آرامگاه شیخ احمد جامی؛ فضایی برای آرامش - مجله سرگرمی

آرامگاه شیخ احمد جامی کجاست؟

آرامگاه شیخ احمد جامی در استان خراسان رضوی و شهرستان تربت جام قرار گرفته است و فاصله آن از شهر مشهد حدود 166 کیلومتر است.

لوکیشن مزار شیخ احمد جامی روی گوگل مپ

فضای مزار شیخ احمد جامی

از همان ابتدا که می خواهید قدم در داخل فضای آرامگاه شیخ احمد جامی بگذارید، شگفت زده خواهید شد چون در قسمت ورودی از شما خواسته می شود که کفش هایتان را درآورید و پابرهنه به این فضای دل انگیز بروید. شاید عجیب به نظر برسد و در ابتدا کمی مقاومت داشته باشید اما به محض آن که وارد حیاط می شوید، حس بسیار خوبی خواهید داشت. شاید هم کمی پایتان اذیت شود ولی همان هم لذت بخش است.

باید بدانید که این جاذبه تماشای که حدودا متعلق به 800 سال پیش است و در سال 1310 با شماره 174 به ثبت آثار ملی رسیده است، تنها یک آرامگاه نیست بلکه مجموعه ای است از این موارد:

• ایوان
• گنبدخانه
• گنبد سفید
• مسجد کرمانی
• مدرسه امیر جلال الدین فیروزشاهی
• مسجد عتیق
• مقبره شیخ احمد جامی
• مسجد جامع نو

البته بخش های دیگری هم به مرور زمان اضافه شده اند مانند آب انبار، مسجد زیرزمینی، و بعلاوه قبرهایی که در نزدیکی مقبره قرار گرفته اند.

یکی از اولین قسمت هایی از این مجموعه که توجه را به خود جلب می نماید، درِ ورودی آن است که قدمت آن به قرن هشتم هجری برمی شود. کتیبه هایی هم به خط کوفی روی این در چوبی نقش بسته که متاسفانه به دلیل از بین رفتن بخش اعظم آن ها، قابل خواندن نیست.

سپس به قسمت ورودی آرامگاه می رسید که خشتی است و در دوره های مختلف، تزییناتی به آن اضافه شده، برای مثال در دوره ایلخانی با گچ سفید شده و در دوره های بعدی هم به گچ بری آراسته شده و از رنگ قرمز در آن استفاده شده است. در سمت راست هم قبور زیادی را خواهید دید که سنگ های جالبی دارند و روی سنگ ها حفره ای ایجاد شده که در داخل آن برای پرندگان دانه ریخته می شود.

چشم انداز مقبره شیخ احمد بسیار زیباست. فضایی که دور آن حصاری از سنگ مرمر سفید و سیاه کشیده شده و یک درخت بزرگ پسته در داخل آن وجود دارد که در زیر سایه آن دو سنگ به صورت افقی و عمودی به چشم می خورد. یکی از این سنگ ها بالای سر شیخ احمد قرار گرفته و دیگری در قسمت پایین واقع شده که دارای کتیبه است.

درختی که در این قسمت به صورت خودرو روییده، تقدس بالایی دارد تا آنجا که نوادگان شیخ احمد جامی به هیچ عنوان علاقه ای به از بین بردن آن ندارند، هر چند که ریشه هایش ممکن است به مرور، مقبره را نابود کند.

کی از دلایل اعتقاد بالا به این درخت هم این است که در باور بسیاری از افراد، درخت که نمادی از زندگی و جاودانگی است، نشان از جاودانه بودن یاد و خاطره شیخ احمد دارد و در خراسان و به خصوص تربت جام که درخت پسته بسیار است، تصور بر این است که این درخت بر سر مزار بزرگان می روید و نه هر کسی. اگر کمی دقت کنید، یادگاری های زیادی هم به وسیله زائران و گردشگران در این قسمت نوشته شده است.

بخش های آرامگاه شیخ احمد جامی

همانطور که گفتم، مزار شیخ احمد جامی بخش های زیادی دارد. در این قسمت از مقاله هر کدام از بخش ها رو برایتان شرح می دهم.

- ایوان

کسانی که برای یاد کردن از شیخ احمد به این مکان می آیند، دقایقی در این قسمت تامل می نمایند و زیر لب ذکر می گویند. اما بخش های دیگر هم بسیار جالب توجه هستند.

ایوان این مجموعه هم که در گذشته به طاق درب معروفیت داشته، با حدود 27 متر ارتفاع از نقاط تماشای آن است که در مقابل گنبدخانه قرار گرفته و نمادی از صلابت است.

