مسجد هزار ساله در محاصره موریانه ها - مجله سرگرمی

منشأ این نگرانی اما کلیپی بود که هفته گذشته روی خروجی یکی از سایت های خبری نشست و بعد هم به سرعت در فضای مجازی انتشار یافت تا علاوه بر واکنش میراث دوستان، تایید و تکذیب های متعدد کارشناسان و مسوولان میراث استان اصفهان را به دنبال داشته باشد.

پیگیری ما اما نشان داد نه با تکیه بر تکذیب ها می توان آسوده خیال بود و نه احتمال تخریب آنچنان قوی و نزدیک است که خبرش روی خروجی سایت های رسمی و غیررسمی نشسته اما در هر روی هشدار بجایی است که باید موردتوجه مسوولان میراث قرار گیرد تا علاج واقعه را قبل از وقوع نمایند.

مسجد جامع اردستان در کنار قنات دوطبقه مون از مهم ترین آثار تاریخی و ارزشمند این شهر مرکزی استان اصفهان است.

مسجد عظیم و آجری اردستان اما یکی از آثار تاریخی شاخص و بی نظیر ایران هم به شمار می رود و این یگانگی را علاوه بر برخورداری از گنبد و محرابی زیبا و باشکوه مدیون ویژگی های منحصربه فرد دیگری است ازجمله این که نخستین مسجد دو طبقه تاریخ اسلام و دومین مسجد چهار ایوانی دنیا اسلام است و با وجود عمر هزارساله خود که به دوره سلجوقیان برمی گردد، روی مخروبه های یکی از آتشکده های باستانی ایرانیان هم بنا شده است.

همین ویژگی ها هم باعث شده خبر هجوم موریانه ها به آن در مدت کوتاهی توجه بسیاری را به خود جلب کند.

در کلیپی که روی خروجی یکی از سایت های رسمی قرار گرفته و بعد هم در فضای مجازی چرخید، این طور گفته می گردد که موریانه ها در حال خوردن حفاظ چوبی ستون ها هستند که سقف و گنبد منحصربه فرد مسجد جامع اردستان را نگه داشته اند. این گنبد را استاد محمود اصفهانی یکی از مهم ترین معماران ایرانی ساخته و در صفه صاحب الزمان واقع شده و موریانه ها هم به همین صفه حمله نموده اند. میزان این موریانه ها به حدی است که با بارش باران انبوهی از آنها در کف صحن اصلی قابل مشاهده و جمع آوری اند.

موریانه های باستانی مخرب

موریانه ها یکی از مهم ترین آفات ساختمانی در دنیا هستند و خسارت و هزینه های تعمیر خسارت موریانه ها در سراسر دنیا سالانه 22میلیارد دلار برآورد شده است.

در ایران نیز موریانه عامل ایجاد خسارت های سنگین و غیرقابل جبران در بسیاری از بناهای تاریخی و خشتی شاخص است. در معرض خطر قرار دریافت بناهای تاریخی توسط موریانه نه تنها برای مسجد جامع هزار ساله اردستان که برای بسیاری از بناهای تاریخی و خشت و گلی مناطق کویری مطرح است چنان که بسیاری از بناهای تاریخی استان های یزد، کرمان، خوزستان، اصفهان و شهرستان های زواره، کاشان و حتی بناهایی همچون ارگ بم و هفته تپه خوزستان از گذشته های دور در معرض خطر و تخریب و تغذیه موریانه ها بوده اند. امری ناگزیر که به راحتی نمی توان بناهای تاریخی کشور را از آن زدود و برای همواره از بین برد اما می توان جلوی رشد آنها را گرفت.

آیا تهدید موریانه جدی است؟

آیا مسجد جامع اردستان هم در خطر جدی تخریب توسط موریانه قرار گرفته است؟ این پرسشی است که به صورت جدی این روزها مطرح می گردد و در پیگیری ما اولین پاسخ ها به آن تکذیبه هایی از سوی مسوولان میراث استان اصفهان و شهرستان اردستان بود؛ تکذیبی که برخلاف گفته نمازگزاران بعضی اهالی اردستان است که در همان حوالی مسجد زمین زراعی و باغات انار دارند و موریانه ها را بارها به چشم دیده اند؛ به ویژه هنگام نماز در صحن اصلی و بارش باران که این حشرات خسارت بار را از سقف و دیوارها و گنبدها شسته و به زیر می آورد.

حمیدرضا عباسپور، یکی از اهالی سالن در حوالی مسجد جامع اردستان درخصوص شرایط این بنای تاریخی به ما می گوید: خاک این محله از نوع دشتی است و خواه ناخواه در خود موریانه دارد اما چند سال پیش خطر موریانه در این منطقه برای اهالی و حتی خود بنای مسجد بیشتر از اکنون بود و در حال حاضر با سم زدایی ای که شده به نظر می رسد موریانه ها کمتر از قبل شده باشند اما معتقدم همچنان خطر افزایش آنها وجود دارد.

