لعبتک؛ میراث فراموش شده سیستان - مجله سرگرمی

عروسک های دست ساز سنتی بخشی از قدیمی ترین میراث بشر هستند که امروزه با ورود عروسک های خارجی و رشد تکنولوژی، کارکرد و نقش خود را در زندگی از دست داده اند. به دنبال منسوخ شدن این عروسک ها، آداب، رسوم و فرهنگ بومی آن منطقه نیز به دست فراموشی سپرده خواهد شد.

• عروسکی به نام لعبتک

یکی از این عروسک ها، موسوم به لوبتک-لعبتک در سیستان و بلوچستان است. این عروسک که بیشتر نمایانگر پوشش محلی مردم این منطقه است، با پارچه، زیورآلات و ابزار دست ساز بومی ساخته می گردد. لعبتک به معنای عروس کوچک است که هنوز هم در روایت های عامیانه مردم این خطه مورد استفاده قرار می گیرد. به گفته مادران و مادربزرگ های سیستانی هروقت می خواستیم از کسی ستایش کنیم و از او با عشق و محبت یاد کنیم به او می گفتیم لعبت یا لعبتک.

یکی از مادران سیستانی درباره این عروسک می گوید: لعبتک یک عروسک دست ساز است که بیشتر به شکل دختر ساخته می گردد. بدن عروسک از یک چوب و سر آن از یک تکه پارچه گرد تشکیل می گردد. لباس عروسک نیز یک تکه پارچه به شکل لباس محلی یا چادرهای محلی زنان زابلی است. هاجر زوری ادامه می دهد: آرایش صورت و موی این عروسک بر اساس رسوم و فرهنگ کهن بانوان این منطقه شکل گرفته است. دوخت سنتی لباس سیاه دوزی سیستان و بلوچستان هم یکی از پوشش های مخصوص لعبتک است که پیشینه کهنی دارد.

او می افزاید: مادرش با چوب درختان گز و چند تکه پارچه، برایش لعبتک درست می کرد. به اعتقاد وی در دورانی که نه مهد کودک بود نه پارک، همدم همه بچه ها از فقیر تا ثروتمند، لعبتک بود. زوری ادامه می دهد: برای ما مهم نبود ظاهر عروسکمان چه شکلی است اما حالا انواع عروسک های رنگارنگ موجود در بازار، میل مصرف گرایی و خرید را در بچه ها ایجاد می نماید تا بازی و سرگرمی.

• نقش عروسک های بومی در انتقال فرهنگ

مدیر کانون پرورش فکری بچه ها و نوجوانان شماره 2 زابل درباره بازی با عروسک ها می گوید: عروسک ها درواقع ابزاری برای یادگیری مفاهیم مختلفی در زندگی بچه ها است. عروسک های بومی به بهترین شکل می توانند رسم و رسوم و آیین هایی را که نسل به نسل به مادران این سرزمین رسیده، به میراث داران آینده منتقل نمایند. زهرا کلبعلی می افزاید: عروسک نماد و الگویی برای پوشش و فرهنگ بومی هر منطقه است که می تواند به راحتی در دسترس بچه ها و نوجوانان آن خطه قرار گیرد. وی در ادامه می گوید: عروسک های بومی محلی را باید به عنوان میراثی گرانبها حفظ کرد تا به وسیله آن پوشش سنتی منطقه فراموش نگردد. نکته جالب این که، لعبتک سیستان، پوشش کاملی برگرفته از پوشش کهن و اصیل ایرانی در این منطقه دارد.

• برگزاری کلاس های آموزشی

مدیر کانون پرورش فکری بچه ها و نوجوانان شماره 2 زابل می افزاید: برای احیای عروسک بومی سیستان یا همان لعبتک، کلاس های آموزشی در کانون پرورش فکری بچه ها و نوجوانان برگزار می گردد که مورد استقبال بچه ها قرر گرفته است. کلبعلی بیان می نماید: در این کارگاه ها بچه ها یاد می گیرند لعبتک را بسازند و لباس بر تنش نمایند. با توجه به این که بچه ها و نوجوانان در انتخاب عروسک به رنگ و ظاهر آن توجه می نمایند سعی شده لعبتک با تغییرات جدیدی ظاهر گردد تا برای نوآموزان علاقه مند جذاب تر گردد. وی بیان می نماید: کوشش می کنیم لعبتک سیستان مانند عروسک های دارا و سارای ایرانی ثبت ملی گردد و آن را به عنوان نماد منطقه سیستان به همگان معرفی کنیم.

