نظام بین الملل و ایده جهانِ چهار قطبی - مجله سرگرمی

دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ که با تضعیف موقعیت بین المللی آمریکا و انکار نفوذ و قدرت رو به رشدِ چین در جهان همراه بوده، در حال اتمام است. به راستی این دوره را باید پایانی بر ایده جهانِ تک قطبی نیز دانست. با این حال، در حالی که عده زیادی از ناظران و تحلیلگران صحبت از از حرکت از جهان تک قطبیِ پساجنگ سرد به سمت نظام بین الملل دوقطبی که در آن چین و آمریکا، قدرت های برتر هستند می کنند، این ایده را باید نه اجتناب ناپذیر و نه پدیده ای مطلوب درنظر گرفت. در این چهارچوب، می توان امید داشت که شاهد جهانیی بود که در آن اروپا و دیگر اقتصاد های نوظهور جهان نیز نقش عمده ای بازی کنند و از دو قطبی شدنِ جهان (همچون دوره جنگ سرد)، جلوگیری کنند.

به گزارش خبرنگاران، بدون تردید، چین به عنوان پیروز ترین اقتصاد جهان که ساختار سیاسی بسته ای دارد، تاحدی زیادی از نفوذ ژئوپلیتیک قابل توجهی در آسیا و ورایِ آن برخوردار است. چین در بحبوحه دو بحران بزرگ جهان در سال های اخیر یعنی بحران اقتصادی سال 2008 و پاندمی ویروس کرونا، خیلی زود، شرایط اقتصادی و سیاسی خود را با اوضاع متغیر، هماهنگ کرد و از این طریق، تا حد زیادی موقعیت بین المللی خود را نیز بهبود بخشید. با توجه به اینکه بسیاری از کشور های جهان که نمی خواهند در مسائل جهانی به آمریکا تکیه کنند، چین را به مثابه گزینه ای مطلوب جهت حمایت از خود می بینند، چرا پکن نباید خود را یکی از دو قطب برتر قدرت در جهان تصور کند؟

با این حال، یک جهان دوقطبی، تا حد زیادی جهانی بی ثبات خواهد بود. ظهور یکچنین جهانی، خطر برخورد های خشن و نظامی را بیش از پیش افزایش می دهد. در یکچنین جهانی، حل مسائل بین المللی، به تابعی از مسائل مرتبط با منافع ملی چین و آمریکا تبدیل می شود. در این راستا، سه چالش مهم و اساسی که اکنون بشریت با آن ها رو به رو است، یا مورد بی توجهی قرار خواهند گرفت و یا به کل، وضعیتی بدتر پیدا خواهند کرد.

چالش اول، مساله تمرکزِ تکنولوژی های پیشرفته است. در حالیکه تکنولوژی، همواره یکی از محور های مهم و اساسی در منازعات میان آمریکا و چین بوده است، شباهت قابل توجهی نیز میان دو کشور در زمینه رویه های مرتبط با این مساله وجود دارد. هر دو کشور سعی دارند تا با استفاده از تکنولوژی، بر جامعه بشری مسلط شوند. در این راستا، سیستم عامل های دیجیتال و هوش مصنوعی، به ابزار هایی جهت کنترل بشریت تبدیل می شوند.

البته که تفاوت هایی نیز میان دو طرف وجود دارند. در حالی که دولت آمریکا تکنولوژی های پیشرفته را به مثابه یک واقعیت، پذیرفته و صنایع فعال در آن، از دولت آمریکا و سیاست های آن پیروی نمی کنند، دولت چین عملا رویه مخالفی را در پیش گرفته و عملا اغلب شرکت های مرتبط با تکنولوژی های پیشرفته، از دید پکن، باید تابع سیاست ها و قوانین حزب کمونیست باشند. با این حال، یک نقطه مشترک دیگر میان دو کشور این است که هیچکدام از آن ها، استاندارد های مرتبط با حریم خصوصی را توسعه نمی دهند و سعی نمی کنند تا امکان استفاده عموم مردم را از هوش مصنوعی و مزایای آن فراهم سازند.

به همین منوال، حمایت از ارزش هایی نظیر حقوق بشر و دموکراسی، از اهمیت و اولویت پایینی در جهان دو قطبی برخوردار خواهند بود. چین و آمریکا، هر دو، تعهد چندان زیادی در عمل به حقوق بشر و دموکراسی ندارند. تعهد آن ها به این اصول، چندان در خارج از این کشور ها نیز، جدی گرفته نمی شود. نباید فراموش کرد که دولت آمریکا، دولت های مردمی و دموکراتیک زیادی را که چندان با آن محبت آمیز برخورد نمی کرده اند را در مناطقی نظیر آمریکای لاتین، آسیا، و آفریقا سرنگون کرده ایست. زمانی هم که از دموکراسی در کشور هایی نظیر اوکراین حمایت کرده، این اقدام را غالبا با اغراض سیاسی و با هدف تضعیف رقبای بین المللی خود نظیر روسیه انجام داده است.

