آش اسفندی، آشی با طعم باورهای کهن مردم دلیجان - مجله سرگرمی

آش اسفندی یکی از آداب و رسوم کهن مردم شهرستان دلیجان است که برای احیای این سنت، در چند سال اخیر جشنواره آش اسفندی برگزار می گردد.در پخت این آش مغذی از انواع حبوبات مثل عدس، نخود، لوبیا، برنج، ماش، انواع آجیل ها از جمله مغز گردو، مغز بادام و مغز زردآلو، برگه آلو و زردآلو و ادویه های معطر استفاده می گردد.

در دلیجان اغلبِ تازه دامادها هدایای ویژه ای به نام اسفندی را به عروس و خانواده اش پیش کش می کردند. (هم اکنون داماد به جای هدیه اسفندی، شب یلدا هدایای خود را تقدیم عروس می نماید.)

در سال های نه چندان دور، شب اسفندی را به اسفندیار ارتباط می دادند و باور داشتند که در این شب، اسفندیارمذ، رویین تن که با اسب سیاه کشته شد، با اسب سفید می آید. اسب سیاه او را به دنیا زیرین ببرد و اسب سفید بازگرداند، پس با چسباندن سبزه به سردر خانه به پیشوازش رفته (مراسم علفه) و در ورودی خانه هم جو می ریختند تا اسب اسفندیار بخورد. دیگی از آش اسفندی هم شب تا صبح در تنور می گذاشتند تا در آن سال تنور خانه گرم بماند و آش اسفندی را می خوردند تا در طول سال سرما نخورند.

جشن سوری

از دیگر جشن هایی که در ایران باستان برای پیش درآمد یا پیش واز نوروز برگزار می شده، جشن سوری است. سوری به یک معنی سرخی است و اشاره به سرخی آتشی است که در این روز می افروخته اند. در تاریخ بخارا آمده است: چون امیر سدید منصوربن نوح به ملک نشست، هنوز سال تمام نشده بود که در شب سوری چنان که عادت قدیم است آتشی عظیم افروختند.

این آتش را در شب سوری برای گریزاندن سرما و فراخوانی گرما، آن هم بیشتر بر روی بام ها می افروختند که هم شگون داشته و هم به باور پیشینیان، تنوره آتش و دود بر بام ها، فروهر و روان درگذشتگان را به خانه های خود رهنمون می نموده است.

مردم شهرستان دلیجان نیز در گذشته های نه چندان دور توده هایی از بوته خودروی بیابانی و... فراهم و نزدیک یکدیگر قرار می دادند. زن، مرد، پیر و جوان در حیاط خانه یا کوچه ها، از روی آتش می پریدند و گرد آن می چرخیدند و به دست افشانی و پایکوبی می پرداختند. علاوه بر آتش افروزی و جشن و سرور، از بام خانه بالا می رفتند و کوزه ای آب ندیده با خود می بردند و از آنجا به زمین می ریختند و کوزه را می شکستند.

گذشتگان باور داشتند که بلاها را در کوزه انباشته نموده اند و وقتی کوزه را بشنمایند آن بلا نابود می گردد. (آن ها بر این باور بودند که کوزه کهنه و شکسته فقر می آورد کوزه هایی را که کهنه بودند و یا شکسته و ترکی در آنها بود بر زمین می زدند.)

یکی دیگر از مراسم چهارشنبه سوری که تا همین سال های پیش نیز مرسوم بود مراسم کَم زنی بود. یک یا دو نفر در حالی که خود را با چادری می پوشاندند، الک یا بادیه ای را به دست می گرفتند و پشت در خانه ها با قاشق بر آن می زدند تا در خانه باز گردد و صاحب خانه چیزی به آن ها هدیه دهد. صاحب خانه نیز معمولا آنها را بی نصیب نمی گذاشت، و از آنان اجابت دعا و گشایش کار را خواهان می شد. این هدایا بیشتر آجیل شور و شیرین و خشکبار، قند و شیرینی و... بود.

