کلیسای ناجی در خون، سن پترزبورگ: جواهری از هنر و تاریخ روسیه - مجله سرگرمی

برای دریافت مشاوره و خدمات تخصصی گردشگری و سفر به سراسر دنیا با مجری مستقیم تورهای مسافرتی و گردشگری همراه باشید.

تاریخچه‌ای آمیخته با خون و تحول

داستان این کلیسا با یک تراژدی آغاز می‌شود . در 1 مارس (13 مارس به تقویم جدید) 1881، تزار الکساندر دوم، که به دلیل لغو قانون رعیت‌داری به «تزار آزادی‌بخش» شهرت یافته بود، در همین مکان مورد حمله انقلابیون قرار گرفت . پس از پرتاب اولین نارنجک و پیاده شدن تزار از کالسکه، دومین انفجار او را به شدت مجروح کرد و ساعاتی بعد به مرگ او انجامید .

پسرش، الکساندر سوم، به یاد پدر دستور ساخت کلیسایی باشکوه را در محل دقیق ترور صادر کرد . ساخت و ساز در سال 1883 آغاز شد و پس از 24 سال، در ژوئیه 1907 در دوران سلطنت نیکلاس دوم به پایان رسید . هزینه ساخت این بنا که حدود 4.5 میلیون روبل برآورد شد، توسط خانواده سلطنتی و کمک‌های مردمی از سراسر امپراتوری تأمین گردید .

دوران پرفراز و نشیب شوروی: از ویرانی تا احیا

پس از انقلاب 1917 روسیه، کلیسا به عنوان نمادی از تزاریسم، مورد غضب حکومت جدید قرار گرفت و دچار آسیب‌های فراوان و دهه‌ها غفلت شد .

• غارت و تخریب: در دهه 1930، دولت شوروی آن را رسماً تعطیل کرد . ناقوس‌های کلیسا ذوب شدند و بسیاری از اشیاء قیمتی و تزئینات داخلی آن، از جمله دروازه‌های مقدس میناکاری‌شده، به غارت رفت یا نابود شد .
• تغییر کاربری‌های تحقیرآمیز: این مکان مقدس ابتدا به یک زباله‌دانی تبدیل شد . در طول جنگ جهانی دوم و محاصره مرگبار لنینگراد، از آن به عنوان سردخانه‌ای برای نگهداری اجساد قربانیان جنگ و قحطی استفاده می‌شد که آسیب‌های جبران‌ناپذیری به ساختار آن وارد کرد . پس از جنگ، مدتی به انبار سبزیجات یک تئاتر اپرا تبدیل شد و در میان مردم با نام کنایه‌آمیز «ناجی روی سیب‌زمینی» شهرت یافت . سپس به انبار دکور تئاتر اپرای کوچک شهر بدل گشت .
• خطر تخریب کامل: وضعیت بنا آنچنان وخیم بود که مقامات شوروی حتی برای تخریب کامل آن برنامه‌ریزی کرده بودند، اما آغاز جنگ جهانی دوم این طرح را متوقف کرد .

بازسازی حماسی (1970-1997)

در ژوئیه 1970، به همت ج. پ. بوتیکوف (G.P. Butikov)، مدیر موزه کلیسای جامع سنت ایزاک، این بنا از خطر نابودی کامل نجات یافت و مدیریت آن به این موزه سپرده شد تا پروژه عظیم بازسازی آغاز شود . این فرآیند مرمت، 27 سال به طول انجامید .