ارتفاع این ایوان هم نشان می دهد که معماری آن به نیمه اول قرن هشتم هجری برمی شود و به سبک آذری بنا شده است و ساخت آن در سال 720 هجری قمری به خاتمه رسیده است.

از نظر برخی از باستان شناسان، طرح هایی که در این ایوان به کار رفته است، شباهت زیادی به سردرهای مساجدی دارد که در دوره ایلخانی ساخته می شدند و تا حدی هم یادآور مسجد جامع یزد و اشترجان است. البته به جای دو مناره مرتفع که در معماری ایلخانی دیده می شود از دو گلدسته زیبا استفاده شده است.

شخصی که این ایوان را بنا نهاد هم شمس الدین مطهر بن شهاب الدین اسمعیل بن قطب الدین محمد بن شمس الدین مطهر بن احمد جامی نام دارد. تزیینات آن هم در طی زمان دچار تغییراتی شده است، برای مثال کاشی هایی به رنگ سفید، نقره ای و لاجوردی در دوره تیموری اضافه شده اند یا کاشی هایی با نقوش متنوع در دوره صفویه. از دیگر نکات جالب در خصوص این ایوان، نقش دو اژدها در لچکی سردر آن است که در دوره مغول بسیار رایج بوده است.

- گنبدخانه

در خصوص گنبدخانه هم باید بگویم که در سال 633 هجری قمری بر روی شالوده خانقاهی ساخته شد که خود شیخ آن را بنا نموده بود. گنبدخانه که در امتداد ایوان قرار گرفته است، در گذشته به صورت منفرد بوده اما اکنون به دلیل این که از چهار سو محاصره شده، به بیرون دید ندارد.

این بنا به طور کلی شامل چهار سه کنج، دو اتاق و چهار طاق هشت ضلعی است و سه ورودی دارد. ساخت گنبدخانه در دو مرحله انجام شده است، ابتدا ملک رکن الدین کرت آغاز به ساختن آن کرد اما پس از مدتی این کار رها شد تا این که ابوالحسن محمد کرت آن را به دست گرفت.

در گذشته، فضای داخلی این بنا پر از کاشی کاری های نفیس بوده است که متاسفانه بعدها با گچ پوشانده می شود. روی این پوشش گچی هم یادگاری های فراوانی نوشته شده است.

ساختار گنبدخانه تا به امروز تغییر ننموده است اما در تزئینات آن تغییراتی اتفاق افتاده. یکی از زیبایی های آن هم دو دایره سوره اخلاص است که شامل یک هشت ضلعی و بعلاوه ستاره ایرانی می شود. شمسه ها، نقوش هندسی و لوزی شکل، نقش محراب و نقش گلدان پر از گل هم از دیگر تزیینات قابل توجه این بنا هستند.

- گنبد سفید یا مسجد رواق

گنبد سفید که به مسجد سردر یا مسجد رواق هم معروفیت دارد، در سال 633 هجری قمری و به دست سلطان سنجر سلجوقی در ضلع شمال غربی گنبدخانه ساخته شد. ملک غیاث الدین محمد کرت هم هفتاد سال بعد یعنی در سال 703 هجری، قسمت هایی را به آن اضافه کرد.

درب ورودی گنبد سفید در کنار در گنبدخانه قرار گرفته است. زیربنای آن حدود 64 متر است و دو شاه نشین دارد که مقرنس کاری های زیبا و منحصر به فردی در آن به کار رفته است. بنای مسجد از خشت و آجر است و مقرنس های آن از گچ. در قسمت ورودی هم آجرهای لعاب دار کار شده است. اما دو مقبره هم در این قسمت قرار گرفته است که یکی متعلق به ملک غیاث الدین محمد کرت و دیگری متعلق به شیخ شهاب الدین اسماعیل است.

- مسجد عتیق

مسجد عتیق در ضلع جنوبی گنبدخانه بنا شده است و احتمال می رود که این مسجد در گذشته مسجد جامع بوده باشد. فضای آن حدود 484 متر مربع است و شامل شبستان و پنج رواق می شود. این بنا به شیوه آذری ساخته شده و دلیل آن هم استفاده از آجر حتی در نماهای داخلی است. کتیبه های این قسمت نیز، تزیینات گچی بسیاری دارند و کاشی های رنگی بسیار زیبایی هم در قسمت طاق آن به کار رفته است.

- مسجد کرمانی

و اما یکی از برترین قسمت های این مجموعه هم مسجد کرمانی است که در واقع از شاهکارهای معماری اسلامی به شمار می رود و سازنده ای به همین نام دارد. این بنا شامل چله خانه و شاه نشین می شود و در قسمت ورودی آن ایوانچه ای وجود دارد که با مقرنس و تصاویر گل و بوته آراسته شده است.

