دیوار تاریخی تمیشه، ادامه دیوار عظیم گرگان - مجله سرگرمی

تمیشه در روزگار ساسانیان نیز شهری آباد بوده و در اسطوره های ایرانی، اقامتگاه فریدون پادشاه آریاییان خوانده شده است. در منابع آمده است خسرو انوشیروان ساسانی به آن شهر رفته و مدتی را در آنجا گذرانده و دستور گسترش شهر و ساخت بارو و دیوار دفاعی تمیشه را به منظور جلوگیری از یورش تُرکان و قبایل شرقی داده است.

تمیشه شرقی ترین شهر تبرستان و در مرز تبرستان و گرگان(جرجان) بوده است. ابن رسته، تمیشه را نخستین شهر تبرستان از مشرق دانسته و خسرو انوشیروان ساسانی را بناکننده آن خوانده و از دیوار تمیشه که میان تبرستان و گرگان کشیده شده و همچنین از مسجد جامع و جمعیت بسیار این شهر یاد نموده است.

پژوهشگران بر این باورند که به دلیل وجود رشته کوه های البرز ورود نیروهای مهاجم به سرزمین تبرستان و گیلان کمابیش میسر نبوده، به همین دلیل تنها راه دسترسی و مدخل ورود تازیان و دیگر نیروهای مهاجم تنها از راهی بود که از سرزمین قومس به گرگان می رسیده که امروزه به گردنه خوش ییلاق مشهور است. بدین منظور نخستین شهری که مورد یورش نیروهای مهاجم قرار داشته گرگان بوده و سرداران خلفا هرگاه که به قصد فتح تبرستان می آمده اند پس از طی راه قومس به گرگان به ناچار در شروع با گرگانی ها رودررو شده و سپس به تمیشه و درون تبرستان حمله ور می شدند. به این ترتیب، تمیشه نخستین شهر تبرستان از سمت شرق و مدخل تبرستان و به نوعی پرچم دار نبرد با مهاجمان عرب وِ تُرک و مغول و… بوده است.

ابن فقیه، در ذکر تمیشه و دربند آن در البلدان نوشته است: نخستین شهر طبرستان از سوی گرگان طمیش است و آن در مرز گرگان افتاده است و دروازه ای کلان دارد که هیچ یک از طبرستانیان نتوانند از آن جای بیرون آیند و به گرگان شوند جز از همین دروازه زیرا دیواری از آجر و آهک از کوه تا دل دریا کشیده شده است آن دیوار را خسرو انوشیروان (531 - 578 م.) ساخت تا تُرک را از تاراج طبرستان بازدارد.

در واقع انوشیروان هنگامی که دیوار دفاعی گرگان را در سراسر نواحی شمالی استان گلستان کنونی می ساخت، ضلع غربی آن را هم ساخت. دیوار دفاعی گرگان از کوه های گلیداغ در شرق استان تا دریای خزر و ضلع غربی آن از دریا تا ارتفاعات رشته کوه البرز امتداد داشته است.

ازاین رو پژوهشگران و باستان شناسان، این دو اثر را یک دیوار می دانند که به دلایل نظامی و امنیتی هم زمان ساخته اند. باستان شناسان تأکید دارند دولت ساسانی دیوار تاریخی تمیشه را که ادامه دیوار تاریخی گرگان است در اواخر قرن پنجم و ششم میلادی برای جلوگیری از هجوم هپتالیان ساخته اند.

همانند تکنیک ساخت دیوار دفاعی گرگان، در چندین نقطه در راستا دیوار کوره های آجرپزی قرار گرفته است که تأمین کننده مصالح اصلی دیوار تمیشه بوده است. این دیوار دارای خندق عمیق در قسمت غربی و به سمت شهر تمیشه است و از سمت شرق به دره های عمیق و رودخانه منتهی می گردد.

شهر تمیشه و تأسیسات وابسته شهری نیز با قلاع متعدد در غرب دیوار تمیشه واقع شده بود که دارای معماری منحصربه فرد با مصالح بومی بوده و بخشی از بقایای این شهر در کاوش های باستان شناسی شناسایی شده است. دو قلعه که نارنج قلعه و قلعه دختر نام دارند، در اواخر دوره ساسانی در ضلع غربی و شرقی ارتفاعات جنگلی جنوب شهر تاریخی تمیشه برای حفاظت از این شهر ساخته شده بود و تا اوایل قرون اسلامی از آن ها استفاده می شده است.

در کاوش های مذکور، خندقی به طول سه کیلومتر با عرض و عمق دو متر در کنار دیوار تمیشه کشف کردند. نتایج حاصل از این حدس ها بیانگر آن است که طراحان و سازندگان دیوار تمیشه در بخش جنگلی این دیوار از مصالح چوب برای ساخت بخشی از آن استفاده نموده اند. به عقیده باستان شناسان در طول دیوار تمیشه اتاقک های چوبی برای برج نگهبانی ایجادشده بود که محل استراحت سربازان ساسانی بود.

تاریخ ویرانی دیوار و شهر تمیشه برای پژوهشگران به طور قطع روشن نیست؛ ولی آن چیز که واضح است در عصر سربداران و مرعشیان، یعنی در یورش های تیمور، همچنان نام تمیشه و خندق آن در متون تاریخی دیده می گردد، به همین دلیل پژوهشگران بر این باورند که این شهر در یورش های مغولان آسیب کلی و فراوان دیده و در تاخت وتازهای تیمور به طور کل از صفحه روزگار محو شده است. رابینو دراین باره آورده است: تاریخ ویران شدن تمیشه روشن نیست؛ با آن که دلایلی هست که حدس بزنیم آن واقعه در هجوم مغولان رخ داده است. چیزی که روشن است فراموش شدن نام تمیشه پس از وقایع تیموریان و مرعشیان در تاریخ است.

tafreh.ir: طفره | نگاه نقادانه به اخبار و رویدادهای روزانه

manotosport.ir: ورزش من و تو | مجله خبری و ورزشی، اخبار ورزشی

spaceweb.ir: مجله فضای وب | مجله فناوری های کابردی در گردشگری و مسافرتی