چندان به کتاب های فلسفه برای بچه ها خوش بین نیستم - مجله سرگرمی

تشویق بچه ها به اندیشیدن و تفکر درباره خود و محیط اطرافشان، زمان حال و زندگی آینده از دغدغه های ذهنی هر پدر و مادری است. اغلب والدین دوست دارند فرزندانشان به جای اینکه سرسری و ساده از کنار موضوعات مختلف بگذرند درباره آن ها فکر نمایند تا قدرت تجزیه و تحلیل شان افزایش یابد و در زندگی آینده خود کمتر دچار سردرگمی و مشکل شوند. یکی از راه های تشویق بچه ها به تفکر، قرار دریافت مباحث فلسفی در نظام آموزشی و پرورشی و دسترسی به کتاب هایی است که آن ها را به اندیشیدن تشویق کند. این کار به وسیله کتاب های فلسفه برای بچه ها (فبک) امکان پذیر شده است. طراحان برنامه آموزش فلسفه به بچه ها و بسیاری دیگر از اندیشمندان این عرصه، بر این عقیده اند که فلسفه برای بچه ها برنامه ای برای افزایش مهارت تفکر نقاد و خلاق در درک مسائل فلسفی نزد بچه ها است.

ایده P4C در ایران با نام برنامه (فبک) شناخته می شود. فبک به عنوان سرواژه (فلسفه برای بچه ها) که برخی عنوان دقیق تر آن را (فکر پروری برای بچه ها) می دانند به مشکل متیو لیپمن(1922-2010) فیلسوف آمریکایی در سر کلاس تدریس فلسفه به دانشجویان باز می شود. جایی که او متوجه شد دیگر برای اینکه دانشجویانش نحوه تفکر استدلالی و خلاقانه و داوری عقلانی را یاد بگیرند زمان مناسبی نیست و آن ها باید از دوران کودکی و نوجوانی چنین مهارتی را بیاموزند.

تا به حال آثار زیادی تحت عنوان کتاب های فلسفه برای بچه ها در ایران منتشر شده که اغلب در حوزه ترجمه بوده است. یکی از این آثار مجموعه سه جلدی فلسفه برای نسل نو اثر کُبی یامادا نویسنده ژاپنی است که یکی از جلدهای آن برنده جایزه طلایی ناشر مستقل شده و به تازگی از سوی مهدی حجوانی برای کتاب های بنفشه (واحد کودک انتشارات قدیانی) ترجمه شده است.

عنوان های این مجموعه عبارتند از: با فکرهای تازه چه می کنی؟، با مشکل های جدید چه می کنی؟ و با فرصت های خوب چه می کنی؟.

مهدی حجوانی درباره این مجموعه به ایبنا می گوید: در هر کدام از کتاب های این مجموعه در فضایی تخیلی اتفاق هایی برای یک کودک رخ می دهد؛ یک بار فکر بکری به ذهنش می رسد، بار دیگر با مشکل جدیدی روبه رو می شود و در کتاب دیگر فرصتی مناسب نصیبش می شود. کودک هر بار در ابتدای کار نمی داند چه کند؟ گاه دچار خجالت، گاه گرفتار تردید و گاه اسیر ترس می شود.

• چندان به کتاب های فلسفه برای بچه ها خوش بین نیستم

این نویسنده و مترجم، درباره کتاب های فلسفه برای بچه ها شرح می دهد: من هنوز چندان به کتاب های فلسفه برای بچه ها خوش بین نیستم چون جاذبه آثار داستانی را ندارند. بیشتر کتاب هایی را می پسندم که پیش از هر چیز، داستان باشند و در عین داستان بودن شان هیچ ردی از اندیشه و دعوت به اندیشیدن در ظاهر کتاب وجود نداشته باشد اما وقتی بچه ها داستان را می خوانند به اندیشیدن وادار می شوند. اصل فلسفه برای بچه ها خیلی خوب است اما چیزی شبیه دین برای بچه ها یا علم برای بچه ها یا اخلاق برای بچه ها است یعنی هدفی محتوایی در این کتاب ها با صراحت بیان شده و انگار نویسندگان می خواهند با توسل به مایه هایی سطحی از شعر و داستان آن را برای بچه ها دلپذیرتر نمایند.

• فلسفه برای بچه ها نوعی کتاب آموزشی است

حجوانی در ادامه بیان می نماید: من این گونه کتاب ها را کتاب های آموزشی می دانم که از لعاب داستان استفاده می نمایند و داستان های شش دانگ خیلی جذابی نیستند و شاید عموم بچه ها نتوانند با آن ها ارتباط برقرار نمایند و فقط بچه های خیلی کتاب خوان آن ها را بخوانند. اما شما ببینید یک داستان تمثیلی از کلیله ودمنه مثل شیر و خرگوش ها ممکن است بچه ها را خیلی بیشتر به تفکر وادار کند و از آن مهم تر اینکه به علت برخورداری از ساختار داستانی، تاثیر و ماندگاری اش بیشتر است. دوستانی که دغدغه فلسفه برای کودک دارند ممکن است چنین قصه ای را اثری در حوزه فلسفه برای بچه ها تلقی ننمایند.

این پژوهشگر و استاد دانشگاه، می افزاید: یا مثلا سفرهای گالیور جاناتان سوییفت ممکن است با همان شکل داستانی اش خیلی فلسفی تر بتواند با بچه ها حرف بزند درحالی که بچه ها اصلا حس ننمایند کسی آن ها را به محتوایی خاص توجه می دهد. یا اگر بخواهم از نمونه های امروزی مثال بزنم آثار چهار نویسنده بزرگ یعنی دکتر زئوس، لئو ایونی، اریک کارل و شل سیلور استاین همه جاذبه هایی دارند که فلسفه در آن ها پنهان شده و مستتر است اما حضوری هنرمندانه و نامحسوس دارد.

• فبک برای مخاطب عام جذاب نیست

به گفته نویسنده رمان الف دال میم، ما در ادبیات به دنبال کتابی که به بچه ها اطلاعات مستقیم دینی، فلسفی یا علمی بدهد نیستیم بلکه به دنبال کتابی هستیم که به آن ها حس دینی، انگیزه فکر کردن و یا کنجکاوی علمی بدهد. با این همه فراوری کتاب های فلسفه برای بچه ها هم یک تجربه است و من هم در این تجربه شریکم. فکر می کنم بچه ها و نوجوانان عام لذت لازم را از خواندن این کتاب ها نمی برند اما مخاطبان خاص و کتابخوان با این آثار ارتباط برقرار می نمایند و این البته طبیعی است.

مترجم پسر جنگل می افزاید: به هر حال کتاب های این حوزه هم مثل کتاب های حوزه بزرگسال به لحاظ مخاطب، تنوع دارند و ما به کتاب هایی برای مخاطبان خاص هم احتیاج داریم. هرچه هست باید بیشتر فکر کنیم.

حجوانی در انتها یادآوری می نماید: این کتاب پیش تر و شاید هم زمان به قلم دوست و همکارم فرمهر منجزی ترجمه شده اما کانال های متفاوت توزیع کتاب و شمارگان نسبتا اندک برخی از کتاب ها طوری است که ممکن است این کتاب ها با چند ترجمه هم، باز به دست همه مخاطبان نرسند.

منبع: خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)

مجله دعوت: مجله دعوت | انجمن فعالین و توسعه دهندگان وب