حلقه افلاطونی و گالوم، حلقه نامرئی کجاست؟ - مجله سرگرمی

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران، زحل، یک حلقه نامرئی دارد. دانشمندان برترین نگاه خود را به حلقه نامرئی یون های پرانرژی محبوس شده در میدان مغناطیسی غول پیکر زحل داشته اند و دریافته اند که خلاف حلقه های مشابهی که در اطراف زمین ظاهر می شوند نامتقارن و پویا است.

بهزاد اسدی فیلمساز و دانشجوی دکتری فلسفه هنر دانشگاه تهران شمال در یادداشتی با عنوان حلقه نامرئی کجاست؟ که برای انتشار در اختیار مهر قرار گرفته، فلسفه افلاطونی را با یکی از چهره های دهه گذشته سینما یعنی گالوم در سه گانه ارباب حلقه ها روبرو نموده است.

در ادامه مشروح این یادداشت را می خوانیم:

در مباحث جمهوری افلاطون و محاوره های مختلف گفتمانی آن، در محاوره فایدروس یک موضوع بسیار جالب و انطباق انگیز است موضوعی را که گلاوکن برادر بزرگتر افلاطون در مصاحبه با سقراط مطرح می نماید و آن حلقه گیگز و داستان زندگی آن است که این موضوع سنگ بنا و بحث اصلی فیلم ارباب حلقه ها می باشد در آنجا در میان تمام مباحث فلسفی، اخلاقی و انسانی یک شخصیت بامزه، مرموز و عجیب هست به نام گالوم (Gollum) که همان گیگز مورد نظر فایدروس افلاطون است او که یک کشاورز بوده روزی با دوست خود در رودخانه یک حلقه را پیدا می نمایند برای تصاحب حلقه دوست خود را می کُشد گالوم به مرور زمان با نیروی نامرئی و عجیب حلقه آشنا، اسیر و سِحر او می گردد.

همچون گیگز پناهنده کوه می گردد از آدمیان جدا می گردد با گذشت زمان بنده و مسخ این حلقه شده در میان کل جنگ خیر و شر که شاید قبل آفرینش و رستگاری انسان باشد گروه هایی از اِلف، هابیت، جادوگران و... در حال زندگی ابدی جاری و شاد هستند که جنگ برای تصاحب قدرت بر سر حلقه و امپراتوری ابدی یک گروه بالا می گیرد گروه خیر میداند هیچ خیریت و مأمن اَمنی برایش در پیش حلقه نیست پس درصدد محافظت از حلقه برای دست اهریمن نیفتادند و از بین بردن آن در بالای کوه آتشین است.

در اینجا ما مباحث مهم و اساسی ارباب حلقه ها را دنبال نمی کنیم و فقط روی نقاط شباهت حلقه گیگز افلاطون و شخصیت گالوم معطوف می شویم در محاوره فایدروس حرف از عدالت و اخلاق است که تمام این موارد با شخصیت گالوم انطباق دارد.

موضوع اول (حلقه) حلقه یک نماد و سمبل است برای انتقال مفاهیم مهم در طول زمان حلقه در تلفظ یونانی یعنی آتیک یعنی به صاحبش این قدرت را می دهد به میل خود نامرئی گردد. حلقه از نظر گلاوکن؛ عدالت به وسیله ضعیفان انجام می گردد در حالی که بی عدالتی توست فرد قوی او می گوید اگر به مَرد عادل و مَرد ظالم حلقه یکسانی دهید هر دو به یک روش پیش می فرایند. افلاطون استدلال می نماید؛ حلقه گیگز تنها مانع ببینه فرد عادل و یک فرد ناعادل ظالم است اگر ردای گمنامی داشته باشیم همه ما ظلم می کنیم.

حلقه نشانه بنده قدرت، زر و طلا، شکوه سرمایه داری و تمامی موارد خواسته بشر است بشری که بنده دست آورد و ساختار خودش می گردد.