• نمایشگاهی برای دست ساخته های بومی

مدیر کانون پرورش فکری بچه ها و نوجوانان شماره 2 زاهدان تصریح می نماید: برای احیای این میراث فرهنگی در روز دختر مراسمی در کانون برگزار گردید که در آن، یکی از مادران به بچه ها ساختن لعبتک را به روش ساده آموزش داد. کلبعلی با اشاره به برگزاری نمایشگاه های دست ساخته های بومی، می افزاید: نمایشگاه هایی با هدف تحقق شعار سال (رونق فراوری) و ایجاد انگیزه و تقویت مهارت آموزی برپا شده است. احیای هنرهای بومی و سنتی، به عنوان نماد فرهنگی استان، یکی از جلوه های مهارت آموزی است که در این نمایشگاه ها عرضه می گردد و می تواند با توانمندسازی زنان، فراوری را هم رونق دهد.

وی اظهار می نماید: آثار این نمایشگاه ها در طول فصل تابستان و در کارگاه های گوناگون از سوی هنرمندان کانون پرورش فکری بچه ها و نوجوانان سیستان و بلوچستان در سراسر استان ساخته می گردد. به گفته وی مراکز فرهنگی هنری شماره یک و 2 ایرانشهر، یک و 2 خاش، 2، 4 و 5 زاهدان، یک زابل، زهک، هامون و مجتمع زاهدان از جمله مراکزی هستند که این نمایشگاه ها را دایر می نمایند.

• نخستین کلاس اسباب بازی در استان

مدیر کل کانون پرورش فکری بچه ها و نوجوانان سیستان و بلوچستان نیز می گوید: بازی زندگی بچه ها است و اگر فعالیت های آموزشی در قالب بازی برای آنان طراحی گردد، اشتیاق و رغبت بچه ها دوچندان می گردد. معصومه هادی در ادامه می افزاید: بازی، خلاقیت بچه ها را افزایش می دهد و یادگیری را برای آنان آسان تر می نماید. به همین دلیل هم به عنوان ابزاری قوی می تواند ما را در رسیدن به افق های آموزشی کمک کند.

هادی می گوید: در دی سال گذشته، نخستین کلاس اسباب بازی استان با همکاری کانون برگزار گردید. این اقدام در پی درخواست وزیر آموزش و پرورش مبنی بر راه اندازی اتاق های اسباب بازی در مدرسه ها، با همکاری کانون و آموزش و پرورش استان انجام شد. مدیر کل کانون پرورش فکری بچه ها و نوجوانان استان بیان می نماید: با توجه به تجربه کانون در به کارگیری بازی و صندلی آن در مراکز فرهنگی، هنری و رویکرد تازه آموزش در مدرسه ها، شرایطی فراهم شد تا کانون نیز در اجرای این طرح با آموزش و پرورش همکاری کند. وی ادامه می دهد: هر فعالیتی در قالب بازی، زمینه ارتقای سطح آموزشی و برطرف مسائل رفتاری، تحصیلی و تربیتی بچه ها را فراهم می نماید.

• ضرورت احیای لعبتک

امروزه با توجه به انبوه فراوریات عروسک های داخلی و خارجی در بازار اسباب بازی، فرهنگ رنگارنگ ساخت و بازی با لعبتک، عروسکی که روایت های بچه هاه زنان این سرزمین را در سینه حبس نموده و به دست آیندگان می سپرد، در حال فراموشی است و می طلبد مسئولان و متولیان فرهنگی، برنامه های اثرگذار فرهنگی را برای احیا و بقای این دست ساخته باارزش بومی اجرا نمایند.

dorezamin.com: دور زمین | سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده! تور ارزان، تور لحظه آخری، اروپا، تور تایلند، تور مالزی، تور دبی، تور ترکیه