• چالش‌های فنی و ساختاری:
  • بمب عمل‌نکرده: یکی از دراماتیک‌ترین لحظات، کشف یک بمب 150 کیلوگرمی آلمانی در گنبد اصلی بود که از زمان جنگ در آنجا باقی مانده بود . این بمب پس از حدود 20 سال توسط یک متخصص به نام ویکتور دمیدوف (Viktor Demidov) با احتیاط خنثی و خارج شد .
  • آسیب‌های ساختاری: دهه‌ها نفوذ آب از سقف‌های سوراخ شده و قرارگیری بنا در کنار کانال، پایداری فونداسیون بتنی آن را تهدید می‌کرد .
• چالش‌های هنری:
  • مرمت موزاییک‌ها: بزرگترین چالش، مرمت بیش از 7500 متر مربع موزاییک بود که به شدت آسیب دیده، کدر شده یا زیر لایه‌های ضخیم کثیفی پنهان شده بودند . تیم مرمت از "مکتب مرمت لنینگراد" با استفاده از تکنیک‌های تخصصی مانند پاک‌سازی با محلول‌های ویژه، تزریق مواد تقویتی و بازآفرینی هزاران قطعه شیشه‌ای رنگی (اسمارت)، این شاهکار را احیا کردند . برای بازسازی بخش‌های بزرگ، از همان «روش چینش معکوس» که در ساخت اولیه به کار رفته بود، استفاده شد .
  • بازآفرینی تزئینات: تزئینات نابود شده مانند "درهای مقدس" میناکاری‌شده، تنها بر اساس عکس‌های تاریخی و با هنرمندی افرادی چون لاریسا سولومنیکووا بازسازی شدند .

سرانجام در آگوست 1997، کلیسای ناجی در خون به عنوان یک موزه دولتی بازگشایی شد .

معماری و طراحی: بازگشت به ریشه‌های ملی روسیه

برخلاف اکثر بناهای سن پترزبورگ، معماری این کلیسا از سبک‌های اروپایی پیروی نمی‌کند . الکساندر سوم اصرار داشت که این بنا باید به سبک معماری سنتی «احیای روسی» (Russian Revival) ساخته شود تا روح ملی‌گرایی را به نمایش بگذارد . این انتخاب، واکنشی به نفوذ معماری غربی و تأکیدی بر هویت ارتدکس و اسلاوی روسیه بود . معمار اصلی، آلفرد الکساندرویچ پارلند، با الهام از کلیسای جامع سنت باسیل در مسکو و کلیساهای یاروسلاول، این شاهکار را طراحی کرد .

نمای بیرونی: بیانیه‌ای از وحدت و هنر

نمای خارجی کلیسا با جزئیات فراوان و رنگ‌های زنده، تصویری فراموش‌نشدنی خلق می‌کند . ارتفاع بلندترین گنبد آن به 81 متر می‌رسد که به سال ترور تزار (1881) اشاره دارد .

• برج ناقوس و نشان‌های امپراتوری: در پایه برج ناقوس غربی، 134 نشان خانوادگی (coats of arms) موزاییکی قرار دارد که نماد تمام استان‌ها و شهرهای امپراتوری روسیه و سوگواری تمام ملت برای تزار بود .
• لوح‌های یادبود: بر روی نما، 20 لوح گرانیت قرمز نصب شده که مهم‌ترین اصلاحات دوران الکساندر دوم، مانند لغو قانون رعیت‌داری، بر روی آن‌ها حک شده است .
• کوکوشنیک‌ها و موزاییک‌های مذهبی: طاق‌های تزئینی (کوکوشنیک‌ها) با صحنه‌های مذهبی مانند «مسیح در شکوه» اثر نیکولای کوشلو تزئین شده‌اند .

فضای داخلی: دنیایی از موزاییک

شگفتی اصلی کلیسا در فضای داخلی آن نهفته است . دیوارها، سقف‌ها و ستون‌ها به طور کامل با بیش از 7500 متر مربع موزاییک پوشانده شده‌اند که یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های موزاییکی در جهان است . این موزاییک‌ها که توسط بیش از 30 هنرمند برجسته روسی طراحی شده‌اند، روایتی جامع از داستان‌های کتاب مقدس را به تصویر می‌کشند .

برنامه شمایل‌نگاری: روایتی الهیاتی بر دیوارها

توزیع فضایی موزاییک‌ها یک روایت الهیاتی منسجم را دنبال می‌کند .

• گنبد مرکزی: تصویر عظیم «مسیح پانتوکراتور» (مسیح حاکم بر جهان)، اثر نیکولای خارلاموف، در این بخش قرار دارد .
• بخش غربی: این بخش به «آلام و مصائب مسیح» مانند «تصلیب» می‌پردازد .
• بخش شرقی: این فضا به «رستاخیز مسیح» و پیروزی بر مرگ اختصاص دارد .
• دیوارها و ستون‌ها: این بخش‌ها میزبان صحنه‌هایی از زندگی زمینی مسیح و تصاویر قدیسان هستند .