موضوع دوم (گالوم) وقتی اول حلقه را به دست می آورد سرنوشت او راه از قدیم تا حال می بینیم مسخ حلقه شده و به زندگی در کوه پناه برده او ضعیف، نحیف و درمانده شده، ولی وقتی میان خودش و حلقه شخصی (چون فرودو یا هر فردی) قرار می گیرد پرزور، پرقدرت و درنده خویی می گردد.

او از 32 دندان انسان فقط 9 دندان برایش به جای مانده که این نمادی از تبدیل اوست و سمبلی از دندان طمع انسانی که او را به این فلاکت و بدبختی اسیر نموده در میان جنگ خیر، شر و نیهیلیسم معنای وجودی از پیشا انسان تا همین عصر مدرن و پسامدرن حاضر فقط کسانی طماع، زیاده خواه، فردگرا همچون گالوم و گیگز ها دنبال حلقه هستند و هیچ چیزی جز خودشان و تمایلات شان مهم نیست. اگر رسخ شدگی را در یک مفهوم در فلسفه شرق در نظر بگیریم که یکی از چهار حالت (خلسه، تناسخ، مسخ و رسخ) تغییر روح در مقایسه با خود و جسم است.

شخصیت گالوم بعد از حالت مسخ شدگی به وسیله حلقه چیزی که شخصیت فرودو هم درگیر آن شده بود و نهیب آراگون، گاندولف و سَم او را از فرو رفتن و مسخ شدگی نجات میداد، ولی گالوم را در راستا رسخ شدگی و تبدیل روحی و جسمی از انسان به یک حیوان چند وجهی قرار داده بود.

برای افلاطون شاید زندگی گیگز در غار و میان کوه ها همان اشاره بشر نخستین اوست در مُثُل (تمثیل غار) تبدیل مُثُل افلاطونی در وجه اتوپیای معلق یا بالعکس با نحوه زندگی گالوم دارد.

نکته فرامتنی مهم حلقه گیگز در رساله افلاطون اشاره به ظلم و عدالت است پارادوکس ازل و ابدی مثال گیگز و حلقه برای نشان دادن اینکه فرد اگر پنهان گردد از چشم افراد و اجتماع، دیگر روی بر عدالت و درستی ندارد و نکته دیگر اشاره به ماهیت خود ظلم است از نظر سقراط خود ماهیت ظلم خوب است، اما وقتی بر سر مردم و جامعه می آید رد شده است.

یک تناقض اساسی که برای داشتن عدالت وجود دارد ما اگر مانند روستای هابیت ها شاد، مفرح و یکسان در عدالت باشیم باید از زندگی فئودالی حاکم رعیتی خارج شویم و زیر بار ظلم یک ظالم نرویم و آن را پیوند می زنند با وجود عدالت. از نظر مفهومی افلاطونی متوجه می شویم این عدالت راستا طولانی حرکت هابیت به عنوان نشانه و نماد در راستا نابود کردن حلقه به عنوان سمبل پنهان شده بشر و از بین بردن آن و نابود کردن ظالم است. اگر این پارادوکس را بپذیریم در محاوره فایدروس می توانیم بین مفهوم عدالت، ظلم و حلقه پیوندی ارباب حلقه ای بزنیم، ولی آیا با نابودی حلقه و عدالت نسبی و خلاصی از شَر می توان به خیر و حقیقت مُثُلی افلاطونی رسید. به نظر باید گفت خیر!

بشر در هیچ دوره تاریخ به اُتوپیا افلاطونی نرسیده و نخواهد رسید، چون آرمانشهر خیالی است و با ذات پارادوکسی بشر که مملو از خیر و شر است همخوانی ندارد نیچه کاملاً درست می گفت اینکه با بسط سوبژکتیویست صرف زندگی آپولونی بشر لحظه لحظه به نیهیلیسم معنای خود نزدیک تر می گردد در حالی که بشر احتیاج کافی و وافی به زندگی دیونوسوسی خود دارد یک جور زندگی پاندولی مابین شخصیت آپولون و دیونوسوس ما باید بین خیر و شر تعادل ایجاد کنیم وگرنه از یک سوی آن که اگر آپولون نماد عدالت خیر و زندگی آرمانی باشد به سیاه چال تاریخی نیهیلیسم خواهیم افتاد.