انگیزه درونی چیست و چگونه می توان آن را تقویت کرد؟ - مجله سرگرمی

مفهوم انگیزه درونی یا ذاتی

ذاتی یعنی چیزی که در درون و ذات انسان وجود دارد. گاهی اوقات به آن باطنی هم گفته می گردد؛ یعنی چیزی که از درون و وجود آدمی نشات می گیرد. انگیزه ذاتی نیز انگیزه ای است که از درون انسان برای انجام کاری لذت بخش می تراود.

در روانشناسی دو نوع انگیزه وجود دارد؛ انگیزه درونی و انگیزه بیرونی. انگیزه درونی یا ذاتی به معنای انگیزه ای است که برای انجام کاری صرفا به دلیل لذت ذاتی آن، وجود دارد نه برای بعضی نتایجی که ممکن است حاصل گردد. در واقع اگر کسی انگیزه ای درونی برای کاری داشته باشد، آن را صرفا برای لذت بردن انجام می دهد نه برای نتیجه ای بیرونی، فشار محیط یا وعده پاداش.

این نوع انگیزه، حرکتی درونی است که فرد را وادار به انجام کارهایی می نماید که صرفا لذت بخش و خوشایند بوده و پاداش یا سودی برای او ندارند. دقیقا نقطه مقابل انگیزه بیرونی؛ انگیزه بیرونی برای رسیدن به بعضی نتایج بیرونی مانند پاداش، سود، ترس از مجازات و … انجام می گردد.

جهت گیری این دو نوع انگیزه، منجر به نگرش ها و اهدافی می شوند که اساس رفتارهای ما را تشکیل می دهد. در واقع این دو نگرش اساس و علت رفتار و کردار ما هستند.

انگیزه درونی و انگیزه بیرونی در درس خواندن

نمونه هایی از انگیزه درونی

شما هم احتمالا تا به حال کارهایی را تجربه نموده اید که صرفا برای لذت و خرسندی درون خود انجام شان داده اید. بعضی از کارهایی که با استفاده از انگیزه های درونی صورت گرفته اند، در زیر آورده شده است.

• درس خواندن به دلیل علاقمندی به علم، نه برای جلب توجه والدین، معلم یا دریافت مدرک.
• انجام نوعی ورزش، صرفا برای این که از آن خوش تان می آید نه برای کسب جایزه و مدال.
• یادگیری زبانی جدید با انگیزه کسب تجربه ای جدید، نه برطرف احتیاجهای شغلی.
• معاشرت با بعضی انسان ها به دلیل دوست داشتن شان، نه استفاده از آن ها برای کسب صندلی اجتماعی.
• تمیزکاری برای لذت بردن از حس پاکیزگی، نه اجتناب از عصبانیت همسر.
• ورزش برای لذت بردن از به چالش کشیدن بدن و سلامتی، نه برای کاهش وزن، تناسب اندام و زیبایی در لباس های مختلف.
• نیکوکاری برای رضایت و شادی درونی، نه برای کسب مقام و منزلت.
• مسئولیت پذیری در کار صرفا برای لذت بردن از مقابله با چالش ها و حس پیروز و موثر بودن، نه برای ارتقای شغلی و چاپلوسی.
• نقاشی برای آرامش و رضایت درونی، نه برای فروش و کسب درآمد.

انگیزه درونی در مقابل انگیزه بیرونی

افرادی که از درون خود انگیزه می گیرند، همه امور را برای لذتی خالص دنبال می نمایند. آن ها تمام پاداش، علاقه و چالش ها را در کار خالصانه خود می بینند. این افراد در مقایسه با سایرین، در فاکتورهای زیر دارای فزونی هستند.

• کیفیت - این افراد معمولا عملکرد بهتری داشته و نتایج بهتری کسب می نمایند.
• تعهد - آن ها به کار خود متعهدتر هستند، چرا که با علاقه و شوقی درونی آن را انجام می دهند.
• پشتکار - این افراد پشتکار بیشتری دارند و در زمان سختی ها احتمال کمی دارد که جا بزنند.
• خلاقیت - ایده ها و راحل های جدید در این افراد بیشتر است، چرا که انگیزه درونی یکی از مولفه های اصلی خلاقیت است.
• کنجکاو - انگیزه ذاتی افراد را به سمت کنجکاوی بیشتر سوق می دهد.
• چالش پذیر - چالش پذیر بودن این افراد را مسئولیت پذیرتر نموده و به سمت اهدافی معنادار می برد.
• قدرت تصمیم گیری - این افراد مهارت تصمیم گیری خوبی داشته و با اعتماد به نفس بالاتری تصمیم می گیرند.
• همدلی - همکاری و کمک به دیگران یکی از عوامل ایجاد رضایت درونی در این افراد است.

