ابهام در نحوه حضور ایران در اکسپوهای پیش رو - مجله سرگرمی

جمهوری اسلامی ایران پس از آن که حضور جدی تر و چشمگیرتر نسبی را در اکسپو شانگهای 2010 تجربه کرد، در گام بعدی، در اکسپو یوئسو 2012 غایبی بزرگ بود. در آن نمایشگاه که به عنوان اکسپو تخصصی بین المللی با موضوع زندگی در ساحل و اقیانوس برگزار گردید، ایران با وجود داشتن مرزهای دریایی بسیاری در مجاورت دریای عمان، خلیج فارس، دریای خزر و همچنین دریاچه های بزرگ، در این نمایشگاه بزرگ حضور نداشت. این درحالی است که کامبوج، ویتنام، نپال، جزایر سلیمان، لائوس، مالدیو، مغولستان، پاکستان، جزایر مارشال، فیجی، برونئی، تیمور شرقی، ساموآ، پاپوآ گینه نو، تووالو، سری لانکا، سنگاپور، پالائو، بنگلادش، نائورو، کیریباتی، تونگا، فیلیپین و وانواتو ازجمله کشورهای شرکت نماینده در آن اکسپو بودند. رویدادی که در اهیمت آن همین بس که از آن به عنوان المپیک فرهنگی اجتماعی دنیا یاد می گردد، دستاوردهای بشری در یک و نیم قرن گذشته در آن ارایه شده است و همیشه محل تلاقی منافع اقتصادی و سیاسی بین المللی بسیاری هم بوده است.

البته ناگفته نماند که خبرنگار خبرنگاران به اذعان کنسولگری کره جنوبی در تهران، تنها فردی بود که از ایران برای بازدید از اکسپو، راهی شهر کوچک بندری در جنوب کره جنوبی شد. حاصل آن نیز علاوه بر گزارش های اختصاصی از چگونگی برگزاری اکسپو 2012 یوئسو، در کتاب دنیای شیشه ای نیز مستندسازی شد؛ کتابی که به عنوان نخستین مرجع فارسی زبان درباره تاریخچه اکسپوها از 1851 تا 2020 میلادی، با حمایت مؤسسه توسعه هنرهای معاصر انتشار یافت.

نکته جالب تر این که طبق پروتکل سازمان بین المللی BIE هزینه ساخت پاویون های کشورها در اکسپوهای جامع دنیای (به فاصله 5 سال که دوره های قبلی آن 2010 در شانگهای و 2015 در میلان برگزار گردیده و 2020 در دُبی برگزار خواهد شد) به عهده خود کشورهاست اما هزینه برقراری پاویون های کشورها در اکسپوهای تخصصی بین المللی (به فاصله 5 سال که 2012 در یوئسو برگزار گردیده، 2017 در آستانه برگزار می گردد) برعهده کشور میزبان است.

اما با این اوصاف چرا ایران در اکسپو 2012 غایب بود؟ به یک دلیل ساده:

در آن موقع اعلام شد، حضور ایران در نمایشگاه های دنیای حمایت مصوبه هیات دولت را دارد اما در این مصوبه چون بر اکسپوهای دنیای (جامع) تاکید شده، حضور ایران در اکسپوهای تخصصی منتفی است. اکسپو 2012 هم مانند اکسپو 2017 از نوع تخصصی بین المللی بود؛ برخلاف اکسپوهای 2010 و 2015 که از نوع جامع دنیای به شمار می رفت.

حال به نظر می رسد به هر ترتیب، این سد از پیش رو برداشته شده؛ چراکه هم اکنون گویا در شرکت سهامی نمایشگاه ها - در حکم یکی از معاونت های وزارت صنعت، معدن و تجارت - چند جلسه هم اندیشی کم سرو صدا در زمینه حضور ایران در اکسپو 2017 برگزار گردیده است.