آئین ها و مراسم نوروز

قاشق زنان در حین انجام این کار اصلا حرفی نمی زدند تا شناخته نشوند، در بعضی موارد که صاحبخانه قاشق زنان را شناسایی می کرد برای شوخی و خنده ظرف آبی را بر سر آنها خالی می کرد. قاشق زنان نیز آن چه را جمع آوری می کردند متبرک می دانستند و بقیه را در آن شریک می کردند.آیین قاشق زنی برگرفته از این باور است که فروهر نیک درگذشتگان در انتها سال به میان زندگان بازگشته و به شکل افرادی که رویشان پوشیده است به خانه بازماندگان سر می زنند و زندگان برای یادبود و برکت به آنان هدیه ای می دهند.در زند اوستا آمده است که پنج روز آخر سال تا روز پنجم فروردین فَروَهَر گذشتگان رها می شوند. بر این اساس برای خشنودیِ روان آنها و نیز آمادگی برای نو شدن سال، باید خانه ها تمیز باشد، اهل خانه کدورت ها را به دور می ریزند و همگی جامه های زیبا و نو بر تن می نمایند. هم اکنون نیز در ساعات انتهای سال بیشتر اهالی بر سر مزار درگذشتگان رفته و برای آمرزش آنها فاتحه می خوانند و دعا می نمایند.

برای تمیز کردن و خانه تکانی تمام بانوان دلیجانی دست به کار می شدند، گرد و خاک و سیاهی را از در و دیوارهای کاهگلی اتاق ها می زدودند و برای بر طرف کردن سیاهی که از دود اجاق و آتش بر دیوارها بر جای مانده بود، خاک سفید رنگ یا گچ را با آب مخلوط می کردند و با پارچه و یا نرمه جارو بر دیوارها می مالیدند و دیوارها را سفید می کردند.

در روزی معین نیز دختران و زنان خانواده به خانه پدر عظیم ها می رفتند و با یاری یکدیگر خانه تکانی می کردند و در کنار آنها به مصاحبه و خنده و شادی می پرداختند.

برای سفره هفت سین و پذیرایی از مهمانان، سبزه سبز می کردند، نان می پختند، گندم های خیسانده در آب پنیر را با شاهدانه بو می دادند، قُوتو درست می کردند و هسته های شیرین شده زردآلو (راجی: تَندَه) و نخود چی، کشمش، برگه (راجی: تُرشاله)، سنجد، توت خشک، باسلُق و جوزغند و... در دولاب ها برای پذیرایی نگهداری می شد.

پسران نیز در نزدیکی عید تخم مرغ های سالم و محکم را جمع می کردند، تخم مرغ ها از طریق بانوان با گیاهان و پوست بعضی میوه ها رنگ می شدند. تعدادی از آنها در سفره هفت سین برای هدیه دادن کنار گذاشته می شد و تعدادی نیز برای تخم مرغ بازیِ پسران بود. این بازی از پیش از عید شروع و تا روز سیزدهم نوروز ادامه داشت. بازی نیز بدین گونه بود که تخم مرغ را در مشت خود نگه می داشتند و فقط سر آن از میان شست و انگشتِ پهلوییِ آنها بیرون بود، به گونه ای که رقیب بتواند با سر تخم مرغ خودش به آن ضربه بزند. با این ضربه یکی از تخم مرغ ها می شکست. با شکستن و یا ترک خوردن دو سر تخم مرغ صاحب آن بازنده بود و باید تخم مرغش را به فرد برنده می داد. (تخم مرغ در نزد ایرانیان نماد پیدایش حیات و شروع آفرینش است.)

اسفند ماه و فروردین در دلیجان گذشته سراسر همدلی و سرور و شادی بود، همه اهالی مانند هم و یار و غمخوار یکدیگر بودند. مردم دسته دسته به ملاقات یکدیگر می رفتند و پذیرایی ها ساده و گرم بود.

dorezamin.com: دور زمین | سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده! تور ارزان، تور لحظه آخری، اروپا، تور تایلند، تور مالزی، تور دبی، تور ترکیه