موضوع مهم دیگری که در جهان دو قطبیِ چین و آمریکا، متاسفانه توجه چندانی را به خود جلب نخواهد کرد، مساله تغییرات آب و هوایی/Climate Change است. در سال های اخیر، چین در مقایسه با آمریکا، بازیگر متعهدتری در زمینه کنترل گاز های گاخانه ای و رویه های مرتبط با کاهش گاز های آلاینده در جهان بوده است. با این حال، باید در نظر داشت که چین و آمریکا، تنها قدرت های برجسته ای نیستند که اقدام به تولید گاز های گلخانه ای در جهان می کنند. آن ها هر دو از مدل های اقتصادی که مبتنی بر مصرف فزاینده انرژی هستند، پیروی می کنند. هم چین و هم آمریکا، به شدت به منابع انرژی جهت چرخاندن چرخ های اقتصاد های خود وابسته هستند. درست به همین دلیل است که باید انتظار داشت که به هر حال، منافع اقتصادی آن ها، بیش از دغدغه های آن ها در مورد داشتن جهانی سبز و سالم، از اولویت برخوردار باشند.

تمامی این مسائل، در جهانی که بیش از دو قطبِ قدرت داشته باشد، بیشتر و بهتر مورد توجه قرار خواهند گرفت و برای حل آن ها برنامه ریزی می شود. دو قدرت دیگری که باید در این میان به آن ها توجه کرد، اتحادیه اروپا و کنسرسیومی از قدرت های اقتصادی نوظهور در جهان هستند. قدرت های نوظهوری که می توان از آن ها با عنوان گروه E10 یاد کرد و شاملِ: مکزیک، بریل، هند، اندونزی، مالزی، ترکیه، آفریقای جنوبی و دیگران می شود. یکچنین جهانِ چندقطبی (چهارقطبی)، کمتر از هر مدل دیگری، فضای مساعدی را برای بروز یک جنگ سرد، فراهم می کند. یکچنین جهانی، صدا های متنوع تری را نیز وارد عرصه حکمرواییِ جهانی می کند.

اتحادیه اروپا و ائتلافِ قدرت های نوظهور می توانند در شکل گیری رویه های هنجاری و قانونی بر علیه انتشار گاز های گلخانه ای در جهان و همچنین بسط و گسترش حقوق بشر و دموکراسی، نقش مهمی بازی کنند و در این زمینه، آمریکا و چین را عمیقا تحت فشار قرار دهند.

بدون تردید، یک جهان چهار قطبی، در نقش نوشدارو ظاهر نخواهد شد. وجود صدا های مختلف در قالب این جهان و همچنین وجود چالش های اساسی جهت مدیریت این صداها، در مقایسه با جهان تک قطبی یا دو قطبی، کار را به مراتب مشکل تر خواهد کرد. قطب های مختلف این جهان، هرکدام ساختار های سیاسی، مدل اقتصادی و ارزش های متفاوتی را کنندگی می کنند که مدیریت این مساله بسیار سخت است.

با این همه، یک جهان چهارقطبی در مقایسه با یک جهان دو قطبی، امیدبخش تر است. اگر کشور ها و قطب های جدید قدرت وارد میدان شوند، احتمال اینکه صدا های مختلف را در داخل کشورهایشان بیش از پیش (مخصوصا در کشور هایی که ساختار بسته دارند) تقویت کنند، افزایش خواهد یافت. اضافه بر این، نباید فراموش کرد که قدرت های نوظهور، در صورتی می توانند به مثابه یک جبهه مشترک فعالیت کنند که تمایلات خاصِ انحصاری و فردی خود را رها کنند. یک جهان چهارقطبی می تواند، مزایا و منافع بسیاری را برای کشور ها و ملت های مختلف جهان به دنبال داشته باشد.

*دارون عجم اوغلو، وی استاد اقتصاد دانشگاه ام آی تی در آمریکا است.

dorezamin.com: دور زمین | سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده! تور ارزان، تور لحظه آخری، اروپا، تور تایلند، تور مالزی، تور دبی، تور ترکیه

chinaro.ir: تور چین ارزان قیمت، تور پکن، هانگزو، شانگهای، تور نوروز چین همگی را در این وبسایت بیابید.