تئوری خودمختاری در داشتن انگیزه درونی

تئوری خودمختاری معادل فارسی (Self-Determination Theory (SDT است. این تئوری بیان می نماید که میزان تجربه فرد از استقلال ذاتی، شایستگی و وابستگی می تواند انگیزه های درونی او را تقویت یا تضعیف کند. به عبارتی دیگر انگیزه ذاتی می تواند تحت شرایطی خاص، بهبود یافته یا تخریب گردد. مطالعات نشان می دهد یکی از بزرگترین عوامل انگیزش، رسیدن به احساس شایستگی است.

تئوری خودمختاری

در واقع زمانی که فرد کار سختی را با پیروزیت به سرانجام می رساند یا مهارت جدیدی را با پیروزیت کسب می نماید، نوعی احساس شایستگی در درونش به وجود می آید و نسبت به خود احساس غرور و خشنودی می نماید. در نتیجه ذاتا تمایل دارد که دوباره آن کار و چنین پیروزیتی را تجربه کند.

مثالی خوب برای انگیزه ذاتی، بازی های کامپیوتری هستند. وقتی فرد در مرحله ای از بازی پیروز می گردد، احساس شایستگی نموده و عمیقا تمایل دارد دوباره پیروزیتش را تکرار کند. پس به مراحل بعدی می رود و این سناریو همینطور ادامه دارد. گیمرها با انگیزه ذاتی و برای ارضای حس شایستگی خود بازی را دنبال می نمایند و انتظار هیچ گونه پاداش بیرونی ندارند. یکی از علل اعتیادآور بودن بازی های کامپیوتری همین موضوع است. البته که این بازی ها کاملا آگاهانه به این شیوه طراحی شده اند!

بنابراین اتفاقات و اموری که احساس شایستگی را تحریک می نمایند، لذت را در درون آدمی به وجود می آورند. اما یک قعطه مفقودشده مهم وجود دارد؛ انگیزه درونی تنها در شرایطی خاص، توسعه پیدا می نماید. انگیزه ذاتی موجب انتخاب آزادانه می گردد. در واقع فرد باید احساس آزادی و استقلال در انتخاب داشته باشد، تا رفتاری بر مبنای انگیزه درونی اش نشان دهد.

تحقیقی برای اثبات این موضوع صورت گرفت. در این تحقیق به تعدادی از دانشجویان گفته شد به سلیقه خود پروژه ای را از میان چند پروژه موجود انتخاب نمایند. برای هر کدام از پروژه ها نیز هزینه ای در نظر گرفته شده بود. برای گروهی دیگر از دانشجویان همان پروژه ها پیشنهاد شد، اما این بار آن ها نمی دانستند پروژه ها شامل پرداختی هستند. تقریبا همه اعضای گروه اول پروژه ای را انتخاب کردند که پرداختی بیشتری داشت. اما افراد گروه دوم هر کدام بر حسب علاقه خود، پروژه ای را انتخاب نموده و صرفا قصد لذت بردن از آن را داشتند. نتیجه می گیریم ارائه پاداش بیرونی، میزان تمایل دانشجویان به پیروی از انگیزه های درونی را کم کرد. به عبارتی، وقتی پاداشی بیرونی تحمیل می گردد، احساس آزادی انتخاب و داشتن رفتاری بر مبنای انگیزه های ذاتی سخت تر می گردد.

یکی دیگر از عواملی که می تواند انگیزه ذاتی را تحت تاثیر قرار دهد، وابستگی است. وابستگی یعنی چگونگی احساسی که فرد نسبت به امنیت، احترام و سلامت خود دارد. به طور مثال بچه هایی که از لحاظ امنیتی به والدین خود وابسته هستند، تمایل دارند بیشتر کاوش، گردش و تفریح نموده و بیشتر یاد بگیرند. این میل، از درون آن ها نشات گرفته است، زیرا خود را در امنیت کامل می بینند و انگیزه درونی شان کاملا فعال است. در نتیجه به دنبال کشف لذت تجربه جهان می فرایند.