درِ ورودی مسجد کرمانی هم چوبی و بسیار زیباست. در دیواره های این مسجد هم کتیبه ای وجود دارد که سوره یس در آن نوشته شده است. سقف هم به صورت یک گنبد بزرگ روزنه دار ساخته شده تا جلوه بیشتری داشته باشد.

- سنگ مقدس

هنگامی که از داخل خیابان به سمت آرامگاه می پیچید، در همان ابتدای راه، سنگی را در سمت چپ خود خواهید دید. بسیاری از افراد و به خصوص مردم محلی بر این باور هستند که شیخ احمد جام پس از 18 سالی که گوشه عزلت گزیده بود، سوار بر این سنگ از بِزد تا تربت جام پرواز نموده است و به همین جهت احترام خاصی برای آن قائل هستند.

شیخ احمد جامی که بود؟

شیخ احمد جامی عارف، شاعر، فیلسوف و موسیقی دان معروف قرن پنجم و ششم هجری قمری است و نام کامل او احمدبن ابوالحسن جامی نامقی ترشیزی بوده است.

شیخ احمد در سال 440 هجری در روستایی به نام نامق در کاشمر کنونی به دنیا آمد و در سن 95 سالگی در تربت جام، دار فانی را وداع گفت.

مسیر زندگی وی بسیار جالب بود به نحوی که در سن 22 سالگی، تحولی درونی را تجربه کرد و همین موضوع سبب شد که به عرفان روی آورد. برای تحقق هرچه بیشتر اهداف عرفانی اش، حدود 18 سال به تنهایی در ارتفاعات نامق و کوهستان بِزد به سر برد و پس از آن در سن 40 سالگی آغاز به تعلیم و تدریس و بعلاوه نگارش کتاب و رساله کرد.

این شیخ بزرگوار در طول زمان نفوذ زیادی در سیاست پیدا کرد و بیش از پیش شناخته شد. از القابی که به شیخ احمد نسبت می دهند می توان به شیخ الاسلام، شیخ ابونصر احمد ژنده پیل، شیخ جام، پیر جام و بعلاوه قطب الاوتاد اشاره نمود. شیخ احمد در میان مردم محلی جایگاه خاصی دارد و اگر کمی به تبادل نظر با ایشان و به خصوص قدیمی ترها بنشینید، قصه های خیلی جالبی از این فیلسوف برای شما بازگو خواهند کرد.

یکی از جاذبه های این آرامگاه هم این است که نوادگان شیخ احمد را در آن خواهید دید که به شرح بخش های مختلف این مجموعه می پردازند و صحبت های جالبی هم در خصوص خود ایشان می نمایند. بخشی از یک شعر شیخ احمد جامی هم آورده شده است:

دردا که درد عشق به درمان نمی رسد/ این قصه دراز به خاتمه نمی رسد

درد فراق یار که درمان پذیر نیست/ جز وصل یار هیچ به درمان نمی رسد

احمد ز درد عشق شده مبتلای غم/ دردا که درد عشق به درمان نمی رسد

فضای اطراف آرامگاه شیخ احمد جامی

فضای اطراف آرامگاه شیخ احمد هم به میزان خود آن زیباست. یک فضای سبز عالی در کنار آن قرار گرفته که بسیار دلنشین است و در داخل آن مجموعه ای از قبور را خواهید دید که قصه های فراوانی در خصوص آن ها وجود دارد.

در قسمت ورودی فضای سبز و روبه روی آرامگاه یک دستگاه شارژ تلفن همراه برای رفاه حال گردشگران گذاشته شده است، بنابراین نگران تمام شدن شارژ گوشی خود نباشید. علاوه بر این ها، درست در نزدیکی آرامگاه، یک پاساژ و یک فروشگاه بزرگ فروش صنایع دستی قرار گرفته است که می توانید برای خرید سوغات از آن تماشا کنید. از این پاساژ، خوراکی های مختلفی چون آش هم می توانید تهیه کنید.

اقامت در نزدیکی آرامگاه شیخ احمد جام

اگر قصد بازدید از این آرامگاه را دارید هم می توانید در هتل های شهرستان تربت جام اقامت کنید و هم بسته به برنامه سفر خود از هتل ها یا اقامتگاه های بوم گردی شهرها و روستاهای اطراف بهره ببرید.

برای بقیه هم تعریف کنید…

خیلی از خواننده های مجله گردشگری خبرنگاران افرادی هستند که قبل از سفر به یک مقصد، در خصوص آن تحقیق می نمایند تا با آمادگی بیشتری بروند. اگر شما خودتان به مزار شیخ احمد جامی رفتید و خاطره یا تجربه ای دارید، حتما در بخش کامنت ها برای ما و بقیه خوانندگان تعریف کنید.