این اکسپو با موضوع محوری انرژی آینده در بازه زمانی 20 خرداد تا 19 شهریور سال 96 قرار است در پایتخت قزاقستان - به عنوان اولین کشور اسلامی میزبان اکسپو - برگزار گردد. قزاق ها برای به دست آوردن این میزبانی، جدی ترین رقیب خود، لیژ بلژیک را با حدود 100 رای از مجموع حدود 160 رای شکست دادند. این شهر اروپایی البته در سال های دور، چند نوبت میزبان اکسپو بوده است.

پس از آن هم که نوبت شهر دُبی در امارات متحده عربی است که برای نخستین بار، اکسپو را با برگزاری اکسپو جامع دنیای 2020 به خاور میانه می آورد. اما آن چه که همچنان جای نگرانی است و همچنان در ابهام واقع شده است، نحوه حضور ایران و دستاوردهای جمهوری اسلامی از این دو آوردگاه دنیای است؛ به دو علت:

یکی این که اکسپو 2020 در دوره دولتی دیگر برگزار می گردد و تجربه اکسپوهای 2010 و 2015 در دو دولت نشان داد که بسیاری از تجربه ها در تغییر مدیریت ها، از یاد خواهند رفت، هزینه های بی فایده برای دوباره کاری ها و مستند نشدن تجربه های پیشین، علاوه بر اصرار بر اصلاح نکردن روندها و رابطه های معیوب، تحمیل خواهد شد. درنهایت نیز احتمالا در سرانجام اکسپو 2020 فهرستی از اهداف یا مطلوبیت های محقق نشده روی دست ما و دست اندرکاران متولی امر خواهد ماند. این دغدغه البته برای اکسپو 2017 با توجه به آن که در دوره عمر دولت یازدهم برگزار می گردد، احتمالا وجود نخواهد داشت؛ با این حال، انسجام ساختاری در این زمینه، ضرورتی است که در هر دوره حس می گردد.

نکته دیگر این است که ما، هم به دلیل ضعف در ادراک مفهوم و کارنمودهای اکسپو و هم به دلیل ضعف مدیریت متناسب، در نوع حضور و دستاوردهای آن به ایرادها و فرصت سوزی های فاحشی دچاریم. دیگر این که سازمان یافتگی دقیق و قوی برای این حضور نداریم. نشانه آن، تولی گری مطلق وزارت صنعت و تجارت در این زمینه است و نیز در سطح حداقل - و آن هم زیر سؤال - بودن دخالت بخش خصوصی در این حضور است؛ همان چه که برای نمونه، در بحث معماری پاویون ایران در اکسپو میلان بسیار نمود یافت و دقیقا عکس همان چیزی که در زمینه حضور کشورهای توسعه یافته در اکسپوهای اخیر شاهدش بوده ایم.

دست کم دو حضور ایران در اکسپوهای 2010 شانگهای و 2015 میلان، مسائل و معضلاتی را برای ما نمایان کرد که اگر گوش شنوا و حسن نیتی وجود داشته باشد، برای اکسپوهای پیش رو، آن ها را می توان رفع کرد.

حضور افراد غیرکارشناس با نام کارشناس در اکسپو یکی از معضلات این بخش است. درواقع این ایراد ناشی از فقدان مدیریت یا مهندسی صحیح است که به عنوان مانعی برای حضور مناسب ایران در اکسپو جلوه می نماید. از طرفی، این درک وجود ندارد که مسائل اقتصادی و سیاسی لایه های پنهان تری در اکسپوها هستند و جنبه های فرهنگی و هنری، لایه های عیان تر را در این رویداد مهم دنیای شکل می دهند. ضمن آن که با وجود هجمه ای که در این سال ها به سمت جمهوری اسلامی بوده و نیز با وجود توان تمدنی که داریم، وقتی گفته می گردد حضور گروه های هنری برای شکل گیری رویدادهای جذاب فرهنگی باید بخش پررنگ تری از برنامه ریزی ما را دربر بگیرد، تردید جدی وجود دارد؛ حتا تا این حد که مبادا حضور و نمود فعالیت های فرهنگی و هنری، با شان ما در تضاد باشد! این در حالی است که برگزارنمایندگان اکسپو برای هویت و تمدن کشورها در قالب معرفی گذشته، حال و آینده آن ها بسیار ارزش قایل هستند. ضمن آن که اکسپویی با میلیون ها نفر بازدیدنماینده، فرصت بسیار مناسبی است نه صرفا برای جنبه های تبلیغی، بلکه برای اصلاح و ایجاد آگاهی و تلقی های درست. این مهم نیز حاصل نمی گردد؛ مگر با اجرای برنامه هایی که بازدیدنمایندگان را هرچه بیشتر به مشارکت بطلبند.

