کاروانسراها، یادمان گردشگری تجاری - مجله سرگرمی

کاروانسراها، یادمان گردشگری تجاری

پیدایش کاروانسراها در عصر کهن، از زمانی است که تجارت و مبادلات بازرگانی در ایران معمول شد. این بناهای کاروانی در ابتدا به صورت ایستگاه های ساده در کوره راه ها و برای رفت و آمد سوداگران و برقراری مبادلات کالاها کاملاً ضروری بوده زیرا از این طریق مسافران می توانستد با اطمینان خاطر لوازم و کالاهای خود را در گوشه ای نهاده، با چهارپایان خود در محل های امن و راحت، اندکی بیاسایند. کاروانسراها هر قدر هم کوچک، مواضع امنی برای توقف مسافران و پیله وران به شمار می آمدند. بعد از مدتی، به دلیل رفت و آمد سوداگران و بازرگانانی که از نواحی مختلف دور هم جمع می شدند به محل مهمی برای تعلیم و آموزش و تبادل اطلاعات و کسب اخبار و داد و ستد برای مسافران تبدیل شد. در دوران سلجوقیان، کاروانسراها بزرگی مانند کاروانسرای سین در شمال اصفهان و سرای زعفرانیه کنار شاهراه شرق و غرب بین سمنان و شاهرود در ناحیه آهوان، با مهارت معماران و استادکاران ایرانی و با پوشش و تزئینات آجری زیبا بنا نهاده شدند. این سبک ساختمان های آجری، بعدا در ایران رواج یافت. کاروانسراها را معمولا در کنار راه ها و در فاصله یک روزه راه پیمایی کاروان ها، در محلی که دارای آب بود، بنا می کردند. در زمان سلجوقیان و عصر صفویان، در بعضی موارد، این ابنیه را بنا بر علل مذهبی، در کنار مکان های مقدس و مساجد و مدارس مذهبی هم می ساختند و گاهی در کنار کاروانسراها، بازار و حمام و آب انبارهای بزرگی ساخته می شد؛ که در مجموع شهرکی را به وجود می آوردند. کاروانسراها به سه دسته تقسیم می شوند: دسته اول کاروانسراهای تاجرنشین، دسته دیگر بارانداز (یعنی محل ورود کاروان مسافری و قوافل و باد) و دسته سوم کاروانسراهای بیابانی که به آن رباط هم می گویند.

کاروانسرای صدرآباد

در گذشته بین شهرهای قم و ری یک راستا تابستانی و یک راستا زمستانی وجود داشته است و کاروانسرای صدرآباد در خط سیر تابستانی بوده که راهی سنگ فرش متعلق به دوره صفویان داشته است. به نظر کارشناسان، بنای اولیه این کاروانسرا از آثار دوره صفویان است و در دوره قاجاریان، قسمت هایی به آن اضافه شده است. در ابتدای قرن 14 هجری قمری، راه دیگری به قم احداث شد که از اهمیت و استفاده راه های قدیمی تر کاست. بدین ترتیب، کاروانسرای صدرآباد نیز بی استفاده ماند. این بنا تا امروز به خوبی حفظ و نگهداری شده است. در بنا کتیبه تاریخ دار یافت نشده است.

کاروانسرای قصر بهرام

این کاروانسرا در 154 کیلومتری تهران بر سر راه کاروان روی اصفهان به فرح آباد ساری قرار گرفته است. بنای کاروانسرا از دوران صفوی بجا مانده و به نام عباس آباد نیز معروفیت دارد. نقشه این کاروانسرا به صورت چهارایوانی است و اتاق ها در اطراف حیاط مرکزی و اصطبل ها در پشت آن قرار دارند. در چهار گوشه بنا نیز چهار برج بزرگ و در حد فاصل آن ها دو نیم برج با پلان 16 وجهی به چشم می خورد. کاروانسرا دارای دو در ورودی در جهات شمالی و جنوبی با سر در بزرگ است که از دیوار محیطی بنا خارج بوده و نمای داخلی و خارجی آن ها با ایجاد تاق نماهایی تزیین شده است.

در درون هر یک از ورودی ها اتاق هایی جهت نگهبانی و بعلاوه بر دیوارهای جانبی هر قسمت دو راه پله سنگی ایجاد شده که دسترسی بام بنا را ممکن می سازد. شالوده بنا با سنگ های قلوه آذرین و فضاهای داخلی و خارجی از تخته سنگ های فواره شده آهکی می باشد. در بازسازی و بازسازی اخیر که به وسیله سازمان میراث فرهنگی کشور با همکاری سازمان محیط زیست در حال اجرا است کاربری بنا به عنوان محیطی توریستی و اقامتی در نظر گرفته شده است. این اثر ارزشمند در سال 1354 تحت شماره 1059 در لیست آثار ملی به ثبت رسیده است.

کاروانسرا یا مهمان سرای عباسی

از جمله این کاروانسراها، کاروانسرا یا مهمانسرای عباسی در زمان شاه سلطان حسین صفوی، در ضلع شرقی مدرسه چهارباغ ساخته شده و چند سال قبل با حفظ نمای داخلی و تغییرات و اضافاتی، تبدیل به مهمان سرای کنونی شد.در کاشی کاری های صحن کاروانسرا، تعمیر اساسی به عمل آمده است و تمامی این اقدامات، آن را به صورت مهمان سرایی باشکوه درآورده به طوری که تازه واردین از مشاهده نقاشی ها و بازسازی درون آن و نوسازی های دیگر- که براساس سنن ملی ایران صورت پذیرفته- خیره و حیران می شوند.

منبع: روزنامه جوان

salmandiar.ir: دیار سلمان | مجله گردشگری و مسافرتی

samitm.ir: مجله سامی | وبلاگ نقد و بررسی کالاها و اخبار تولیدات صنایع

sctm.ir: تیم علمی | مجله علمی و دانشگاهی، مقالات علمی

منبع: راسخون