شرایطی که خودمان فراهم کردیم

عباس قاسمی، کارشناس میراث فرهنگی اردستان درخصوص صحت این که آیا مسجد جامع اردستان در خطر جدی موریانه قرار گرفته است، می گوید: موریانه در این اثر کهن وجود دارد و نمی توان آن را انکار کرد ولی متولیان مسجد جامع اردستان و در راس آنها میراث فرهنگی نهایت کوشش خود را درباره سمپاشی و طعمه گذاری برای موریانه ها انجام می دهند. وی با تاکید به این که نکته مهم پیشگیری قبل از درمان است، می افزاید: استفاده از بخاری و بستن پنجره های خروجی و ایجاد هوای مرطوب و همچنین سوراخ کردن در و دیوار مسجد در طول سالیان دراز، محل امنی برای زیست و فراوری مثل این حشرات فراهم نموده است.

موریانه هست اما قابل کنترل

محمدرضا صدوقی، کارشناس ارشد تاریخی و میراث فرهنگی اردستان نیز معتقد است وجود موریانه در بناهای تاریخی غیرقابل انکار است و هنوز بشر نتوانسته صددرصد موریانه را از بناهای ساختمانی پاک کند اما می تواند عامل مهاجرت از نقطه ای به نقطه دیگر یا باعث کاهش و عدم رشد آنها گردد.

وی درخصوص بنای مسجد جامع اردستان و تایید در معرض خطربودن آن توسط موریانه می گوید: بهمن سال گذشته بازدیدی از این مکان داشتم که به نظرم خطری جدی در بنا وجود نداشت اما اخیرا از شرایط بنا اطلاعی ندارم.

این کارشناس تاریخی تاکید می نماید مبارزه با موریانه یک امر تخصصی است که نه توسط کارشناسان بازسازی و بنای تاریخی بلکه توسط کارشناسان تخصصی این امر باید آسیب شناسی گردد زیرا بعضی از حشرات معروف به سوسک چوب خوار 800سال در یک بنای چوبی زنده می مانند که نه می توان آنها را به راحتی از بین برد و نه تکذیب کرد بلکه باید با کار کارشناسی و دفع آفات آنها را کنترل کرد.

روایت نادرست یک فیلم

مهدی مشهدی، رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اردستان اما فیلم منتشرشده در فضای مجازی مبنی بر خورده شدن بدنه مسجد جامع اردستان توسط موریانه را تکذیب نموده و می گوید آسیب های به نمایش درآمده در فیلم جدید نیست و به گذشته مربوط است و این آسیب ها اکنون بازسازی شده اند.

مشهدی در گفت وگو با جام جم یادآور می گردد مسجد جامع اردستان از قدیم الایام موریانه داشته و کسی نمی تواند منکر موریانه در این مسجد گردد اما اقدامات سم زدایی از این بنا از سال1397 با همکاری کارشناسان خبره در امر موریانه زدایی استان یزد به وسیله طعمه گذاری، لانه کوبی و سمپاشی لانه های موریانه شروع و ده ها میلیون تومان هم هزینه داشته است. وی با بیان این که سم زدایی موریانه ها امری تخصصی است که باید به صورت حرفه ای انجام گردد تا ملکه را از بین ببرد، می گوید: این سم زدایی به صورت مستمر در این سال ها ادامه پیدا نموده و شاهد آن باغدارانی هستند که در اطراف این بنا شاهد بیرون ریختن موریانه ها به باغ های اطراف به چشم دیده بودند.

خطر موریانه ها در زمستان بیشتر است

رئیس اداره میراث فرهنگی اردستان تاکید می نماید موریانه ها تا زمانی که در دیوار هستند آسیبی ندارند و وقتی خطرساز می شوند که مکان دارای نم و رطوبت گردد که در بنای هزارساله مسجد جامع اردستان و به خصوص در صحن امام زمان که نماز برگزار می گردد در فصل سرد سال هم بخاری روشن می گردد و هم در معرض بارندگی قرار می گیرد؛ بنابراین در زمستان به خاطر نم و رطوبت حاصل از بارندگی و گرم شدن، احتمال نفوذ موریانه ها به داخل بدنه بنا و آسیب رساندن به آنها وجود دارد اما خطر جدی به خصوص برای بنای زیر گنبد و خطر ریزش وجود ندارد.

مشهدی می گوید: کل مسجد جامع اردستان مجهز به دور بین مدار بسته است و طی دو سه سال گذشته ترمیم چهار ایوان و نیز آجر فرش بخشی از محل و سم زدایی از موریانه حتی در لایه های بالایی صورت گرفته و بسیاری از موریانه ها از بین رفته اند و آسیب رسانی شان به حداقل رسیده ولی همچنان در لایه های داخلی بنا وجود دارند.

گفته می گردد مالک مسجد جامع اردستان اداره اوقاف است و مسجد جامع اردستان نیز دارای موقوفاتی است که می توان از آن برای تامین بخشی از سم زدایی و نیز بازسازی مسجد جامع استفاده کرد، این درحالی است که به گفته متولیان میراث فرهنگی شهرستان هیچ مبلغی برای یاری هزینه حفظ این میراث فرهنگی از سوی اداره اوقاف اختصاص داده نشده است.

نفیسه راهداری - خبرنگاران اصفهان

hmvd.ir: مجله همراهان | مجله خبری و ورزشی همراهان

nicepatogh.ir: مجله نایس پاتوق | مجله دورهمی گردشگری و مسافرتی، خبری و ورزشی