آنالیز اشعار حافظ در موسیقی ایرانی؛ شاعری باهوش و زیرک - مجله سرگرمی

به گزارش ایران، اغلب مردم ایران و حتی خارج از ایران با اشعار حافظ آشنایی دارند و چند بیتی از این شعرهای زیبا را در خاطر خود سپرده اند اما آنچه موجب شده مخاطب ارتباط بیشتری با این اشعار داشته باشد بی شک پیوند شعر و موسیقی بوده و در این زمینه موسیقی ایرانی بهره بسیاری از اشعار حافظ برده و در آواز ایرانی به گوش می رسد.

اشعار مجذوب نماینده و جادوگرانه

عبدالحسین مختاباد غزل های حافظ را پایه و ستون اصلی موسیقی ایرانی می داند و در مورد تأثیر موسیقی در معرفی اشعار این شاعر بزرگ بیان می دارد: در موسیقی ردیف - دستگاهی، اشعار سعدی و حافظ دو شاعربزرگ ایران، در معرفی آواز و به تناوب در تصنیف سازی نقش بسیار مهمی داشته است و بعد ازآن حدود دو، سه دهه قبل اشعار حضرت مولانا هم در بحث تصنیف سازی کاربرد بسیاری در موسیقی ایرانی پیدا کرد، اما در غزل خوانی و همینطور در تصنیف سازی غزل حافظ پایه و از ستون های اصلی موسیقی ایرانی است و در واقع بخش اعظمی از منابع اصلی ردیف ایرانی مربوط به غزل های حافظ است و یکی از مهم ترین علت های آن دارا بودن مفاهیم عمیق اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در اشعار این شاعربزرگ است که سبب شده هنرمندان عرصه موسیقی در سده های مختلف از اشعار این شاعر که بیانگر اتفاقات سیاسی و اجتماعی است بهره ببرند. به عنوان مثال یکی از عمیق ترین مفاهیمی که در شعر حافظ بخصوص در سرتاسر غزل هایش وجود دارد و می توان ازآن بهره گرفت و براحتی قابل درک بوده دشمنی و خصومت عمیق حافظ با زهد و دین فروشی است و لذا نمونه هایی از این موارد و بعلاوه تعالی معنا، فرم و محتوا دلایلی است که سبب شده غزل حافظ در موسیقی ریشه بدواند و موجب رشد مفاهیم محتوایی در موسیقی ایرانی گردد و این پیوندی است که طی قرون بین شاعر و موسیقیدان ایجاد شده است.

این خواننده موسیقی ایرانی در آثار خود بهره های فراوانی از اشعار حافظ برده است. به عنوان مثال آلبوم هایی چون نقش خیال، سایه دوست، شبانگاهان و... درخصوص علت مجذوب نماینده بودن اشعار حافظ در آواز ایرانی گفت: به چند علت اشعار حضرت حافظ برای آواز ایرانی مجذوب نمایندهیت دارد که یک نکته آن اوزان شعری آن است و حافظ توانسته اوزان جادوگرانه ای را کشف و خلق کند و از سوی دیگر فرم اشعار و بعلاوه مفاهیم و محتوای این اشعار برای مخاطب ایرانی بسیار زیبا، مجذوب نماینده و شعف انگیز است و به گفته بعضی از بزرگان فرهنگ و هنر، اشعار حافظ با هر موضوعی که نرم اجتماعی داشته باشد به دشمنی بر می خیزد و مخاطب و مخاطب از این دشمنی لذت می برد و مورد تشویق و استقبال جامعه قرارمی گیرد؛ ازهمه اقشار از روشنفکر تا مردمان عادی.

او در ادامه اضافه نمود: از دیدگاه من موسیقی ایرانی در معرفی حافظ و اشعار این شاعر بزرگ ایرانی نقش بسیار مهم و پررنگی داشته است چرا که موسیقی نفوذ بالایی درجامعه دارد.ناگفته نماند اشعار قوی و غنی بسیاری از شاعران خوب جامعه ما وجود دارد اما چون این شعرها به موسیقی تبدیل نشده بعضاً غریب و مهجور افتاده اند. درصد بالایی از مردم با موسیقی در ارتباط هستند و این پیوند موجب شده با حافظ یا دیگرشاعران خوب کشورمان آشنا شوند یعنی بالای 60 درصد از عموم جامعه، حافظ را به وسیله موسیقی شناختند.

یک انسان کمال یافته

شاهین فرهت آهنگساز و موسیقیدان ایرانی که عمده فعالیتش موسیقی کلاسیک غربی بوده نیز از علاقه مندان به حافظ و اشعار این شاعر بزرگ است و حافظ را یک انسان کمال یافته می نامد. او سال ها قبل یعنی بیش از 40 سال پیش، زمانی که 30 ساله بود سمفونی کانتات حافظ را ساخت و به اجرا درآورد و با استقبال مخاطبان روبه رو شد. این آلبوم ارکسترال سمفونیک که به خوانندگی زنده یاد حسین سرشار است سال 93 به وسیله مؤسسه راوی آذرکیمیا بازنشر شد.

