هرمنوتیک چیست و چند نوع دارد؟ - مجله سرگرمی

هرمنوتیک واژه اى یونانى و به معنى هنر تفسیر یا تفسیر متن می باشد. گاهى گفته می شود این واژه از نظر ریشه لغوى با هرمس پیغامبر خدایان، بی ارتباط نیست. در حقیقت مفسر کار هرمس را انجام مى دهد و می کوشد تا همانند هرمس معناى سخن را کشف کند، همان گونه که هرمس پیغام آور و مفسر پیغام خدایان بود.

هرمنوتیک چیست؟

هرمنوتیک دانشی است که به فرایند فهم یک اثر می پردازد و چگونگی دریافت معنا از پدیده های گوناگون هستی اعم از گفتار، رفتار، متون نوشتاری و آثار هنری را آنالیز می نماید.

دانش هرمنوتیک با نقد روش شناسی، می کوشد تا راهی برای فهم بهتر پدیده ها ارائه کند؛ اگرچه گروهی از نظریه پردازان هرمنوتیک، با ایجاد و تبیین روش در جهت فهم مخالفند و فهمیدن را یک واقعه می دانند که قابل اندازه گیری و روش مندسازی نیست. به زبان ساده تر، تأویل شناسی به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش است که آیا روش و راه حلی وجود دارد تا خوانندگان یک متن و یا بینندگان یک اثر هنری، با به کارگیری آن روش، به دریافت معنای ثابت و مشخصی از آن اثر یا متن دست یابند؛ یا این که درک و فهم هر مخاطبی مختص اوست و با دیگری تفاوت دارد.

ابعاد سه گانه هرمنوتیک

تفسیر متن خواه متن دینى و یا تاریخى و یا علمى، واقعیتى است که ابعاد سه گانه دارد :

الف: متنى که در اختیار مفسر قرار گرفته است.

ب: مقصدى که نویسنده متن آن را تعقیب می نماید.

ج: مفسرى که می خواهد با ابزار و ادوات خاص به تفسیر آن بپردازد.

و هنر مفسر این است که از روش هاى صحیح براى فهم کامل متن یاری بگیرد و از این طریق به مقصد و یا مقاصد نویسنده برسد.

هرمنوتیک از نظر تاریخی

هرمنوتیک از نظر تاریخی به سه دوره تقسیم می شود:

1. هرمنوتیک کلاسیک

هم زمان با عبور از سده های میانه و از میان رفتن سیطره مسیحیت کاتولیک، کتاب مقدس از زیر سایه کلیسا خارج شد و به میان مردم آمد. در این زمان که مردم برای خواندن و فهم کتاب مقدس به آزادی رسیده بودند، احتیاج به قواعدی بود تا از هرج و مرج در تفسیر پیشگیری کند و به خوانندگان، برای فهم درست و درک معنای اصلی متون راه حلی نشان دهد. شلایرماخر و ویلهلم دیلتای دو تن از دانشمندان این دوره بودند که اصول اولیه دانش تأویل شناسی را در سده نوزدهم بنیان گذاردند. این دو معتقد بودند که یک معنای غایی و یک فهم نهایی از اثر وجود دارد؛ وظیفه مفسر است که با شناخت اثر، آنالیز نشانه های درون متنی و اصلاح روش تفسیر کوشش کند تا بدان معنای نهایی دست یابد. دیلتای همچنین معتقد بود که برای فهم بهتر متن، باید به نیت مؤلف پی برد و دانست که او متن مورد نظر خود را به چه منظور و با چه هدفی آفریده است . اشکال نظریات دیلتای این است که دست یابی به قصد و نیت مولف، به جهت بعد زمان و مکان، همیشه مقدور و میسر نیست.

2. هرمنوتیک فلسفی

در قرن بیستم میلادی، تحول عظیمی در هرمنوتیک روی داد و این دانش پا به عرصه تازه ای گذاشت که عوامل اصلی این تحول را باید دانشمندان و فیلسوفان نامداری چون فردریش نیچه، مارتین هایدگر، هانس گئورگ گادامر، پل ریکور و... دانست. در این دوره به جای کوشش برای روش مندسازی شیوه فهم، بحث از ماهیت فهم به میان آمد. فیلسوفان این عصر در صدد اثبات این نکته بودند که چیزی به نام فهم نهایی و مؤلفه ای تحت عنوان نیت مؤلف مطرح نیست. فهم آن چیزی است که در اندیشه مفسر نقش می بندد (تکیه بر موضوع مخاطب). فهم هر مفسر ریشه در زمانه، جامعه، فرهنگ و تربیت او دارد و این عوامل، محدوده عملکرد ذهن مفسر را ناخودآگاه در حصار می گیرد؛ او نمی تواند بیرون از این دایره بیندیشد و بفهمد؛ بنابراین فهم، امری اتفاقی و مسبوق به پیشینه تاریخی مفسر است که به شکل یک رویداد درون ذهن وی شکل می گیرد و به هیچ روی قابل کنترل کردن و تعریف در قالب روش و راه حل نیست. دریافت و برداشت هر خواننده، منحصر به خود اوست و به تعداد خوانندگان یک متن، فهم های متفاوت وجود خواهد داشت.

ضعف عمده نظریات تأویل شناسانه فلسفی این است که در سایه نسبی گرایی با نفی روش، هر فهم و استنباطی از اثر را قابل توجیه می داند و این امر را طبیعی و ناگزیر قلمداد می نماید و بدین وسیله، راه را بر خوانش های متفاوت و بعضاً متضاد از یک اثر می گشاید.

دو اثر مشهور این دوران یکی کتاب هستی و زمان از هایدگر و دیگری حقیقت و روش از گادامراست.

3. هرمنوتیک نوین

در دوران معاصر کوشش زیادی انجام شده است تا برخلاف هرمنوتیک فلسفی، شیوه و راه حلی خاص برای دست یابی به فهمی یگانه ارائه شود. نمایندگان عظیم این دوره امیلیو بتی و اریک هرش با نقد دیدگاه های هایدگر و گادامر سعی در احیای آموزه های تأویل شناسی کلاسیک دارند و می کوشند برای دغدغه های ذهنی اشلایرماخر و دیلتای قاعده ای منسجم و اصولی تعریف نمایند: قاعده ای که هم روش در فهم را توجیه کند و هم به دریافت فهم نهایی از اثر نائل شود. اریک هرش عقیده دارد که در تفسیر متن، دو برداشت مستقل از یکدیگر وجود دارد: نخست معنایی که از واژگان متن دریافت می شود؛ دیگری شواهد آن معانی در دورانی که اثر تفسیر می شود. سپس شرح می دهد که معنای لفظی همیشه ثابت است، اما شواهد آن معنا، در هر دوره ای فرق می نماید. مثلاً معنای قلم در یک دوره ممکن است به قلم نی اطلاق شود؛ در دوره دیگر به مداد زغالی و زمانی هم به خودنویس! اما در تمامی این سه دوره، معنای قلم یک چیز بیشتر نیست: وسیله ای برای نوشتن! وی معتقد است که اگر چه همیشه نمی توان به معنای نهایی مورد نظر مؤلف دست یافت، اما با به کارگیری و پیراستن روش، ضمن نفی دریافت های نادرست و لغزان، می توان به درجه ای از فهم دست یافت که درست تر از بقیه و نزدیک تر به خواسته آفریننده اثر باشد، زیرا درعین زمان تفاسیر گوناگون نمی توانند همگی درست باشند.

cruisero.ir: کشتی کروز: سفری لوکس و در عین حال مقرون به صرفه به اقیانوس ها