در تحقیق دیگری، این موضوع بار دیگر ثابت شد. هنگامی که همان کودک در نزد غریبه ای قرار داده می گردد و غریبه به او بی اعتنایی می نماید، کودک امنیت خود را در خطر می بیند. بنابراین انگیزه او برای تجربه لذت های درونی به کمترین حد ممکن می رسد.

با همه این ها، وابستگی شرط لازم نیست. زیرا به هر حال افراد می توانند انگیزه ای درونی برای انجام کارهای لذت بخش پیدا نمایند. اما هنوز هم عاملی مهم است که می تواند بر رفتار ذاتی انسان ها تاثیر گذارد.

پاداش های بیرونی عامل تضعیف انگیزه درونی

تئوری انگیزه ذاتی

یکی از رایج ترین روش هایی که والدین برای افزایش انگیزه بچه ها در درس خواندن به کار می گیرند، دادن جایزه یا پاداش بیرونی به آن هاست. جایزه هایی مانند اسباب بازی جدید، قول خرید تبلت، بیشتر کردن زمان بازی با گوشی و … به امید بهتر درس خواندن بچه ها از طرف اغلب والدین انجام می گردد. در حقیقت آن ها امیدوار هستند کودک این نتیجه مثبت را با رفتار خود مرتبط نموده و انگیزه اش برای انجام کار بیشتر گردد.

استفاده از این روش ها که به منظور تقویت انگیزه به کار گرفته می شوند، نوعی شرط بندی هستند که شاید نتیجه ای کوتاه مدت هم داشته باشد. اما متاسفانه محصول جانبی ناخواسته ای هم دارند؛ هیچ کدام از آن ها نمی توانند انگیزه ذاتی کودک را افزایش دهند. در واقع دادن پاداشی بیرونی تنها می تواند انگیزه بیرونی فرد را تحریک کند که البته تاثیری کوتاه مدت دارد.

تحقیقات نشان می دهد دادن پاداش یا نوعی رشوه به بچه ها می تواند انگیزه درونی آن ها را تضعیف نموده و میل آن ها را به انجام امور خود را کم کند. دادن پاداش بیرونی برای بعضی کارها، باعث می گردد فرد از انجام آن احساس رضایت نداشته و انگیزه ذاتی اش را کاملا از دست بدهد. در واقع گاهی اوقات پاداش بیرونی نه تنها موجب ایجاد انگیزه نیست، بلکه خود تبدیل به عامل نابودی انگیزه نیز می گردد.

در تئوری انگیزه ذاتی، به این پدیده اثر توجیه اضافه می گویند. این اثر در شرکت هایی که به کارمندان خود پاداشی بیرونی برای افزایش بهره وری می دهند نیز دیده می گردد. شاید بهره وری کارکنان برای مدتی کوتاه افزایش یابد، اما مطمئنا زمانی که پاداش کاهش یابد یا قطع گردد، بهره وری آن ها نیز کاهش می یابد. در این صورت برای بهبود انگیزه کارکنان، باید جایزه ای بزرگتر از جوایز قبل در نظر گرفته گردد.

روش های افزایش انگیزه درونی

خوشبختانه انگیزه درونی را می توان با استفاده از روش هایی ایجاد یا تقویت کرد. چند مورد از بهترین روش ها را در ادامه معرفی می کنیم.

1. ایجاد کردن پاداش درونی

انگیزه های درونی وقتی وجود دارند که فرد کاری را صرفا برای علایق و لذت های خود انجام دهد. انگیزه ذاتی با طلب تازگی، چالش و زیبایی برانگیخته می گردد. بنابراین کار مورد نظر باید چنین جذابیتی برای فرد داشته باشد. در غیر این صورت، انگیزه ذاتی وجود نخواهد داشت. در نتیجه باید به دنبال جنبه هایی از کار باشید که ذاتا به آن ها علاقه دارید. یا بتوانید علتی ذاتی که می خواهید به خاطر آن کار را انجام دهید، پیدا کنید.