شاهین فرهت درخصوص تأثیرگذاری موسیقی در معرفی اشعارحافظ بیان داشت: از دیدگاه من حافظ یک انسان کمال یافته است و همواره این شاعر بزرگ را با شخصیت محبوب خودم بتهوون مقایسه می کنم. حافظ و بتهوون در نگاه من از ارزش بسیار والایی برخوردار هستند. نکته دیگر اینکه اشعار حافظ مانند شعرهای دیگر شاعران بزرگ ایران همانند سعدی، مولانا، فردوسی، خیام و نظامی در جهان شناخته شده است، البته شعر مانند موسیقی نیست و احتیاج به ترجمه دارد و بی شک با برگرداندن آن به زبان دیگر شاید نتوانیم احساس زیبای شاعر را به مخاطب منتقل کنیم ولی به طور کلی حافظ شیرازی شخصیتی بسیار دوست داشتنی در جهان است و آهنگسازان ایرانی در ژانر موسیقی کلاسیک غربی آثار بسیاری از شعرهای حافظ ساخته و بهره های فراوانی برده اند و این نگاه تنها مربوط به قرن بیست و یکم نیست بلکه در آثار بزرگان موسیقی ایرانی بخصوص در قرن نوزدهم هم دیده می گردد و آهنگسازان بزرگی تحت تأثیر اشعار حافظ بوده اند. بتهوون در آخرین نامه هایش که سال 1826 به ناشر نوشته اشاره داشته من غزلیاتی از حافظ را مطالعه نموده ام و تحت تأثیر اشعارش قرار گرفتم و خواهشم این است هر ترجمه ای را از اشعار حافظ چه به زبان فرانسه یا آلمانی برای من ارسال کنید. دوست بتهوون، گوته شاعر و نویسنده بزرگ آلمانی هم از دوستداران و ارادتمندان حافظ بوده اما جالب است بدانید شش تا از آوازهای برامس رهبر ارکستر و آهنگساز آلمانی روی غزلیات حافظ نوشته شده است.

فرهت می گوید: اشعار حافظ در تمام قرون و اعصار عمیق، زیبا و دوست داشتنی است تا آنجا که بزرگمردان موسیقی جهان چون برامس مستقیماً از حافظ تأثیر گرفته است.

او درباره مجذوب نماینده بودن اشعار حافظ در نگاه آهنگسازان گفت: اشعارحافظ راحت و پرمعنا است و بخوبی در کنار موسیقی قرار می گیرد علاوه براین خواننده ها هم ارتباط خوبی با این اشعار دارند و علاقه مندند این کلمات زیبا و پرمعنا را بیان کند، البته در موسیقی ایرانی بخصوص در 40-50 سال قبل اغلب آوازخوانان از اشعار سعدی بهره می گرفتند اما حافظ شاعری است که بارها و بارها کشف شده و هر بار به عمق بیشتری از تفکر والای این مرد بزرگ پی برده اند.

این آهنگساز در مورد جنبه های اجتماعی و سیاسی اشعار حافظ اظهار کرد: حافظ ماورای زمان خودش و براساس نگاه جهانی می اندیشیده و مقدس بودن این اشعار و هنر خاص حافظ است که موجب شده مخاطب به سوی این هنر جذب گردد. خود من علاقه بسیاری به اشعار حافظ دارم و چندین و چند بار خوانده و نمره داده ام و اکثریت این غزلیات را از بر هستم و مانند ذکر با خود زمزمه می کنم.

او در ادامه بیان داشت: متأسفانه هواداران آواز ایرانی تعدادشان روز به روز کمتر می گردد و اجراهای اندکی از آوازهای اصیل ایرانی به گوش می رسد و به شخصه از این بابت بشدت متأثر هستم .در گذشته آواز ایرانی در روح و قلب جوانان تأثیرگذار بود اما امروزه کمتر با آن ارتباط برقرار می نمایند اما جای خوشحالی است که آهنگسازان ایرانی بهره بسیاری از اشعار حافظ داشته اند، خود من در سه اثر از غزلیات حافظ استفاده نموده ام که چندین بار هم درایران اجرا شده یا دیگر آهنگسازان کلاسیک ایران چون آقایان هرمز فرهت، احمد پژمان، علیرضا مشایخی، پرویز محمود و روبیک گریگوریان تقریباً از اشعار حافظ استفاده نموده اند.

شاعری باهوش و زیرک

علی جهاندار نیز براین نظر است که موسیقی موجب شده شعر فارسی از گوشه نشینی بیرون آید. این ردیفدان و خواننده موسیقی سنتی ایرانی در این باره گفت: هنرمندان موسیقی چه خواننده و چه آهنگساز، موسیقی و پیغام شعر را می شناسند و آن را درک نموده اند و براین اساس در آثار خود از آن بهره های فراوان برده اند و این نگاه موجب شد شعر فارسی بدرستی و خیلی سریع در فکر مردم جای گیرد و توسعه پیدا کند و در واقع از گوشه نشینی بیرون آید و در این باره نقش خواننده بسیار مهم و اثر گذار است.

او در ادامه درخصوص اشعار حافظ شیرازی اضافه نمود: حافظ شدن بسیار مشکل است چرا که حافظ شاعری بسیار باهوش و زیرک و دارای حافظه بسیار قوی بود و در اشعار خود ابیات و کلمات بسیاری از شاعران بزرگ را آرایش نموده و متوجه خواهید شد در کلام و اشعار حافظ کلمات سخت دیده گردد و خواندن آن تقریباً سهل و آسان است.

sharj10.ir: شارژ 10 | مجله گردشگری و مسافرتی

liso.ir: لیسو | وبلاگ دانشجویان رشته معماری

mnab.ir: مجله مدیریت ناب، مدرنترین روش ها و تکنیک ها در علم مدیریت جدید