حاجی فیروز با نژادپرستی ارتباطی ندارد - مجله سرگرمی

به گزارش ایسنا، این پژوهشگر فرهنگ عامه و عضو شورای عالی علمی دایره المعارف عظیم اسلامی در پی بخشنامه معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران مبنی بر پرهیز از استفاده از حاجی فیروز با صورت سیاه در کارناوال های نوروزی به دلیل جلوگیری از سوءبرداشت های نژادپرستانه در یادداشتی که در اختیار ایسنا قرار داده، درباره این چهره فرهنگ ایران سخن گفته است.

در این یادداشت می خوانیم:

هردم از این باغ بری می رسد تازه تر از تازه تری می رسد

والله آدمی در می ماند که چه باید بگوید! در این سرزمین اهانت به آن بخش از فرهنگ ایران که ریشه در ایران باستان دارد کم هزینه ترین و در عین حال رایج ترین امور برای اشخاصی با دیدگاه های مختلف و متضاد شده است. یک روز بایستی در نقد دیدگاه های کسانی که شناختی از فرهنگ نیاکان مان ندارند و بر این باورند که ایرانی ها در پیش از اسلام فاقد فرهنگ بوده اند، مطلب نوشت و شرح داد که سیزده به در، سیزده به در است و روز طبیعت اصطلاحی من درآوردی است که مفهوم سیزده به در را نمی رساند یا بالاتر از آن در اثبات عظمت نوروز مطلب بنویسیم زیرا متاسفانه هنوز کسانی هستند که سخن غزالی را که 900 سال پیش نوشته است در بوق و کرنا می نمایند که نوروز مربوط به مجوس است.

خوشبختانه این دیدگاه امروزه در جامعه ما خریدار چندانی ندارد و غیرعلمی و غیرواقعی بودن آن بسیار روشن است. زیرا اکثریت قریب به اتفاق ایرانیان از بیش از هزار سال پیش به خوبی دانسته اند که برگزاری نوروز، چهارشنبه سوری (البته به صورت اصیل آن که جشن و پایکوبی پیرامون آتش بوده است)، سیزده به در، شب چله و سایر آیین هایی از این دست هیچ مباینتی با باورهای اسلامی آن ها ندارد. مصداق روشن و برجسته در این باره حکیم ابوالقاسم فردوسی است. او شیعه بود و به صدای بلند شیعه بودن خود را اعلام می کرد:

اگر چشم داری به دیگرسرای

به نزد نبی و وصی گیر جای

گرت زین بد آید گناه منست

چنین است و این دین و راه منست

برین زادم وهم برین بگذرم

چنان دان که خاک پی حیدرم

اما او در عین حال با عشقی عمیق سراسر عمر پر برکت خود را صرف به نظم کشیدن داستان ها و افسانه های نیاکان خود کرد و در شاهنامه بی زوال آن ها را جاودانه کرد.

این که مولانا جلال الدین محمد بلخی نیز می فرماید: شیر خدا و رستم دستانم آرزوست موید همین موضوع است.

اما مدتی است کسانی دیگر به میدان آمده اند. کسانی که می خواهند با ارزش های امروزی جامعه بشری به نقد پدیده ها و آیین ها و سنت های ریشه دار فرهنگ ما بپردازند. متاسفانه ارزش های امروزی جامعه بشری و نیز تئوری های ناظر بر آن گاه به عنوان تئوری های مد روز مورد توجه قرار می گیرند و برای خوشایند دیگران و اثبات امروزی بودن به کار گرفته می شوند. آن چه را معاون شهردار تهران گفته است و نمونه هایی از آن در حوزه های دیگر فرهنگ و ادب ما شنیده می گردد، باید در این چارچوب آنالیز کرد. وجه اشتراک این سخنان، اگرچه از دیدگاه های متفاوت بیان می شوند، از یک سو بیگانه بودن با فرهنگ ایران و از سوی دیگر مرعوب شدن در مقابل تئوری های باب روز است.