2. شرکت کردن در چالش های مناسب

خود را با انجام دادن کارهای سخت به چالش بکشید. البته این کارها نباید خیلی سخت و دست نیافتنی باشند. در حد استعداد و توانایی های خود کاری را انتخاب نموده و تمام کوشش تان را برای درست انجام دادن آن به کار بگیرید. پیروز بودن موجب حس رضایت مندی از خود می گردد که عاملی مهم در تقویت انگیزه ذاتی است.

3. تحلیل کردن و دریافت بازخورد مثبت از شایستگی های خود

با تمرکز بر اهداف مورد علاقه خود، کوشش تان را برای رسیدن به آن ها به کار بگیرید. پس از پیروزیت نیز شایستگی ها و صلاحیت خود را تحلیل نموده و بشناسید. این شناخت می تواند انگیزه ذاتی را برانگیزد.

4. شناسایی دقیق علایق خود

انگیزه ذاتی تنها زمانی تحریک می گردد که فرد بتواند انتخابی آزادانه و مستقل داشته و خود تصمیم بگیرد که آیا علاقه ای به انجام فلان کار دارد یا خیر. بنابراین سعی کنید علایق خود را شناخته و کاری را انتخاب کنید که واقعا از درون به آن اعتقاد و علاقه دارید.

تقویت انگیزه های درونی

5. پیدا کردن دوست و همراه مناسب

در صورت امکان دوستی پیدا کنید که کار مدنظرتان را به همراه شما انجام دهد. در واقع باید به دنبال کسی باشید که بتوانید به راحتی با او ارتباط برقرار نموده و بازخوردهای مثبتی از او دریافت کنید. کسی که بتواند بدون انتقادهای تحقیرنماینده، شایستگی های شما را دیده و تشویق تان کند. به علاوه، انجام کار به صورت یک تیم مزیت های بسکمک از جمله ایجاد حس شایستگی و رضایت مندی از خود، برای هر دو طرف دارد.

6. تهیه کردن لیستی از اهداف

لیستی از کارهایی که همواره دوست داشته اید انجام دهید اما به هر دلیلی پیروز نشده اید، تهیه کنید. برای تقویت انگیزه درونی خود، هرازگاهی در زمانی مناسب سعی کنید با انجام دادن آن ها خود را به چالش کشیده و لذت های درونی آن ها را تجربه کند.

7. کمک کردن به دیگران

در صورت امکان کسانی را به کمک احتیاج دارند کمک کنید؛ خواه دوستی باشد که نمی تواند وام خود را پرداخت کند، خواه غریبه ای که در گوشه خیابان گرسنگی می کشد! با کمکی هر چند کوچک، می توانید درون خود را شاد نموده و در نتیجه انگیزه ذاتی تان را تقویت کنید.

حرف آخر

انگیزه های درونی در ذات همه انسان ها وجود دارند. اما فقط بعضی از افراد به آن ها توجه نموده و تقویت شان می نمایند. بعضی دیگر نیز به دنبال لذت های بیرونی بوده و کارهایی را انجام می دهند که سود و پاداشی برای آن ها به دنبال داشته باشد؛ در حالی که چنین افرادی معمولا افسرده و ناراضی هستند و دائما به دنبال لذت های بیشتر! در صورتی که می توان با تقویت انگیزه های درونی خود، از هر نوع لذت بیرونی مشروط و زودگذر بی احتیاج بود. به همین دلیل می توانید از مطلب روانشناسی ایجاد انگیزه، برای تقویت هر چه بهتر انگیزه های ذاتی خود بهره ببرید.

نظر شما در خصوص انگیزه های درونی چیست؟ آیا تا به حال به درون و انگیزه های درونی خود توجه نموده اید؟ از چه روش های برای تقویت آن ها و افزایش شادی و رضایت مندی ذاتی خود استفاده می کنید؟ لطفا نظرات و پشنهادات خود را در پایین همین صفحه برای ما و دیگر همراهان انگیزه بنویسید.

encaria.ir: انکاریا: وبلاگ فناوری و تکنولوژی

namasho.com: نماشو: طراحی سایت، سئو و بهینه سازی وبسایت

منبع: مجله انگیزه