید سمندریان.

او درباره واژه استاد چنین باوری داشت: استاد برای من معنای دیگری دارد، استاد برای من بی نظیر است. معنای کلیت دارد، در حالیکه من کلیت نشده ام. ممکن است لنگه کفشی باشم که در بیابان غنیمت است ولی لنگه کفشم.

هر که با سمندریان نشست و برخاستی داشته است، حتما نام ادوارد مارکس را از زبان او شنیده است و حالا که این نوشتار در آستانه روز معلم منتشر می گردد، هیچ هم بد نیست تا این معلم را هم از زبان شاگرد همیشه وفادارش بشناسیم که سمندریان در کتاب این صحنه خانه من است او را این چنین توصیف نموده : من استاد خود را در درجه ای دیدم که انگار به اسم اعظم تئاتر وقوف داشت و ما نمی فهمیدیم که این همه اطلاعات وسیع و این همه قدرت درست گویی و درست تشخیصی از کجا آمده است. او درباره غرور می گفت که در هنر هر چه بیشتر به خودتان مسلط می شوید، بیشتر به خودتان شک کنید و هر چقدر مرا قبول دارید، بیشتر در من تردید کنید چون در این صورت است که می توانید از من پیشی بگیرید و جلوتر بروید و آن وقت قبول می کنم که استاد هستم . ببینید مارکس چه حرف عظیمی زد. به همین دلیل است که او همیشه برای من الگو و مثال زدنی است.

اگر مارکس استاد عظیمی بود، حمید سمندریان هم به همان اندازه شاگرد خلفی بود. او همیشه کوشید تا شاگردانی پیروز تر از خودش پرورش بدهد. در دنیای بی رحم هنر که گاه حسادت ها و تنگ نظری ها، مانع راه می شوند، به روشنی می توانستی شور و شوق او را از رشد و پیشرفت شاگردان خود ببینی.

ادوارد مارکس راست می گفت تئاتر ما هنوز هم همان گرفتاری ها را دارد هنوز هم جایی در زندگی مردمان ندارد و کسی به دلیل نبودنش، لب به اعتراض نمی گشاید ولی چه خوب که شاگرد دست پرورده او به ایران بازگشت، هرچند بسیاری از نمایشنامه های مورد علاقه اش را در قامت صحنه و اجرا ندید ولی با پرورش چندین نسل از هنرآموزان مشتاق، نقشی بی بدیل در تئاتر میهن خود ایفا کرد.

tafreh.ir: طفره | نگاه نقادانه به اخبار و رویدادهای روزانه

manotosport.ir: ورزش من و تو | مجله خبری و ورزشی، اخبار ورزشی

spaceweb.ir: مجله فضای وب | مجله فناوری های کابردی در گردشگری و مسافرتی