هنرمندان برجسته

طراحی این شاهکار هنری به گروهی از برجسته‌ترین هنرمندان روسی از جمله ویکتور واسنتسوف، میخائیل نستروف و میخائیل وروبل سپرده شد که آثارشان ترکیبی از سبک‌های آکادمیک، هنر نو و بیزانسی را به نمایش می‌گذارد .

یادمان ترور تزار: بازسازی سایبانی از جواهرات

یکی از تأثیرگذارترین بخش‌های کلیسا، سایبان (Ciborium) باشکوهی است که دقیقاً بر روی قسمتی از سنگفرش و نرده‌های آهنی کانال که خون الکساندر دوم بر آن ریخته بود، ساخته شده است . این سازه که در انتهای غربی کلیسا قرار دارد، قلب تاریخی بناست . لازم به ذکر است که مقبره و سایبان اصلی در دوران شوروی به طور کامل نابود شد و آنچه امروز دیده می‌شود، یک بازسازی دقیق بر اساس طرح اصلی آلفرد پارلند است .

• مصالح گران‌بها: این سایبان بازسازی‌شده، شاهکاری از هنر سنگ‌تراشی است:
  • ستون‌ها: چهار ستون اصلی از یشم خاکستری-بنفش یکپارچه از معادن آلتای ساخته شده‌اند .
  • سقف و بدنه: سقف داخلی با لاجورد بخارا و توپاز تزئین شده تا آسمانی پرستاره را تداعی کند .
  • تاج سایبان: بر فراز آن یک صلیب باشکوه قرار دارد که با بیش از یکصد قطعه توپاز تزئین شده است .
  • سنگ‌های دیگر: در تزئینات از رودونیت صورتی اورال و انواع مرمر استفاده شده است .
• نمادها: بر روی دیواره‌ها، شمایل‌های موزاییکی از قدیسین حامی خاندان رومانوف به تصویر کشیده شده است .

اطلاعات بازدید

• موقعیت: کلیسای ناجی در خون در مرکز تاریخی سن پترزبورگ، در کنار کانال گریبایدوف واقع شده است.
• وضعیت کنونی: امروزه این کلیسا عمدتاً به عنوان یک موزه فعالیت می‌کند و مراسم مذهبی به صورت منظم در آن برگزار نمی‌شود .
• جاذبه‌های اطراف: موزه دولتی روسیه، باغ میخایلوفسکی و کلیسای جامع کازان در فاصله کمی از آن قرار دارند.

خلاصه

کلیسای ناجی در خون، که به یاد تزار الکساندر دوم در محل ترور وی ساخته شد، یکی از برجسته‌ترین نمادهای معماری و تاریخی سن پترزبورگ است . این بنا که ساخت آن از 1883 تا 1907 طول کشید، به سبک «احیای روسی» و با الهام از معماری سنتی مسکو طراحی شد . پس از انقلاب 1917، کلیسا به شدت آسیب دید، غارت شد و به عنوان سردخانه و انبار سبزیجات استفاده می‌شد و حتی تا مرز تخریب کامل پیش رفت . در سال 1970، یک پروژه بازسازی حماسی 27 ساله تحت مدیریت موزه سنت ایزاک آغاز شد . در این فرآیند، چالش‌های عظیمی مانند خنثی‌سازی یک بمب جنگی و مرمت بیش از 7500 متر مربع موزاییک با تکنیک‌های تخصصی برطرف شد . فضای داخلی کلیسا که توسط هنرمندانی چون واسنتسوف و نستروف طراحی شده، یکی از بزرگترین مجموعه‌های موزاییکی جهان است . قلب کلیسا، سایبان بازسازی‌شده‌ای است که بر محل دقیق ترور ساخته شده و با سنگ‌های گران‌بهایی چون یشم و توپاز تزئین شده است . این کلیسا در سال 1997 به عنوان موزه بازگشایی شد و امروزه تاریخ، هنر و نمادگرایی ملی روسیه را به نمایش می‌گذارد .