سیاه در فرهنگ ایرانی، چه حضور او در اساطیر ما و چه استمرار این حضور در نمایش های آیینی و سنتی ما، به هیچ عنوان، تاکید می کنم به هیچ عنوان، ارتباطی با نژادپرستی ندارد. سیاوخش یا سیاوش، که بر چهره سیاه او تاکید می گردد، ایزد برکت و فراوانی در ایران باستان بوده است که هر سال در نوروز، پیش از برآمدن آفتاب، برای او قربانی می کردند. در نمایش های آیینی و سنتی ما نیز سیاه هم از لحاظ نام هایی که بر وی گذاشته اند و هم از لحاظ کارنمودها و نقش هایی که بر عهده می گیرد هیچ قرابتی با نژادپرستی ندارد. شما به نام حاجی فیروز دقت کنید. حاجی که احتمالاً در سده های اخیر به این نام اضافه شده است بار مثبت و احترام آمیز دارد و فیروز نیز که معرب پیروز است. او پیروز است چون پیک نوروز است. او پیروز است چون مژده رفتن زمستان و آمدن نوروز و بهار را می دهد. در نمایش های سرگرم نماینده سنتی نیز وضع به همین صورت است. سیاه در این نمایش ها شخصیت اصلی را بر عهده دارد. کسی که طبقات بالای جامعه را دست می اندازد و باعث شادی مردم می گردد. پرسش بنده این است که در حین اجرا و در خاتمه نمایش، مخاطبان با کدام یک از دو شخصیت، ارباب یا سیاه، ابراز همدلی می نمایند؟ مگر نه این است که هدف از نژادپرستی در هنر و ادبیات تزریق و ترویج ایده و تفکری است که به نیرویی مادی علیه مثلا سیاه پوستان تبدیل گردد؟ آیا واقعاً در نمایش های آیینی و سنتی ما این گونه است؟ این چه نوع نژادپرستی است که سیاه قهرمان اصلی آن است؟

امروزه چون چنین تئوری هایی باب روز شده اند، متاسفانه بعضی اشخاص که هیچ گونه آشنایی با بنیان های فرهنگ ما ندارند و نیز به سبب خودکوچک پنداری و احساس حقارت در برابر این تئوری ها، گزننموده هر پارچه ای را حتی گران بهاترین آن ها را پاره می نمایند تا به زعم خود پوششی متناسب با آن تئوری ها و خوشایند واضعان آن ها بدوزند. در حالی که دانشمندان عظیم غرب و از جمله ایران شناسان عظیمی مانند زنده یادان مری بویس، ریچارد فرای، کریستین سن و زنده بادانی مانند کرین بوروگ، اولریش مارزلف و مارگارت میلز که عمر خود را صرف مطالعه فرهنگ ایرانی نموده اند، چنین برداشتی از این فرهنگ ارائه ننموده اند.

به گمان من کسانی که این چنین درباره حاجی فیروز نظر می دهند اگر فقط و فقط شاخه زرین اثر ماندگار فریزر را مطالعه نموده بودند چنین سخنانی را بر زبان نمی آوردند.

پیش از خاتمه این یادداشت باید به یک نکته دیگر نیز که به همین موضوع مرتبط است اشاره کنم و آن شیوه خاصی از تبریک گویی است که طی سال های اخیر در ایران رایج شده است. در این سال ها در مواردی نه چندان کم اصطلاح سال نو مبارک رواج یافته است. این اصطلاح ترجمه لغت به لغت happy new year انگلیسی است. در صورتی که تا سی یا چهل سال پیش در همه نقاط ایران نوروز مبارک یا عید شما مبارک رایج بود. هنوز هم در کردستان خوشبختانه اصطلاح نوروز پیروز رایج است. البته ذکر این نکته لازم است که بعضی اصطلاح سال نو مبارک را به عمد و در مقابل نوروز مبارک به کار می برند. ایرانیان نوروز را جشن می دریافتد و از قبل آن سال نو را گرامی می داشتند. تألیف ده ها رساله با عنوان نوروزنامه، ایجاد نوعی خاص در شعر فارسی با عنوان نوروزیه، دریافت و دادن عیدی یا نوروزی، گستردن خوان نوروزی، همه و همه موید این نکته است.

در خاتمه به همه هم میهنانم و به آن هایی که به این فرهنگ و این آب و خاک عشق می ورزند عرض می کنم: نوروزتان خجسته باد.

shop98ia.ir: مجله فروشگاهی: آخرین اخبار و مقالات تجارت الکترونیک

samitm.ir: مجله سامی: وبلاگ نقد و بررسی کالاها و اخبار تولیدات صنایع