مشهود است که در زمینه تولی گری حضور ایران در اکسپوهای دنیای از نظر ماهیتی، ساختار اشتباهی داریم. درنتیجه، وقتی برای یک موضوع فرهنگی، در ستاد اقتصادی و صنعتی تصمم گیری می گردد، برون ده آن از این منظر، چندان دقیق و مفید نمی گردد؛ چراکه توجیه وجوه کارشناسی منطبق با نفس اکسپو برای کارشناسان حوزه های دیگر که در این زمینه کارشناس نیستند، مسائل و موانع زیادی، برای هر دو طرف و نیز دیگر وجوه درگیر، به وجود می آورد.

درنتیجه، مانند آن چه که در جریان برگزاری نشست های هم اندیشی حضور ایران در اکسپو 2015 میلان رخ داد، یأس و ناامیدی ناشی از این مسائل، مدیران حوزه های مربوط را به مرور، از راستا خارج می نماید. برای نمونه، در آن اکسپو، کاری که باید در حوزه کشاورزی انجام می شد، صورت نگرفت؛ چون چیدمان ساختار درست نبود. نهاد مرتبط با گردشگری هم که یکی از اصلی ترین حوزه های مرتبط با موضوع است، در همان اوایل کار، عملا کنار رفت و خلاء آن به شکل مشهودی حس شد. این درحالی است که وجه گردشگری ما به عنوان یک فرصت بزرگ، باید مستقلا در اکسپو برنامه ریزی داشته باشد و در سرانجام هر دوره، برای پنج سال بعد که اکسپوی بعدی برگزار می گردد، برنامه ریزی کند.

این در حالی است که با هر رفتار غلطی، انگیزه از بخش های مرتبط با موضوع گرفته می گردد و درنتیجه، فرصت های ملی از دست می رود. شاید تصمیم درست تر این می تواند باشد که حوزه های فرهنگی - هنری، گردشگری و صنعت و بارزگانی و دیگر بخش های مرتبط، در این زمینه برون سپاری نموده، مانند تجربه کشورهای توسعه یافته، بخش خصوصی را البته با نظارت و مدیریت غیر قابل نادیده دریافت بخش دولتی - طبق پروتکل شرایط حضور - وارد ماجرا کنیم. درواقع اگرچه قانونا متولی حضور کشورها دولت ها هستند اما در کشورهای توسعه یافته و پیشرفته، هزینه اقتصادی را شرکت های اقتصادی تأمین می نمایند، نه بودجه دولتی. شاید برای این منظور تشکیل یک موسسه ی کوچک و با سازوکار معین زیر نظر دولت، چاره ساز باشد.

ضمن آن که اگر کشورهای پیروز دیگر، بودجه های بیشتری نسبت به ایران برای راه اندازی پاویون هایشان صرف می نمایند که اتفاقا این اختلاف سطح همیشه مورد تاکید و مفر توجیه مدیران ما بوده است، نباید از نظر دور داشت که چون در آن جا بخش خصوصی سرمایه گذاری می نماید، امور را طوری پیش می برد که درنهایت، عایدی بیشتری نصیب آن کشورها می نماید. به زبان ساده تر، آن ها از بودجه نفتی ارتزاق نمی نمایند که نتیجه و سود حاصل از فعالیت ها برایشان مهم نباشد و درنتیجه، امور را با ضعف مدیریتی و باری به هر جهت پیش ببرند تا فقط خرج نموده باشند.

خبرنگاران - علیرضا بهرامی

dorezamin.com: دور زمین | سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده! تور ارزان، تور لحظه آخری، اروپا، تور تایلند، تور مالزی، تور دبی، تور ترکیه